Helgarpósturinn - 21.04.1988, Page 38

Séö yfir rádstefnusal-
inn. A fremsta bekk
sitja forsuarsmenn
Ióntœknistofmmar
auk íslenskra fram-
soí>umanna.
1 ''íéd § 7
1 * m

SMAKONGAR ERU FRAMTIÐIN
„Eitt af stefnumálum ríkisstjórnarinnar var að efla ný-
sköpun í iðnaði. Og hvað hefur ríkisstjórnin gert? Jú, hún
hefur...“ Það er Friðrik Sophusson iðnaðarráðherra sem
talar, er að flytja setningarræðuna á ráðstefnu sem hald-
in var á vegum Iðntæknistofnunar í tilefni af tíu ára af-
mæli hennar. Ráðstefnustaðurinn var Hótel Saga, tíminn
miðvikudagur 20. apríl 1988. Yfirskriftin var: Reynsla
iðnfyrirtækja af rannsóknum og þróun (skammstafað
R&Þ og gerir ekki annað en vekja upp hugrenninga-
tengsl við R&B — Rhythm and Blues).
EFTIR KRISTJÁN KRISTJÁNSSON MYNDIR JIM SMART
Svo var það spurningin, sú fyrsta
sem vaknaði. Hvað hefur ríkis-
stjórnin gert? Svarið kom aldrei
nema í skötulíki og hugsandi ráð-
stefnugestir lutu höfði og gamla við-
lagið tók að klingja í kollinum á
þeim: „Ríkisstjórnin hefur gert
þetta og hitt og svo þetta og aftur
hitt," en undarlegt að ekkert af því
hafði raunverulega gerst.
Næst á dagskránni: Finnskur stíg-
vélaframleiðandi. Nokia. Allir
þekkja auglýsinguna. Svört gúmmí-
stígvél þramma í polli og það er eng-
inn í þeim. Finnskur iðnaður =
mannlaus gúmmístígvél. Hvaða er-
indi á það hingað?
Staðreyndin er auðvitað allt önn-
ur og Nokia er miklu meira en
mannlaus gúmmístígvél í sjónvarps-
legum platpolli. Nokia er eitt
stærsta fyrirtæki á Norðurlöndum,
gott ef ekki það stærsta. Og maður-
inn sem kominn var frá Finnlandi til
að halda erindi á ráðstefnunni var
Viljo Hentinen, forstjóri rannsókna-
deildar Nokia. Hann talaði um mik-
ilvægi R&Þ fyrir Nokia-fyrirtækið.
Meðfram sýndi hann skyggnur sem
vörpuðu Ijósi á umsvif Nokia,
hversu mikil veltan var á síðasta ári,
u.þ.b. 14 billjónir finnskra marka
(með því að deila með fjórum í þá
tölu má fá út upphæðina í dollurum,
svo geta menn deilt áfram upp í
svimandi tölu í íslenskum krónum).
Nokia framleiðir allan skrattann.
T.d. bílasíma, sem maður heyrir
helst í í útvarpinu þegar þulurinn
segir: Hringir maðurinn úr bíla-
síma? Rödd úr fjarska svarar já. Og
ertu stopp segir þá útvarpsmaður-
inn í umvöndunartóninum. Nýlega
keypti fyrirtækið tölvudeild
Ericson-fyrirtækisins, tvö fyrirtæki
sem framleiða samtals 1,2 milljónir
sjónvarpstækja á ári. Svo framleiða
þeir salernispappír í hrúgum. Og
stígvél.
Skipuritin yfir fyrirtækið sýndu
hversu gífurlegur risi það er og í
máli Hentinens kom fram hversu
ógnarlegum fjármunum það ver til
rannsókna á hverju ári. Nemur lík-
legast hundruðum milljóna ís-
lenskra króna á ári. Þeir standa
mjög framarlega á hátæknisviðinu
og það hjálpar þeim ekki einungis
til að framleiða hátæknivörur held-
ur og, og kannski ekki síður, til að
þróa framleiðslu á þeim vörum sem
eru hefðbundnari í framleiðslu.
Starfsmennirnir eru í stöðugri end-
urmenntun og í stað þess að sækja
námskeið í háskóla eða þvíumlíku
koma háskólamennirnir sjálfir til
þeirra og kenna í fyrirtækinu. Það
er því orðið sjálfu sér nógt. Er eins
og Iítill (samt stór) heimur út af fyrir
sig. í sjálfu sér orðið háskóli á sínu
afmarkaða sviði.
Næstur talaði bandaríski prófess-
orinn Charles F. Sabel. Hann er
stjórnmálafræðingur og viðfangs-
efni hans af nokkuð öðrum toga.
Undir titlinum: Mikilvægi smáfyrir-
tækja í nýsköpun undanfarinna ára
og sérstaða hátæknifyrirtækja fór
bandaríski prófessorinn á kostum.
Enda ekki dæmigerður hvítflibba-
maður og hafði húmorinn í fartesk-
inu. Það var athyglivert að á meðan
Finninn skýrði uppgang og skipulag
stórfyrirtækis síns fjallaði Banda-
ríkjamaðurinn um það hvernig stór-
fyrirtæki hafa smámsaman á und-
anförnum árum litið til smáfyrir-
tækja varðandi innra skipulag og
vöruþróun. Hvernig smáfyrirtæki
hefðu smámsaman tekið forystu í
vöruþróun og síðan komið henni á
markað í samvinnu við fleiri smá-
fyrirtæki sem samanlagt framleiddu
keðju af vörum. Hvert þeirra fram-
leiðir eitt atriði en saman mynda
þau keðju. Kaupi kúnninn einn hlut
getur hann tæplega verið án hinna.
Island er land smáfyrirtækjanna —
hér eru ekkert annað en smáfyrir-
tæki — þannig að umræðuefnið var
kærkomið og þarft. Reyndar ætlaði
Sabel aldrei að geta byrjað erindi
sitt. Öllum hátæknisinnuðu íslensku
iðnaðarmönnunum tókst ekki að
kveikja Ijósin í salnum og Sabel er
ekki sjálflýsandi, eins og hann sjálf-
Bandaríski professorinn Sabel sagð-
ist vita til þess að menn vestra væru
þegar farnir að hugsa fyrir Rocky 14.
ur komst að orði, gat þess vegna
ekki lesið punktana sína sem hann
var með niðurskrifaða. Finninn
hafði átt í vandræðum með hljóð-
nemann. Skelfing undarlegt á ráð-
stefnu um R&Þ. Minnti helst á 17da
júní. Orð ræðumannsins fjúka út í
buskann og múgurinn reynir að
henda þau á lofti í von um að fá ein-
hvern botn í umræðuefnið.
Sabel sagði frá stórfyrirtækjum,
væntanlega svipuðum Nokia, sem
væru búin að koma sér upp eigin
kerfi, „learning system" kallaði
hann það. Kerfi sem þau hefðu kom-
ið sér upp þegar þau hættu að geta
sagt fyrir um með nokkurri vissu
hvernig markaðurinn myndi þróast
— hvaða nýjungar myndu falla
markaðnum í geð. Þetta kerfi, sem
er byggt á hátækni, gerir þeim kleift
að vera eldsnöggir að bregðast við
Finninn Hentinen skýrði hvernig
rannsóknir og vöruþróun hafa lyft
fyrirtækinu Nokia í hæstu hæðir.
markaðnum. En um leið benti hann
á að þetta kæmi af stað einhverri
mestu þversögn nútímaviðskipta.
Fyrirtækin þurfa stöðugt að líta
meira og meira til fortíðarinnar til
að viðhalda sér, framleiða það sem
þau vita að vel hefur gefist, vegna
þess að þrátt fyrir alla hátækni og
spámennsku, tölvuspár og þvíum-
líkt er stöðugt erfiðara að spá í fram-
tíðina á viðskiptamarkaðinum. Sem
borðleggjandi dæmi benti Sabel á
Hollywood og kvikmyndafram-
leiðsluna. Tók dæmi um að menn í
Bandaríkjunum væru þegar farnir
að skrifa handritið að Rocky 14. Ef
fólk vill sjá Rocky 5 og svo 9 þá vill
það örugglega líka sjá númer 14.
Þannig litu menn stöðugt til baka
þegar stórar fúlgur væru í spilinu.
Myndir í Hollywood skiluðu undan-
tekningarlítið hundruðum milljóna í
gróða — eða tap. Lítill gróði eða tap
væri svotil óþekkt. Hið sama gildir
þá væntanlega um stórfyrirtækin —
til að þróa nýja vöru þarf óhemju
fjárfestingu. Ef hún skilar sér ekki
fer allt í vaskinn. Þá er betra að vera
á gömlu og tiltöluiega öruggu nót-
unum. General Motors eyddi óheyri-
legum fjársummum í þróun bifreið-
ar sem átti að taka alheimsmarkað-
inn með trompi. Það var hins vegar
vitlaus ákvörðun. Þeir töpuðu því
öllu. Svona gengur það í viðskipta-
heiminum.
Að lokum „súmmeraði" Sabel
upp íslenska efnahagskerfið og
hugsanlega þróun þess með áður-
nefndum fyrirvara um stutta við-
dvöl. Hann fór lofsamlegum orðum
um nýsköpun í sjávarútvegi, taldi
hana eiga framtíð fyrir sér ef rétt
væri á málum haldið. Það væri eðli-
legast að íslendingar einbeittu sér
að sjávarútvegi og framleiðslu á há-
tæknivörum fyrir þá grein. Það
stæði okkur næst. Smáfyrirtækja-
kerfið hentaði okkur vel, sagði
Sabel. Það væri okkar eðli og saga,
allt frá einyrkjanum til sveita til
fiskimannsins. Ög Hentinen klykkti
út með því að segja að fyrir tuttugu
árum hefðu þeir hjá Nokia einmitt
sagt við sjálfa sig að þeir væru svo
smáir og fáir, Finnar, að uppbygging
stórfyrirtækis gæti aldrei gengið.
Raunin hefur hins vegar orðið önn-
ur...
HP á ráðstefnu um R&Þ á
veaum Iðntæknistofnunar
oghlýðir þar á fyrirlestra
erlendra gesta ráðstefn-
unnar.
38 HELGARPÓSTURINN
/