Morgunblaðið - 19.11.1966, Blaðsíða 11

Laugardagur 19. «öv. 1966
MORCUNBLAÐIÐ
11
^«'ix"VW!C^'ýí
IÍS _________ „JTiSS_ _____________•3«Si_______ EBKL____________________ _.«BLBS s^aá-J K> n- ra k *?■>*. i
Lww
-

: .
•iTifM^i;--~-o< .................................------------------------------------------------------------------------------------
Kjarnfóður - notkun er nauðsynleg
Hvað gerir hana nauðsynlega?
Þvi svarar Ólafur E. Stefánsson
í eftirfarandi grein
Oft verður vart þeirrar gagn
rýni, að flutt sé inn kjarnfóður
fyrir erlendan gjaldeyrir, til
framleiðslu á búvörum, sem flutt
ar séu út fyrir hluta ai: því verði
sem fyrir þær þurfi að fást. Að
sjálfsögðu þarf aðgátar og fyrir
hyggju í þessum málum sem öðr
um og gera þarf ráð fyrir nokkrri
framleiðslu mjólkur umfram inn
anlandsneyzlu í meðalári, til
tryggingar því að ekki verði
mjólkurskortur í slæmu árferði
Hitt væri illt ef rétt væri, að
kjarnfóður væri flutt inn í þeim
tilgangi að framleiða á því út-
flutningsvörur, sem ýmist þarf
að greiða uppbætur á eða valda
framleiðendum fjárhagslegu tjóni
Ef svo væri, bæri að sjálfsögðu
að hætta slíkri framleiðslu.
Málið er hinsvegar ekki svo
einfalt.
Mjólkurframleiðslan er ekki
einföld verksmiðjuframleiðsla
jafnvel þótt búin verði stór og
öll tækni í sambandi við hana
aukist. Það er ekki hægt að
stytta vinnutíma framleiðslu-
tækjanna við hana eða stöðva
Ólafur E. Stefánsson, ráðunautur.
framleiðsluna alveg um tíma
eftir því hver eftirspurnin er
frá degi til dags. Hún er byggð
á lífsstarfsemi og lýtur lífeðlis
íræðilegum lögmálum. Allar ráð
stafanir verða að miðast við þá
staðreynd. Eigi að síður er rækt
að búfé undraverð framleiðslu
tæki, ekki hvað sízt mjólkurkýr.
íslenzki kúastofninn er mjólkur
laginn og stenzt í því tilliti fylli
lega samanburð við aðra ræktaða
stofna. En hver kýr er ræktað
framleiðslutæki, og þær eru yfir
40 þúsund talsins. Það er ekki
hægt að líta á þær sem eina
stóra verksmiðjuvél, heldur þarf
að sjá sérstaklega um hverja
þeirra alla daga ársins, til þess
að framleiðslan verði mikil og
áiallalaus.
í mjólk eru allt að 13% þurr-
efni. Þau næringarefni eru því
ekki lítil, sem kýr í 20 til 39 kg
nyt breytir daglega úr skepnu
fóðri í mjólk, þennan alhliða líf-
og heilsugjafa þjóðanna. Fram-
leiðslumagnið eftir hvern einstak
ling byggist þó ekki eingöngu á
erfðaeðlinu. næfileikunum til að
breyta fóðri í mjólk, heldur
einnig á því, hve kjarnmikið
fóðrið er hve mikið kýrnar geta
í sig látið. Mjólkurkýr hafa þó
meiri hæfileika til þessa en ann
að búfé, og dagskammtur þeirra
af þurrefni getur orðið allt að
3,25% af þunga á fæti.
Til að nýta mjólkureiginleika
hins ræktaða kúastofns að fullu
er því nauðsynlegt, að kýrnar
fái sem mesta næringu í hverri
þyngdareiningu fóðursins, en í
hverri þyngdareiningu af kjarn
fóðurblöndu er helmingi meiri
orka eða næring en í sama magni
af þurrkaðri meðaltöðu. Það er
þetía, sem gerir kjarnfóðurnotk
un lianda mjólkurkúm í hárri
nyt nauðsynlega hér á landi eins
og alls staöar annars staðar, þar
sem ræktun þeirra til mjólkur
er á háu stigi og stefnt er að
þvi að nýta þennan eiginleika.
Nú kann að verða spurt hvort
þörf sé á því að hagnýta þessa
eiginleika, þar sem umfram fram
leiðslan sé óhagkvæm vegna
hins lága heimsmarkaðsverðs..
Frá sjónarmiði bóndans á bú-
reksturinn að vera sem hagkvæm
astur og hagkvæmar framleiðslu
aðferðir einstakra bænda hljóta
þegar á allt er litið að vera æski
legar fyrir atvinnuveginn í heild
og fyrir þjóðina. Þær jarðir sem
á annað borð eru setnar, þurfa
að vera vel setnar. Vandamál
offramleiðslu á ekki að leysa
með því að stíga spor aftur á
bak eða með því að búa illa. Þau
verður að leysa með öðru móti.
Hér á landi er bústærð og
jarðnæði miðað við fjölda þess
búfjár, sem haft er, eða þá á-
höfn, sem hver jörð ber. Þetta
er eðlilegt við íslenzkar aðstæður
og þá jafnframt að miða fram-
leiðslumagnið við fjölda búfjár-
ins en ekki t. d. mjólkurfram-
leiðslu af hverjum hektara lands.
Islenzkir bændur þurfa meiri
og vandaðri byggingar fyrir bú-
fé sitt en flestar aðrar þjóðir, og
fóðuröflun og vinna við búfé,
einkum kýr hlýtur óhjákvæmi-
lega að verða mun meiri en ann-
ars staðar vegna langrar inni-
stöðu.
Þessar aðstæður hérlendis renna
stoðum undir þá stefnu, að fá
sem mestar og beztar afurðir af
hverri skepnu. Þetta er hin svo-
nefnda hámarksafurðastefna.
Þetta er í stórum dráttum stefna
Búnaðarfélag fslands í fram-
leiðslu á afurðum nautgripa og
sauðfjár.
Að sjálfsögðu ber sð nýta gróð
ur jarðar sem mest og bezt handa
búfénu, og nú þegar sparast
mikið kjarnfóður . egna mikillar
aukningar hins ræktaða lands og
stórbættrar heyverkunar. Með
því að beita kúm á ræktað land
eins og nú er gert og nota fóður
jurtir til haustbeitar, má komast
hjá mest allri kjarnfóðurnotkun
yfir sumartímann, ef vel er á
málum haldið. Hvert kg. af töðu
sleginni á réttum tíma hefur
meiri orku og hærra næringar-
gildi en áður var. Er ástæða í
þessu sambandi að minna á, að
í jarðræktarlögum frá 1965 eru
sérstök bráðabirgðarákvæði til 5
ára um framlög til súgþurrkunar
útbúnaðar í hlöðu. Þessi ákvæði
laganna þurfa hændur að færa
sér í nyt, svo að hver bóndi ráði
yfir þessari tækni, er þessu 5 ára
tímabili lýkur. Ekki má heldur
slaka á jarðræktarframkvæmd-
um vegna fjölgunar búfjárins.
Auk þeirrar notkunar kjarn-
fóðurs, sem að framan greinir,
hefur það verið notað sem fóður
bætir og fóðurauki. Með þeirri
tækni sem bændur munu ráða
yfir á næstu árum í verkun þurr
heys og við votheysgerð, ætti að
stórminnka hættan á, að hey
hrekist eða tún spretti úr sér.
Notkun kjarnfóðurs sem fóður-
bætis ætti því að verða lítil og
Hjálma afurðahæsta kýr landsins tvö ár í röð, miðað við fitu-
einingar. Árið 1963 mjólkaði hun 7011 kg. mjólkur með 4,53%
mjálkurfitu, sem svarar til 317 60 fitueininga, og árið 1964 mjólk
aði hún 6573 kg. með 5,16% mjólkurfitu, sem jafngildir 33917
fitueiningum. Eigendur Sigurjón og Bjarni Halldórssynir Neðri-
Tungu Skutulsfirði.
að því ber að stefna.
Þá hefur kjarnfóður verið not-
að sem fóðurauki, beinlínis vegna
þess, að heyfóður hefur skort.
Þessan notkun ber að hætta sem
föstum lið í búskap, enda mun
það nú orðið fátítt að sett sé á
kjarnfóður en tíðkaðist nokkuð
meðan búfjárhald var meira í
kaupstöðum og næsta nágrenni
þeirra.
Þegar uppskerubrestur verður
vegna grasleysis kals eða náttúru
hamfara í sveitarhlutum eða jafn
vel heilum héruðum þá er kjarn
fóður sem fóðurauki í fyllsta
lagi réttlætanlegt. Þá getur það
i beinlínis orðið bjargráð og forðað
verðmætu búfé frá niðurskurði. !
| Arstíðarbundnar sveiflur í
I mjólkurframleiðslu eru miklar.!
■ Hún er mest á vorin minnst i
snemma vetrar. Þetta á sér ekki
I eingöngu stað þar sem stunduð
! er sumarframleiðsla vegna sam-
gönguerfiðleika að vetrarlagi,
heldur er þetta einnig mjög á-
berandi á aðalframleiðslusvæð-
! um neyzlumjólkur. Að nokkru
veldur þessu tilhneiging kúnna
að bera að vorlagi, en að nokkru
sú staðreind að framleiðslan er
ódýrust að sumarlagi þegar kýrn
ar afla sér sjálfar næringarrík-
asta fóðursins af jörðinni. Verð-
miðlun á mjólk eftir árstíðum
J er því mjög eðlileg ráðstöfun
og hátt haustverð til að koma í
veg fyrir mjólkurskort er sjálf-
sagt enda lengi verið við haft.
þess og framtíðarhorfur í sauð-
Nú er það einmitt yfir gjafa-
I tímann, sem kjarnfóðrið er notað
en ekki þegar framleiðslan er
mest enda geta kýrnar mjólkað
allt að 20 kg á dag á vel hirtu
| ræktuðu beitilandi. Kúfurinn á
I mjólkurframleiðslunni, umfram
framleiðslan eða offramleiðslan
er því ekki mjólk, framleidd á
kjarnfóðri nema að mjög litlu
leyti. Þessu þurfa menn að gera
sér grein fyrir.
Vegna þess hve seint voraði
og jörð var lengi köld varð
spretta fremur léleg um mikinn
hluta landsins á sl. sumri. Hey-
fengur er því mun minni víða
en í meðalári en nýting yfirleitt
góð. Fyrningar voru engar að
kalla og engin héruð aflögufær
með hey. Því vil ég minna á og
leggja áherzlu á þau orð sem
nýlega voru höfð eftir búnaðar-
málastjóra í blaði, að heyfengur
hvers bónda yrði að ráða ásetn-
ingi í haust og svo ætti að jafn
aði að vera. Hann taldi enn frem
ur, að fækka ætti nú fremur
nautgripum en sauðfé, ef fækkun
væri nauðsynleg.
Vegna lítil heyfengs, umfram
framleiðslu mjólkur og ráðstaf
ana forvígismanna bændastéttar-
innar í verðlagsmálum til að
draga úr mjólkurframleiðslu, þá
leit svo út fyrir nokkrum vikum
að nautgripum yrði fækkað í
stórum stíl, á þessu hausti.
Viðhorf þetta mun þó hafa
breytzt sums staðar við niður-
fellingu innvigtunargjalds af
mjólk og við það að svo virðist
sem tiltölulega stór hluti dilka
flokkist illa nú í haust. Munu því
ýmsir vilja vita betur um orsakir
fjábúskap áður en þeir hverfa
frá mjólkurframleiðslunni eða
minnka hana frekar. Er því senni
legt að það verði heyfengurinn,
sem mestu mun ráða um fækkun
kúnna. Kúaslátrun verður þó ef
laust með mesta móti. Þarf naum
ast að benda bændum á að eyða
þeim kúm, sem orðnar eru full
orðnar eru kvillsamar, gallaðar
eða lélegar. Hins vegar er rík
ástæða til að hvetja til aukinnar
verzlunar með góðar kýr, þegar
svona stendur á frekar en slátra
þeim. A þetta einkum við þar
sem heil kúabú eru lögð niður.
Dreifar
EKKERT KJÖTFJALL:
Sumir hafa viljað halda því
fram, að með fjölgun sauðfjárins
mundi senn myndast kjötfjall í
landinu vegna þess hve erfiðlega
gengi að selja kjötið úr landi
þegar útflutningsuppbæturnar
nægðu ekki vegna vaxandi fram
leiðslu og hækkandi framleiðslu-
kostnaðar.
Ekki er samt neitt útlit fyrir
slíka fjallsmyndun í ár. Tala
sláturfjár á þessu hausti mun að
vísu vera um 7—8% hærri en í
fyrra, en sú fjölgun mun ekki
gera betur en vega upp á móti
minni fallþunga, svo að heildar-
kjötmagnið verður álíka mikið
og s.l. ár. — Horfur á sölu sauð-
fjárafurða erlendis munu vera
allgóðar og raunar eru engir
erfiðleikar á sölu ef við værum
samkeppnisfærir við aðra með
verðið.
BÚSKAPUR Á VESTFJÖRÐUM:
„Áður fyrr lifðu bændur marg-
ir á Vestfjörðum af sjósókn
jafnhliða landbúskap. Nú á það
búskaparlag óvíða rétt á sér.
Flest hin litlu og' kostarýru býli
eru nú þegar komin í eyði. Sums
Á ÁRUNUM 1889-91 gaf sr,
Matthías Jochumsson út blað á
Akureyri sem hann nefndi Lýð.
í fyrsta tölublað þess ritaði hann
ferðasögu um Þingeyjarsýslu. í
Köldukinn gisti hann á Þórodds
stað, hjá frænda sínum, sr. Jóni
Arasyni síðar presti á Húsavík.
Segir sr. Mathías í ferðasögunni:
Staðarsókn nær eins langt
og byggðin út með Skjálfanda.
Þar er óvistlegt mjög og fjöllin
ljót og heljarleg . .. Þar úti eru
og ekki nema fáeinir bæir sem
betur fer. Flestir útskagar ís-
lands ættu alls ekki að byggjast."
Svo skrifar skáldið. Mundi
hann ekki vera ánægður nú, ef
hann mætti líta upp úr gröf
sinni og sjá flest útskaga landsins
auða og yfirgefna? Þá mundi
hann líka geta séð, hve vel land
ar hans hafa tekið þeirri brýn-
ingu, sem hann orðaði í kvæði
sínu, Aldarhvöt, á þessa leið:
Flytjum saman — byggjum bæL
bæir skópu hverja þjóð.
Einangrið er auðnuvoði
etur líf og merg og blóð.
Strjálbýlið er stjórnarleysi
steypir lýð á feigðarslóð.
Flytjum saman byggjum bæi,
bæir skópu hverjar þjóð.
Um þetta mál — tilfærslu
byggðarinnar í landinu, flóttann
úr sveitunum, hinn ákaflega öra
vöxt höfuðborgarinnar og ann-
I ars þéttbýlis um þetta allt er
I mikið ritað og rætt. Sumir telja
■ þetta þjóðhættulega „þróun“ ef
í þróun skyldi kalla. Þó mundu
1 fæstir, sem hæst tala, líklega eng
| inn — vilja neitt á sig leggja
| persónulega til að snúa henni
■ við. Þetta er ómótstæðilegur
I straumur tímans, röskum byggð-
arinnar, sem breyttir atvinnu-
hættir og tækniþróunin í lánd-
inu gera óumflýjanlega a.m.k. í
bili, hvað sem seinna kann að
gerast.
Þegar fólkinu fjölgar og þörf
er á að nýta aftur þá lífsbjargar
möguleika, sem útskagafólkið
hefur hætt að nota mun margt af
þessum jörðum byggjast á ný,
Sá ljóður er á þessum fólksflutn
ingum, að jarðir hinna yfirgefnu
héraða hafa orðið lítt eða ekki
| seljanlegar nema þeim hafi fylgt
! einhver hlunnindi. Er það óneit
anlega harður kostur, að ganga
I þannig frá eignum sínum verð-
lausum og þarf oft mikið átak
að koma sér fyrir í nýju um-
hverfi, þótt fólki hafi tekist það
með dugnaði og reglusemi. Til
að veita þessum mönnum tæki-
færi til að koma jörðum sínum
í eitthvert verð er nú í ráði að
stofna jarðakaupasjóð þess opin
bera, sem hafi það eitt megin-
hlutverk að kaupa þær iarðir,
| sem svo illa eru í sveit settar og
l hafa svo óhagkvæm skilyrði til
| búskapar, að ekki sé tálið rétt
! að veita lán og styrki tii fram-
i kvæmda á þeim. Er þess að
vænta að vel megi ‘akast með
framkvæmd þessa máls, pannig
bæði einstaklingar og samféJagið
geti haft hag af þeim kaupum
j þótt ekki séu þessar jarðir í
bili taldar hentugar til búskap-
ar.
G. Br.
staðar er sjálfsagt að leggja slik
býli við aðrar jarðir, svo þær
verði nægilega stórar til þess að
framfleyta góðum búum, en
annars staðar getur verið heppi-
legt að nýta vissa sveitarhluta
framvegis sem afréttarlönd. Vest-
firzkir bændur þurfa að venja
sig við að nytja lönd sameigin-
Jega og standa saman að smala-
mennsku og fjárskilum öllum þar
sem það á við. Að öðrum kosti
er ékki hægt að nytja víðlendið
með því fáménna liði, sém eftir
er'þar í s veitunum;
(H. P.)