Morgunblaðið - 19.11.1966, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐID
Laugardagur 19. nóv. 1966
TURNINN OG
TENINGURINN
- ný skáldsaga eftir Guðmund Daníelsson
Turninn og teningurinn, ný
skáldsaga eftir Guðmund Dan. .3
KOMIN er út ný skáldsaga eftir
Guðmund Daníelsson, rithöfund.
Nefnist hún „Turninn og Tening-
urinn“.
^ Á kápusíðu bókarinnar segir,
að þetta sé róman frá stríðsár-
unum síðari, spennandi skáldsaga
í nýtízku stíl og formið mjög
nýstárlegt.
I>á segir að umgerð skáldsög-
unnar sé þjóðlífsbylting okkar
síðustu áratugina. „Annars er
það sjálft mannlífið — fólkið í
kringum mig, sem ég hefi lang-
samlega mestan áhuga á, „segir
skáldið. „Ég reyni að analysera
fólkið í allskonar aðstöðu.“
Bókin skiptist í tvo megin
kafla, „Turninn, fyrsta bókin um
Hlaðbæ“ og „Teninginn, aðra
bókina um Hlaðbæ."
Síðasta skáldsagan, sem Guð-
mundur Daníelsson sendi frá sér
á undan þessari, var „Húsið“
1963.
Guðmundur Daníelsson
Mjólk skömmt-
uð á Seyð/sffVð/
Seyðisfirði, 18. nóv.
MJÓLKURSKORTUR er nú á
Seyðisfirði og hefur mjólkur-
skömmtun verið tekin upp. Skyr
og rjómi fæst hér aðeins með
höppum og glöppum.
litför Stelngríms
S!eirkþórssonar
á þriðjudag
ÚTFÖR Steingríms Steinþórs-
sonar fyrrverandi forsætisráð-
herra, fer fram á vegum ríkisins
næstkomandi þriðjudag, 22. nóv-
ember, frá Dómkirkjunni í
Uteykjavík.
Útvarpað verður frá athöfn-
inni.
Til að bæta úr þessu vand-
ræðaástandi hefur verið gripið
til þess bragðs, að flytja mjólk
norðan úr landi, en skömmtun
á mjólk hefur samt verið undan-
farna daga á Egilsstöðum og ná-
grannabyggðum og víða á fjörð-
unum hér í kring.
Mjólkurskorturinn stafar af ó-
venjumikilli slátrun nautgripa í
haust, og er nautgripaslátrun
sumstaðar ekki enn lokið.
Hofnfirðingar
NÚ ERU síðustu forvöð að gera
skil í Landshappdrætti Sjáifstæð
isflokksins. Skrifstofan í Sjálf-
stæðishúsinu verður opin á sunnu
daginn frá kl. 1—3 e.h. og á
mánudagskvöld kl. 8—10.
A funai með blaðamönnum í gær. Frá vinstri: Bjarni Vilhjálmsson, Tómas Guðmundsson, Guð-
mundur G. Hagalín, Baldvin Tryggvason og Jón Eyþórsson.
AB hefur útgáfa nýs bókarflokks
Fjöldi merkra bók kemur út á næstunni
Nú hafa komið út hjá Almenna
bókafélaginu tvær nýjar vand-
aðar bækur: Kristrún í Hamra-
vík, eftir Guðmund G. Hagalín.
og Islenzkir málshættir, sem
þeir Bjarni Vilhjálmsson skjala-
vörður og Óskar Halldórsson
mag. art hafa tekið saman og
búið til prentunar.
Kristrún í Hamravík, sem að
dómi margra manna er ein ágæt
asta skáldsaga, sem komið hef-
ur út á íslandi á þessari öld, er
fyrsta bókin í nýjum bókaflokki,
sem Almenna bókafélagið hyggst
gefa út og kallast Bókasafn AB.
Má gera ráð fyrir að fyrst um
sinn komi ekki færri en 4-6 bæk-
ur út árlega í þessum flokki og
eru fjórar hinar fyrstu ýmist
fullprentaðar eða komnar vel á
veg. Þessar bækur eru Píslar-
saga Jóns Magnússonar með inn-
gangsritgerð eftir Sigurð Nor-
dal, Sögur úr Skarðsbók í útgáfu
Ólafs Halldórssonar cand mag.,
Líf og Dauði eftir Sigurð Nor-
dal og Kristrún í Hamravík eftir
Guðmund G. Hagalín, en hún er
nú þegar komin út.
Af þessum fjórum bókum má
strax nokkuð ráða um þau verk-
efni, sem Bókasafn AB er lík-
legt til að hafa með höndum.
Mannabeinum úr heiðni, er
fundust á Patreksfirði svipar
til norskra beina
FYRIR nokkrum árum
fannst kuml á Patreksfirði,
þar sem voru sjö beinagrind-
ur, en fundur þessi er að þvi
leyti merkur að áður höfðu
ekki fundist mannabein úr
heiðnum sið á Vestfjarða-
kjálkanum. Farið hafði verið
í kumlin einhvern tíma fyrr
á öldum, en beinunum hafði
verið safnað saman af kost-
gæfni, og er farið var að
taka þau saman komu fram
sjö heillegar beinagrindur.
Bein þessi hafa- nú verið til
rannsóknar hjá prófessor J ai
Steffensen og hefur við þá
rannsókn komið í ljós, að
beinin eru af langhöfða fólki,
eða fólki, sem svipar til þess
fólks, sem bjó í Noregi á
víkingaöld og þá einkum á
norðlægum slóðum.
Mbl. hafði í gær tal af
prófessor Jóni Steffensen og
spurðist fyrir um þetta. Pró-
fessor Jón sagði:
— Áður hefur komið fram
í rannsóknum, að íslenzku
víkingaaldarfólki svipar meir
til íra eða Skota og þess fólks
sem byggði Bretlandseyjar,
bæði hvað snertir höfuðlag og
blóðflokka. Áður höfðu ekki
fundizt bein á Vestfjarðakjálk
anum sjálfum og eru þetta því
fyrstu menjar manna frá þess
um tímum, sem finnast þar.
Hið undarlega er svo að þessi
bein eru mun líkari norskum
beinum og er þetta því óleyst
gáta.
Aðalmismundur á beinum
norskra manna og þeirra, er
byggðu Bretlandseyjar er sá
að hinir norsku voru meiri
langhöfðar og höfuðkúpuhæð-
in er miklu meiri. Hinir
brezku eru hins vegar mun
breiðleitari og með lægra
höfuð.
Beinin, sem fundust á
Patreksfirði eru ef til vill
ekki svo áreiðanleg heimild,
þar eð þau finnast öll á sama
stað og gætu því einfaldlega
verið úr sömu fjölskyldu. Það
getur því verið varasamt að
draga af þeim ákveðnar á-
lyktanir. Hefðu þau hins veg-
ar fundist á sjö mismundandi
stöðum hefði fundurinn verið
mun merkilegri.
Það er og dálítið athyglis-
vert, að hjá beinunum fannst
lítil bjalla. Er hún þriðja
sinnar tegundar sem finnst á
Islandi, en slíkar bjöllur hafa
aldrei fundizt í Noregi, en
hafa fundist á Bretlandseyj-
um. Hefur Þór Magnússon
safnvörður rannsakað hana.
Útlit beinanna brýtur að þessu
leyti í bág við bjöl » a, og
einnig er athyglisvert að stað
urinn er Patreksfjörður, en
Patrekur er írskt nafn.
Á þessu eru margar skýring
ar, sem komið gætu til greina
og margar spurningar vakna.
f fornsögunum segir frá mönn
um, sem koma frá Bretlandi,
en eru þó taldir norrænir, en
skýringin kann að vera sú að
fjölskyldur þeirra hafa búið
þar í 2-3 ættliði. Þá er ekki
víst hvað hafi verið algeng-
asta höfuðlag í Noregi. í
Norður-Noregi eru langhöfð-
ar t.d. ríkjandi, en í Vestur-
Noregi vantar algjörlega bein
frá þessum tímum til saman-
burðar við hin íslenzku.
Höfuðlag í Noregi hefur og
breyzt frá því á víkingatímum
Það mun taka jafnt til skátd-
verka og fræðirita, allt frá
þeim tíma, er hinum eiginlegu
fornbókmenntum sleppir, og
fram á vora daga, og gera sér
far um að vera sem fjölbreytt-
ast og forvitnilegast. Af slíku
efnisvali leiðir það, að hér þarf
ekki endilega að vera um úrval
að ræða frá ströngu bókmennta-
legu sjónarmiði, en hins vegar
ætti safnið með tíð og tíma að
geta rúmað magn þeirra rita,
sem hverjum góðum íslend-
ingi ætti að þykja skylt og
skemmtilegast að kynnast.
fslenzkir málshættir er önnur
bókin í flokki bóka er Almenna
bókafélagið gefur út og kallað
fslenzk þjóðfræði. Hófst flokk-
urinn með Kvæðum og dans-
leikjum, tveggja binda verki,
sem kom út að jólum 1964. í
bókinni íslenzkir málshættir
eru um 7000 málshættir, raðað
niður í stafrófsröð eftir mark-
orði hvers málsháttar og þess
um leið getið úr hvaða máls-
háttasafni eða öðrum heimildar-
riti prentuðu eða óprentuðu
hver málsháttur er tekinn. Sam-
tals eru slík heimildarrit um
230. Þá eru einstök fágæt orð
eða óvenjulegar merkingar
Prófessor Jón Steffensen.
Greinileg breyting hefur t.d.
orðið, er skoðuð eru miðalda-
bein þaðan. Hins vegar eru
breytingar á slíkum beinum
hérlendis ekki tilsvarandi.
Bein íslendinga hafa ekki
breyzt að marki fyrr en á
síðustu tímum.
Um breytingar á blóðflokk
um er ekki vitað. Aðferðir
þær, sem notaðar eru í dag
til ákvörðunar á blóðflokk-
um eftir beinum eru ekki orðn
ar svo óyggjandi að fullyrða
megi neitt, en er fram líða
stundir og tækninni hvað það
snertir fleygir fram, má vænta
að fá megi svar við mörgum
spurningum þessu að lútandi,
sagði prófessor Jón Steffen-
sen að lokum.
orða skýrðar og stundum gefnar
bendingar um notkun málshátt-
anna. Einnig er greint frá stöka
tilvikum þegar sami málsháttur
er til með mismunandi orða-
lagi.
í ýtarlegri inngangs.'itgerð,
þar sem fjallað er um feril og
einkenni íslenzkra málshátta og
gerð grein fyrir málsháttasöín-
um, prentuðum og óprentuðum,
kemst höfundurinn, Bjarni Vil-
hjálmsson, svo að orði, að máls-
háttunum megi „líkja við gang-
silfur, sem enginn veit, hver
hefur mótað“. Þeir eru m.ö.o,
höfundarlaus bókmenntaarfleifð,
eins konar aldaskuggsjá, sem
speglar lífsreynslu kynslóðanna
í hitmiðuðu formi og einatt í
skáldlegum og skemmtilegum
líkingum. Víða erlendis njóta
málsháttabækur, slíkar sem
þessi, rótgróinna vinsælda, og
þarf ekki að efa, að hin sama
verði reyndin hér á landi. ís-
lenzkir málshættir hafa að
geyma þrotlausan auð þjóðlegr-
ar skemmtunar, og ugglaust eiga
þeir fyrir sér að verða margii
fjölskyldunni uppsláttarrit til
dagslegrar heimilisánægju, upp-
byggingar og froðleiks.
Þá hafa einnig komið út hjá
AB tvö bindi Lýða og landshaga
eftir Þorkel Jóhannesson próf-
essor. Er hér um að ræða tvær
vandaðar bækur, sem fjalla um
margvísleg efni, eins og nafmð
bendir tiL
Á næsta ári verður einnig
haldið áfram útgáfu Alfræðisafns
AB, bókaflokks, sem nú þegar
hefur orðið mjög vinsæll meðal
þjóðarinnar, og á án efa eftir að
prýða hillur margra, því hér er
um að ræða fyrstu tilraun á ís-
landi til þess að gefa út bóka-
safn, sem mun flytja hina marg-
víslegu þekkingu nútímans til
manna á íslenzkri tungu. Jón
Eyþórsson hefur yfirumsjón með
útgáfu þessarra bóka, en 7
bindi þeirra hafa nú þegar kom-
ið út. Á næsta ári mun AB gefa
út m.a. eftirtaldar bækur í þess-
um bókaflokki: Vöxtur og
Þroski, Skipin, Hljóð og Heyrn,
Pláneturnar, Gerfiefnin, og
V erkf ræðingurinn.
Gjafabók AB í ár verður Kor-
máks Kver (Ögmundssonar
skálds). Þá mun í janúar n.k.
koma út hjá AB Skáldskapur og
Stjórnmál, eftir Þorstein Gísla-
son. í bókinni er m.a. stjórnmála
saga Íslendinga á árunum
1806-1918, sem Þorsteinn sknf-
aði. Deild 7 eftir Valeri Tarsis
er einnig væntanleg á næstunni.
Þá er einnig komin út bókin
Ljósið góða eftir Karl Bjarn-
horf í þýðingu Kristmanns Guð-
mundssonar. Er þetta seinna
bindi sjálfsævisögu blinds rit-
höfundar.
Meðal annarra bóka, sem út
komu á árinu og hafa notið
mikilla vinsælda er bak við
byrgða glugga eftir Grétu Sig-
fúsdóttur, Við morgunsól eftir
Stefán Jónsson, rithöfund og
Fagur er dalur eftir Matthias
Johannessen, skáld.