Helgarpósturinn - 21.04.1988, Blaðsíða 8

Halldór Ásgrímsson, varaformaður Framsóknarflokksins:
FJÖLDAATVINNU-
LEYSI FRAMUNDAN
— verði ekki gripið til harðra aðgerða — Náist ekki samkomulag eru kosningar framundan —
Tökin hert á fjármagnsmarkaði — Verður að bjarga átflutningsatvinnuvegunum — Kvennalistinn
ekki vœnlegur til samstarfs en Alþýðubandalagið á möguleika.
Kreppuráöstafanir eru framundan. Framsókn mun
leggja línurnar á miðstjórnarfundi í vikunni og berjast
fyrir sínum tillögum innan ríkisstjórnarinnar. I eftirfar-
andi viðtali við Halldór Asgrímsson, sjávarútvegsráð-
herra og varaformann Framsóknarflokksins, kemur
m.a. fram að náist ekki samkomulag um efnahagsráð-
stafanir innan ríkisstjórnarinnar nú sé ekkert fram-
undan annað en kosningar. Hvernig sem málin þróist
hljóti núverandi stjórnarflokkar, saman eða hver í
sínu lagi, að hafa forgöngu um þessar aðgerðir. Hann
vísar Kvennalistanum á bug sem samstarfsaðila en
lætur heldur vel yfir Alþýðubandalagi undir nýjum
formanni. En verði ekki tekið á málum af hörku blasi
fjöldaatvinnuleysi við innan skamms. Launahækkanir
verði að stöðva og gengisfellingu er ekki afneitað.
Herða þurfi öll tök á fjármagnsmarkaðnum.
EFTIR PÁL H. HANNESSON
MISTÖK FRAM-
SÓKNAR 1982
Hver, ad mati forystu Framsókn-
arflokksins, er höfuöástœöa þess
að svo er komid í efnahagsmál-
um?
„Það er auðvitað erfitt að koma
með viðhlítandi skýringu á því. í
mínum huga var ástandið vorið
1983 mjög slæmt og við bárum
vissulega ábyrgð á því með sam-
starfsaðilum okkar. Ástandið fór
hríðversnandi á miðju ári 1982 og
þá um haustið var mikið rætt inn-
an Framsóknar, hvort ekki væri
nauðsynlegt að slíta því stjórnar-
samstarfi og ganga til kosninga.
Það var ekki gert, þótt samstarfs-
aðilar, og ekki síst Alþýðubanda-
lagið, hefðu uppi góð orð um að
tekið skyldi á vandanum. Það
brást hins vegar algjörlega og eftir
á að hyggja lítum við þannig á að
það hafi verið mistök að halda
áfram fram á vor 1983. Þær harka-
legu aðgerðir sem var farið í þá
tókust á margan hátt vel og góð-
æri fylgdi í kjölfarið
FRELSIÐ KOLLSTEYPTI
KERFINU
En þessi mikli bati leiddi til auk-
ins kaupmáttar, verðlag hækkaði,
fjármagnskostnaður jókst mjög
mikið og menn töldu að nú væri
svigrúm til að létta af þeim höml-
um sem höfðu verið settar á. Það
höfðu verið settar bremsur á vísi-
tölur og notkun fjármagns, fjár-
festingar stöðvaðar o.s.frv. Auðvit-
að voru skiptar skoðanir um
hversu hratt ætti að ganga í frjáls-
ræðisátt eftir það ástand sem
skapaðist 1983 og í mínum huga
gekk það of hratt fyrir sig. Sam-
kvæmt viðræðum stjórnarflokk-
anna átti vaxtafrelsið 1984 ekki að
ganga svona langt. Seðlabankinn
var hins vegar á annarri skoðun
og framkvæmdi það með öðrum
hætti en um var talað."
Gátud þid ekki komið í veg fyrir
það?
,,Ja, Seðlabankinn var ekki und-
ir okkar stjórn í þeirri ríkisstjórn,
og bankinn hefur, eins og vera ber,
mikið sjálfstæði. Það gengur ekki
lengur að stjórnarmálamenn taki
ákvarðanir um alla hluti. En við
þetta hefur mikið misvægi skapast
milli innlends og erlends fjár-
magns og ýmsir aðilar hér á fjár-
magnsmarkaði hafa fengið mikið
frelsi til athafna og ég býst við, að
enginn hafi séð þaö fyrir, hvað þar
hefur gerst. T.d. hafa þessir aðilar
greitt mjög fyrir margvíslegri fjár-
festingu í þjóðfélaginu sem geng-
ur gegn ýmsum tilraunum stjórn-
valda til að hafa hemil á þensl-
unni. Þeir hafa fjármagnað versl-
unar- og veitingahúsnæði á höfuð-
borgarsvæðinu, greitt fyrir kaup-
um á trillum á sama tíma og við
höfum reynt að berjast gegn fjölg-
un þessara skipa og stefnt að því
að eiginfjármögnun yrði sem
mest. Vorið 1987 voru gefnar út
reglur um þessi mál af viðskipta-
ráðuneytinu, án þess að mikið
hefði verið fjallað um málið í ríkis-
stjórninni. Það má segja að ýmis
lausatök hafi einkennt fjármála-
starfsemina fyrri hluta árs 1987
skömmu fyrir kosningar."
En ná var Framsókn í stjórn og
samþykkti þetta?
,,Það eru alltaf í samsteypu-
stjórnum mismunandi áherslur
uppi og sú túlkun hefur ráðið, að
einn ráðherra geti gert hluti án
þess að bera það undir samráð-
herra sína, og það hefur því miður
oft gengið út í öfgar."
FRAMSÓKNARMENN
EN EKKI FRJÁLS-
HYGGJUMENN
Þessi ,, frjálsrœðisstefna“ í pen-
inga- og fjármagnsmálum er auð-
vitað afleiðing aukinna áhrifa svo-
kallaörar frjálshyggju, þar sem
megináherslan er á aö ,,markað-
urinrí' leysi öll vandamál af sjálfu
sér. Má tálka orð þín svo að fram-
sóknarmenn séu búnir að missa
þolinmœðina gagnvart frjáls-
hyggjunni?
,,Við höfum nú aldrei verið það
sem kallað er „frjálshyggjumenn."
Við teljum að hún eigi ekki við í
svona litlu þjóðfélagi, sem byggir á
einni auðlind sem við höfum þurft
að takmarka aðgang að. En við
höfum það ekki að markmiði að
stjórnmálamenn stjórni allri þró-
un, þó svo við höfum ekki þá trú
að það megi leysa öll vandamál
samkvæmt lögmálum hinnar
frjálsu samkeppni. En það má vera
að það hafi verið nauðsynlegt að
Halldór Ásgrímsson, varaformaður
Framsóknarflokksins.
gera þessa tilraun, og að það hefði
mátt búast við öfgum í þessa átt-
ina, sem viðbragði við þeim öfg-
um, sem áður ríktu. Hins vegar
hefur þetta orðið okkur mjög dýr-
keypt.“
ER JÓN BALDVIN PALLI
SEM VAR EINN í
HEIMINUM?
/ síðustu kosningabaráttu hélt
Framsókn því fram að hún vœri
flokkurinn sem œtlaði að taka á
efnahagsvandamálum þjóðarinn-
ar. Nú er allt að fara úr böndunum
og samstarfsflokkar í ríkisstjórn
segja að þið hafið ekki einu sinni
lagt fram neinar tillögur varðandi
efnahagsmál. Hvað er að gerast?
„Það er nú með eindæmum að
fjármálaráðherra skuli halda því
fram, að við höfum ekkert lagt til
málanna, auðvitað höfum við gert
það. Fjármálaráðherra heldur því
fram að hann hafi einn og óstudd-
ur komið í gegn skattkerfisbreyt-
ingunum og enginn hafi viljað
hjálpa honum í því — hann hefur
talað svo mikið um þetta að það
hafa fáir aðrir komist að. Hann er
alltaf að tala um hvað hann þurfi
að gera mikið einn. Ekki hef ég
verið að kvarta mánuðum saman
um hvað oft var lítill stuðningur
við fiskveiðafrumvarpið. Mér
finnst að fjármálaráðherra ætti að
hætta að tala eins og hanri sé
„Palli sem var einn í heiminum".
Frá síðasta hausti má segja að
umræðan í þjóðfélaginu hafi ein-
kennst af kjaramálaumræðu, þar
sem talað er um kauphækkanir án
þess að auknar þjóðartekjur komi
þar á móti. Nú er svo komið að at-
vinnulífið, og sérstaklega útflutn-
ingsatvinnuvegirnir, hafa enga
möguleika til að bera uppi þær
kostnaðarhækkanir sem orðið
hafa."
TILLÖGUR
FRAMSÓKNAR
Þá er spurningin hvað vill Fram-
sóknarflokkurinn gera? Hvaða til-
lögur verða lagðar fram á mið-
stjórnarfundinum í nœstu viku og
hvernig verður þeim fylgt eftir?
„Við ætlum okkur fyrst og
fremst að taka á þessum málum
innan ríkisstjórnarinnar. Við
munum ekki skýra frá þvi í smá-
atriðum hvað við gerum, en það
liggur alveg Ijóst fyrir að við vilj-
um herða tökin á fjármagnsmark-
aðnum og teljum að þar hafi verið
gengið of langt í frjálsræðisátt og
ég hef fulla ástæðu til að ætla að
það séu fleiri þeirrar skoðunar.
Hins vegar er það ekki nema hluti
af vandanum. Vandi útflutnings-
veganna er sá langstærsti sem við
horfum fram á, en ég býst ekki við
því að það sé almennur skilningur
á því. Við sjáum fram á fjölda-
atvinnuleysi eftir tiltölulega stutt-
an tíma, ef svo fer sem horfir, því
að flest, ef ekki öll, útflutningsfyr-
irtæki eru rekin með tapi. Á sama
tíma vofa yfir verkföll og menn
semja um hærra kaup.
Gengisfelling leysir ekki frekar
en fyrr vandann, það verður að
stöðva þessar kostnaðarhækkan-
ir. En þetta er ekki bara verkefni
stjórnmálamannanna heldur
þjóðfélagsins alls. Það hafa ýmsir
hagfræðingar látið í Ijósi þær
skoðanir, að hlutirnir verði að
hafa sinn gang og svo verði að
byggja á rústunum. Hins vegar
tala þessir hagfræðingar af afar lít-
iili hreinskilni og segja ekki fyrir
um afleiðingarnar. Við erum
ákveðið þeirrar skoðunar að
svona geti þetta ekki gengið leng-
ur og að það þurfi að grípa inn í
atburðarásina, en Framsóknar-
flokkurinn gerir það ekki einn,
það verður að gerast í samstarfi
þessara flokka. Og jafnvel þó að
þeir næðu ekki saman um það
verður ekkert að gert nema með
þessum flokkum eða einhverjum
þeirra, sem aðaldriffjöðrinni í
þeim ráðstöfunum. Þrátt fyrir að
stjórnarandstaðan hafi haft góðan
tíma liggur ekkert á hennar borði
sem er traustsins vert."
Verða frekari launahœkkanir
stöðvaðar rneð bráðabirgðalög-
um eða teknar aftur með gengis-
fellingu nái þœr fram að ganga?
„Það er enginn sem getur svar-
að þessum spurningum hreint út í
dag. En það verður að stöðva þá
þróun að laun hækki meira en inn-
stæða er fyrir."
STJÓRNARSLIT?
Þú sagðir fyrr í viðtalinu að það
hefðu verið mistök að slíta ekki
stjórnarsamstafinu strax 1982,
það hafi ekki verið gert vegna þess
að samstarfsflokkarnir hefðu haft
góð orð um að ráðast gegn efna-
hagsvandamálum. Er Framsókn
ekki í sömu stöðu í dag og um
haustið 1982?
„Eg vona að svo sé ekki og trúi
því að svo sé ekki. En við þurfum
að láta á það reyna. Það sem er
alveg ljóst er að það verður að
taka á þessu máli og við erum
reiðubúir að taka á okkur þá erfið-
leika sem því eru samfara, en um
þetta þarf að ná samstööu innan
stjórnarflokkanna. Þar eru áreið-
anlega mismunandi áherslur á því
hvað við getum gert og nokkuð í
land með að sameiginleg niður-
staða náist. Ef við náum ekki sam-
an er lítið framundan annað en
óvissutími með kosningum og
kosningabaráttu."
Áttu von á því að það náist sam-
staða innan ríkisstjórnarinnar um
þœr hörðu aðgerðir sem virðast
yfirvofandi?
„Ég er þeirrar skoðunar, og að
jafnvel þótt Sjálfstæðisflokkurinn
hafi viljað ganga lengra í frjáls-
ræðisátt en við á ýmsum sviðum
hafi þeir gert það á grundvelli þess
mats að allar aðstæður hafi verið
til þess. En ég á von á því að þeir
taki sína hluti til endurmats, með
breyttum aðstæðum."
KVENNALISTINN EKKI
í MYNDINNI . . .
En kœmi það ekki til álita að
íhuga hvort ekki nœðist niður-
staða sem ykkur vœri nær skapi,
ef rœtt yrði t.d. við Kvennalistann
eða Alþýðubandalagið?
„Þó að Kvennalistinn hafi nú
þetta mikla fylgi samkvæmt skoð-
anakönnunum hefur þar ekkert
komið fram sem má verða til
lausnar þessum vandamálum.
Þvert á móti er fyrst og fremst að-
eins eitt mál sem þær klifa á alla
tíð og það er lögbinding launa í
landinu. Það er að mínu mati frá-
leitt að kjör einnar þjóðar verði
ákveðin með lögum. Það hefur
hent ýmsa í Austur-Evrópu að
setja þaö í lög, svona allt að því, að
allir skyldu vera hamingjusamir,
en það hefur nú ekki reynst mjög
vel. Þannig að slík úrræði eru nú
ekki til mikils í þessu sambandi.
Ég vek athygli á því að Kvennalist-
inn telur sig ekki vera pólitísk
samtök, heldur eitthvað sem heitir
„þverpólitísk" samtök með enga
forystu og í raun og veru enga
ákveðna stefnu, heidur skoðana-
skipti sín í milli. En ef þjóðin telur
að slík þverpólitísk samtök séu
betur til þess fallin að glíma við
okkar þjóðfélagsvandamál, þá
verður það að hafa sinn gang. Én
það er erfitt að vera í stjórnarsam-
starfi með slíkum samtökum og ég
eiginlega undrast það hvað
Kvennalistinn kemst lengi upp
með að vera í umræðunni án þess
að tala um stjórnmál eins og við
flestir hverjir, sem höfum starfað í
þessu, lítum á þau. Stjórnmál fjalla
ekki eingöngu um það að predíka
fallega hluti, heldur einnig að taka
ábyrgð og taka ákvarðanir sem
meiða og særa."
Þannig að þér líst ekki á konurn-
ar sem samstarfsaðila í stjórnar-
samstarfi?
„Ég sé það ekki, en tek það fram
að ég hef ekki verið í neinum við-
ræðum við þær."
ALÞÝÐUBANDALAGIÐ
ER AÐ ÁTTA SIG
Sýnist þér Alþýðubandalagið
vera vœnlegur samstarfsaðili í rík-
isstjórn þar sem þarf að taka á
efnahagsmálum ,,af alvöru"?
„Það hefur ekki verið það. Hitt
er svo annað mál að það eru marg-
ir áhugaverðir hlutir að gerast í Al-
þýðubandalaginu, þar er kominn
nýr formaður með aðrar áherslur
en hafa verið lengi í þeim flokki.
Hann hefur nýlega skrifað grein í
Morgunblaðið þar sem hann virð-
ist gera sér grein fyrir því að
ástandið er mjög slæmt og það er
meira en maður er vanur að sjá frá
forystu Alþýðubandalagsins. Hitt
er svo annað mál, að hann er ekki
á Alþingi og á sjálfsagt eftir að
móta betur flokkinn, sem var
kominn í mikla erfiðleika."
8 HELGARPÓSTURINN