Helgarpósturinn - 21.04.1988, Síða 23

Þröstur Leó sem Hamlet. Efi og
aftur efi og pínan sem fylgir
honum.

HAMLET
ER KOMINN
Þetta eru án efa tvö stærstu nöfn
leikbókmenntanna. Og í samfelldri
bókmenntasögunni eru vafalítið
engin stærri. Samt er svo undarlegt
að ekkert er um þessa tvo menn vit-
að. Utan það að annar skrifaði leik-
Kjartan Ragnarsson leikstjóri.
rit og var leikari — hinn var persóna
í skáldverki sem gaf tímanum langt
nef og lifði sjálfan sig af. En kannski
er styrkur þessara manna einmitt
fólginn í því að í raun er ekkert um
þá vitað. Það verður svo þreytandi
að tala og skrifa um fólk sem allir
vita öll deili á. Hins vegar ekkert
meira gaman en velta sér upp úr því
sem hugsanlega hefði getað verið
og það sem er svo skemmtilegt er
að efinn læðist alltaf að manni með
sælgætispoka á bakinu og á súkku-
laðiskóm.
Engir tveir menn hafa gengið í
gegnum annað eins túlkunarflóð í
aldanna rás. Á prenti og í leikhúsinu
hafa menn túlkað Hamlet eftir því
sem tíminn hefur blásið þeim loga í
brjóst. Gert Shakespeare upp
kenndir sem hann bara getur ekki
hafa verið haldinn... eða. Og í leik-
húsinu stígur ungur maður á sviðið
og segir: Að vera eða vera ekki.
Fiðringurinn eftir hryggjarsúlunni
orðinn margra alda gamall og geng-
ur ekki lengur. Ýmist reiður ungur
maður eða sorrí svekktur sár eins
og segir í textanum, allt eftir því
hvar hann er staddur og hvenær
hann var þar sem hann er. Hvort
hann segir To be or not to be eða At
være eller ikke være. Og kannski er
það líka það að svarið við kóngs-
morðinu er ekki til. Er ekki Hamlet
klikkaður — hann sér draug sem
sumir aðrir sjá ekki? Draug sem
verður lykill hans að lausn á morð-
gátu. Og sömuleiðis upphaf að at-
burðarás sem hefur heillað allan
almenning í árhundruð. Barátta
ungs manns fyrir réttlætinu með
hinum hörmulegu afleiðingum.
Dauða og tortímingu.
Endalaus upplifun fólks á þessari
sögu í gegnum tíðina hefur engu
svarað en vekur í sífellu upp spurn-
ingar, fólk kastast á milli hláturs og
gráturs, elskar og hatar persónurnar
á víxl, skilur og skilur þær ekki.
Sumar virðast ekki eiga sér neina
réttlætingu — aðrar alla þá réttlæt-
ingu sem ein manneskja getur átt.
Og Hamlet, þessi tragíska hetja,
sem verður í lokin að falla. Hann er
vegna þess að hann gerir, vegna
þess að hann tekur málið í sínar
hendur og háðið verður honum
vopn í baráttunni fyrir réttlætinu.
Hann sigrar um leið og hann tapar.
Og það er vissulega spurningin: Að
vera eða vera ekki.
KK
Sigurður Karlsson og Guðrún Ás-
mundsdottir í hlutverkum sínum.
Grétar Reynisson
Nei — engar sokkabuxur
Þegar maður kemur inn í Iðnó um
þessar mundir verður maður
kannski ekki beint sleginn, rekur
heldur ekki í rogastans. Maður
hrekkur samt svolítið við. Hár pallur
hefur brotist út úr gamla sviðinu og
teygir sig frameftir öllum sal. Út úr
pallinum ganga þrír stigar. Málm-
stigar, eins og landgangar eða verk-
smiðjustigar, tveir við enda pallsins,
annar upp á svalir, hinn niður á gólf,
og svo einn upp á miðjan vegg. Höf-
undur sviðsmyndarinnar er Grétar
Reynisson. Hvað er hann að fara?
„Menn gáfu sér það strax að litla
sviðið yrði of lítið. Þegar verið er að
sviðsetja Hamlet langar mann að
„gera eitthvað stórt". Brjóta upp
rýmið og kannski búa til leikhús í
leiðinni. Á endanum varð allt leik-
húsið undir. Ég lít á þetta sem skúlp-
túr þar sem verið er að skapa fjar-
lægðir og stærð. Við leikum á öllum
hæðum hússins, það eru engir vegg-
ir...“
— Svart er grunntónninn, bæði í
búningum og sviðsmynd.
„Já, hann er nú líka fallegur, skap-
ar bæði reisn og drunga. Dramatísk-
ur litur. En það eru aðrir litir líka og
þeir hafa einhverja sögn þegar þeir
eru notaðir."
— Búningarnir, þetta eru ekki
þessir hefðbundnu Shakespeare-
búningar.
„Nei, það eru engar sokkabuxur.
Enda er það fyrst og fremst samtími
skáldsins. Hamlet gerist um 1000 en
það er enginn í gærum þegar hann
er leikinn. Við erum að reyna að
skapa einhvern tímalausan sam-
tíma. Festast ekki í einhverri „perí-
óðu" heldur vera nær okkar tíma.
Þarna er kóngur og hirð og hvað er
þá nærtækara en smóking og jakka-
föt, árshátíðarstemmningin. Að við-
bættu ævintýrinu sem kemur alltaf
inn í verk Shakespeares og hann
ræður eiginlega dálítið ferðinni
hvað það varðar. Það má segja að
við höfum haft tvö prinsipp. Svart
annars vegar og svo hins vegar eitt-
hvert samtímalegt tímaleysi."
KK
Sigurdur Karlsson
Ekki tilfinn-
ingalaust
illmenni
Sigurður Karlsson fer með hlut-
verk vonda kallsins í Hamlet. Hann
er morðinginn og illfyglið sem
myrðir kónginn til að samrekkja
konu hans og leggja undir sig ríkið.
Sigurður var spurður að því hvort
persónan ætti sér einhverja réttlæt-
ingu?
„Það sem hann gerir er ófyrirgef-
anlegt á venjulegan mælikvarða.
Hins vegar sýnir hann iðrun og það
er langt atriði þar sem hann engist
í kvöl sinni. Kannski er það eitthvað
sem höfundur hefur sett í verkið til
að sýna að maðurinn er ekki tilfinn-
ingalaust illmenni. En ég geng út frá
því þegar ég leik menn að þeir og
gjörðir þeirra eigi sér einhverja rétt-
lætingu og að þeir geti réttlætt
gjörðir sínar, a.m.k. fyrir sjálfum sér.
Það yrði óskapnaður ef leikarinn
gengi til verks eingöngu með ill-
menni í huga. Leikarinn verður að
standa með sinni persónu og skilja
hana."
— Nú er sýknt og heilagt verið að
tala um hversu stórkostlegur Shake-
speare er. Hvernig horfir það við
leikaranum, hvað er það sem er
svona stórkostlegt og öðruvísi?
„Já, — ja, ég veit ekki vel hvað
það er í raun og veru. Maður fær
einhvern veginn miklu meira út úr
þessu en öðru. Textinn á sinn þátt í
því, bæði hvernig hann er í þessari
makalausu þýðingu Helga Hálf-
danarsonar, og svo form hans og
innihald. Það er mikið sagt með
honum, hann útheimtir mikla yfir-
legu og umhugsun um hvað er verið
að segja og hvernig á að koma því á
framfæri. Þetta er vandasamur
texti, vandasamari en aðrir, og ætli
það sé ekki ástæðan fyrir því að
maður fær meira út úr því að fást við
hann."
— Þrjú síðustu hlutverk sem ég
hef séð þig í; í Degi vonar, Föðurn-
um og nú Hamlet, eru öll hlutverk
vonda kallsins — kanntu skýringu á
þessu?
„Hm, leikstjórarnir verða eigin-
lega að svara þessu, það er ekki fyr-
ir mig. Hins vegar er það ákveðið
mat að þetta séu allt vondir menn.
Þeir eiga sér allir einhverja réttlæt-
ingu þrátt fyrir gjörðir sínar. Varð-
andi sjálfan mig og illmennið, ég
veit það svo sannarlega ekki, ég var
góða stelpan í leikriti eftir Kjartan
fyrir nokkrum árum..."
KK
Grétar Reynisson, búninga- og sviðs-
myndahönnuður.
Leikféiag Reykjavíkur sýnir
Hamlet eftir William Shake-
speare.
Leikstjori: Kjartan Ragnarsson
Búningar og sviðsmynd: Grét-
ar Reynisson
Lýsing: Egill Örn Árnason
Tónlist: Jóhann G.
Jóhannsson
Leikarar: Þröstur Leó Gunnars-
son, Sigurður Karlsson, Sigrún
Edda Björnsdóttir, Guðrún
Ásmundsdóttir, Steindór Hjör-
leifsson, Valdimar Örn Flygen-
ring, Jakob Þór Einarsson,
Andri Örn Clausen, Eyvindur
Erlendsson, Eggert Þorleifs-
son, Kjartan Bjargmundsson.
HELGARPÓSTURINN 23