Morgunblaðið - 19.11.1966, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 19 nóv. 1966
Útgefandi: Hf. Árvakur. Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Eiarnason frá Vigur.
Matthías Jo/’annessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Bitstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglvsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Áskriítargjald kr. 105.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 7.00 eintakið.
ALÞ ÝÐ USAMBANDS-
ÞING
T dag verður 25. þing Al-
þýðusambands íslands
sett, en Alþýðusambandið
varð hálfrar aldar gamalt á
þessu ári svo sem kunnugt
er. Þetta Alþýðusambands-
þing kemur því saman á merk
um tímamótum í sögu þess-
ara fjölmennu og áhrifa-
miklu landssamtaka laun-
þega.
Fulltrúar á Alþýðusam-
bandsþingi hafa vissulega
ástæðu til þess að fagna þeim
mikla ávinningi, sem laun-
þegar í landinu hafa náð í
bættum lífskjörum á undan-
förnum árum. Launþegar
hafa gert ívið betur en að
halda sínum hlut í vaxandi
þjóðartekjum. Árangurinn
af hinni breyttu stefnu verka
lýðsfélaganna í kjaramálum,
9em upp var tekinn í júní
1964 liggur Ijós fyrir og jafn
framt hafa launþegasamtök-
in komið fram á þessum tíma
þý ðingarmiklum hagsmuna-
málum launþega í landinu
og má þar fyrst og fremst
benda á byggingaráætlunina
en fyrirhugað er að reisa
1250 íbúðir fyrir efnalitla
meðlimi verkalýðsfélaganna,
sém þeir munu eiga kost á
að kaupa með sérstaklega
hagkvæmum kjörum.
En Alþýðusambandsþing-
ið kemur einnig saman á ör-
lagaríkum tímamótum. Verð-
lagsþróunin á útflutningsaf-
urðum íslendinga hefur ver-
ið mjög hagstæð á undan-
förnum árum og náði há-
marki um sl. áramót, en á
þessu ári hefur verðlags-
þróunin breytzt okkur í ó-
hag og mikið verðfall hefur
orðið á þýðingarmestu út-
flutningsafurðum okkar.
Enn verður ekki séð fyrir
hversu langvarandi þetta
verðfall verður, en hinu þýð-
ir ekki að loka augunum fyr-
ir, að það breytir mjög við-
horfum í efnahags- og at-
vinnumálum. Af þessum sök-
um hefur ríkisstjórnin Qsk-
að samstarfs við verka-
lýðsfélög og atvinnurekend-
ur um framkvæmd verðstöðv
unar um eins árs skeið, og
sú ósk hefur þegar hlotið góð
ar undirtektir meðal áhrifa-
mikilla hagsmunasamtaka
bænda, sjómanna og útgerð-
armanna.
Það sem í húfi er. er fyrst
og fremst það að tryggja
áframhaldandi rekstursgrund
völl atvinnuveganna án al-
varlegri aðgerða, og jafn-
framt það að koma í veg
fyrir að breyttar aðstæður
verði til þess, að þau góðu
lífskjör sem náðst h^fa á síð
ustu árum skerdL.. Þess
vegna ríður á miklu, að það
Alþýðusambandsþing, sem
saman kemur til fundar í
dag geri sér raunsæja og
hlutlæga grein fyrir viðhorf-
um í efnahags- og atvinnu-
málum og marki hófsama og
skynsamlega stefnu laun-
þegasamtakanna gagnvart
þeim.
„VERZLUNAR-
GRÖÐINN" OG
VERÐBÖLGAN
Ctjórnarandstæðingar, og þó
*'-J sérstaklega kommúnistar,
hafa sífellt haldið því fram,
að meginorsök verðbólgunn-
ar væri óhóflegur gróði verzl
unarinnar í landinu. Forsæt-
isráðherra, Bjarni Benedikts-
son, gerði þessar fullyrðingar
að umtalsefni í umræðum á
Alþingi um stefnuyfirlýsingu
ríkisstjórnarinnar í haust og
beindi þá þeirri fyrirspurn
til Framsóknarmanna og
kommúnista hvort gróði
KRON, stærsta smásalans í
Reykjavík og SÍS, stærsta
heildsala á landinu væri svo
mikill, að tilefni væri til þess
að tala um óhóflegan verzlun
argróða.
í þingræðu sl. miðvikudag
gerði forsætisráðherra þessi
mál aftur að umtalsefni og
sagði meðal annars: „Sýnir
útkoma KRON þá að verzl-
unargróði sé svo mikill hjá
smákaupmönnum, að hann
verki á dæmið? Ég spurði Ey-
stein Jónsson, varaformann
Sambands ísl. samvinnu-
félaga: Hefur stærsti inn-
flytjandi landsins, SÍS, haft
svo mikinn gróða sl. ár, að
það sé líklegt eða rök fyrir
því, að gróði hjá heildsölum
hafi orðið til þess að sprengja
■upp verðlagið? Einar Olgeirs
son leitaðist við að svara
þessu og skýrði málið frá
sínu sjónarmiði, nánast á
‘þann veg, að KRON væri rek-
ið sem góðgerðarfyrirtæki,
en ekki sem verzlun, og væri
þess vegna ekki von til þess,
að það hefði grætt. Ég spyr
þá: selur KRON ódýrari vör-
ur heldur en aðrir smásalar
hér í Reykjavík, og af hverju
hefur það þá ekki meiri við-
skipti og kemur þá ekki verð
lag KRON fram í vísitölunni,
eða er það bara verðlagið hjá
smákaupmönnum, sem kem-
ur fram í vísitölunni. Hátt-
virtur þingmaður verður að
svara þessu. — Þórarinn
Þórarinsson segir að and-
stæðingar SÍS hlakki yfir því
að það sé illa statt. Er það þá
Kapphlaupið til tunglsins
Hafa Sovétríkin beðið
iægri hlut
SÍÐUSTU Gemini-tilraun
Bandaríkjanna er nú lokið
með góðum árangri. Var
þa rum að ræða síðustu af
10 tilraunum, sem allar
hafa gengið að óskum og
þrátt fyrir minniháttar bil
anir og tafir, hafa veitt
bandarískum geimvísinda-
mönnum mikilvægar, nýj-
ar upplýsingar.
Fyrsta Gemini-tilraun-
in var reyndar gerð 18 mán
uðum síðar en upphaflega
var gert ráð fyrir. Þá lýsti
einn af talsmönnum banda
rísku geimferðastofnunar-
innar því yfir, að gengi
framvegis allt að óskum
með þær tilraunir, og
fyrstu Apollo-tilraunirnar,
mætti við því búast, að
bandarískir geimfarar
stigi fæti á tunglið fyrst-
ir manná“, jafnvel árið
1968.
Nú hefur verið endur-
tekið af talsmönnum stofn
unnarinnar vestra, að allt
bendi til þess, að svo
verði.
Svo er nú komi'ð, eftir Gem
ini-ti'lraunirnar, að allur al-
menningur er farinn að
telja það til hversdagslegra
hluta, þegar imönnuðum
geimförum er skotið á loflt
Fréttastofur skýra að vísu frá
öl'lum glíikum tilraunum, en í
miklu styttra máli en áður.
Til eru þeir visindamenn í
Bandaríkj.unum, sem þýkir
miður dvínandi áhugi a'hnenn
ings á geimsiglingum, og hafa
sumir þeirra tilhneigingu til
þess að kenna Sovétríkjunum
Wernher von Braun, annar
tveggja manna, sem unnið
hafa af samvizkusemi fyrir
Bandaríkin, á sviði æðstu
stjórnar geimrannsókna.
um, að svo er komið. Ldðið er
nú hálft annað ár síðan
sovézkir visindamenn hafa
sent á loft mannað geimfar,
og því má segja að geimsigl-
ingakapphllaupi'ð iiggi niðri,
a.m.k. um stundarsakir.
Afleiðing þess er e-innig sú,
að erfiðara reynist nú að fá
Bandaríkjalþing til að sam-
iþykkja þau fjárframlög til
geimvísinda, sem vísindamenn
telja nauðsynleg.
Þó telja margir, sem vel
telja sig þekkja til ríkisfjár-
mála í Bandaríkjunum, að
þau séu naegi'lega auðug til
þess að leggja fram fé til
margs í senn, án þess að skera
við nögl sér: til krabbameins-
rannsókna, til aðstoðar við
erlend ríki, til geimrannsókna,
til baráttunnar gegn fátækt,
útrýmingu fátækrahverfa og
til hernaðarútgjalda.
Á því leikur lítill vafi, að
sovézkir hagfræðingar líta
me'ð nokkurri öfund á, hve
sjóðir Bandaríkjanna eru
digrir, en þeir, sem fróðir eru
um sovézk málefni, telja, að
ætíð sé vel vegið og metið í
Sovétríkjunum, hvernig
skipta skuli fé milili hernaðar-
útgjalda og geimrannsókna.
Hins vegar hefur alltaf, þa,gn-
ar vegna, verið ákaflega erf-
i'tt að rnynda s'koðanir um
framtíðaráætilanir Sovétríkj-
anna, ekki sízt á sviði geim-
vísinda. Fátt nýtt hefur fcom-
ið fram í Sovétríkjunum, und
anfarna 18 mánuði, sem bend
ir til þess, hvers þar má
vænta á þessu sviði. Þó verð-
ur að minnast á ummæli Niko
*ai Kamanins, yfirmanns
sovézku geimfarasveitanna,
en hann hefur lýst því yfir,
áð Sovétríkin muni fara að
forskrift rithöfundarins Tsiol-
kovsky, með því að stefna að
því að Skjóta á loft mann-
aðri geimrannsóknastöð, sem
færi umhverfis hnöttinn, en
þaðan yrði aftur skotið geim-
förum ti'l tunglsins.
Kamanin, sem skýrði frá
þessu í september á sl. ári,
sagði, að mikiil h'luti framtíð-
arstarfs sovézkra geimvísinda
manna og geimfara yrði fólg-
inn í gerð slíkrar stöðvar.
Áætlun Sovétrí'kjianna um
að senda mennn til tunglsins
er í éðli sínu allt önnur en
áætlun Bandaríkjanna, þ. e.
Apollo-áætlunin. Bandaríska,
mannaða tunglf&augin, á að
leggja upp frá Kennedyhöfða,
fara einn eða tvo hiringi um-
hverfis jörðu, en þá skal ræsa
hreyfla þriðja þreps flaugar-
innnar á ný, um leið og hún
tékur stefnu á tunglið. Flaug-
in á að verða þrískipt, og á
einn hlluti hennar að losna frá
hinum, er að tunglinu kem-
ur, og lenda þar. Eftir sólar-
hrings viðdivöl á sá hluti að
hefja sig á loflt á ný, en er
alilir þrír hlutarnir hafa seim-
azt á ný, heldur flaugin til
jarðar.
Héir er um að ræða mjög
Framhald á bls. 19
;
ekki þannig, að SÍS er illa
sattt, og það hefur ekki haft
þann gróða, sem látið er. En
hvernig stendur á því, ef
bæði stærsti smákaupmaður-
inn í Reykjavík og stærsti
heildsalinn í Reykjavík eru
illa staddir? Hvernig á þá að
standa á því, að allir hinir
stórgræði og hleypi hér upp
verðbólgunni?“
Um þessar mundir stendur
yfir í Reykjavík fundur kaup
félagsstjóra á vegum SÍS. í
fréttatilkynningu frá Sam-
bandinu, sem birt er í Morg-
unblaðinu í dag, er skýrt frá
yfirlitserindi Erlends Einars-
sonar, forstjóra Sambands-
ins, þar sem hann segir meðal
annars, að afkoma verzlunar-
innar með almennar nauð-
synjar hafi þróazt í mjög ó-
hagstæða átt að undanförnu.
Reksturskostnaður hafi farið
ört hækkandi með vaxandi
dýrtíð hér innanlands, en
tekjur af verzlun með inn-
fluttar vörur hafi ekki hækk-
að að sama skapi, þar sem
þær séu fast hlutfall af verði
hinna erlendu vara, en verð-
lag þeirra hafi hækkað miklu
minna. Þá sagði Erlendur
Einarsson: „Þó að afkoma
kaupfélaganna sé talsvert
misjöfn, er þó ljóst þegar á
heildina er litið að þróunin
hefur verið mjög óhagstæð,
enda er nú svo komið, að
hlutfall milli reksturskostnað
ar og brúttótekna er ekki í
neinu samræmi við það sem
eðlilegt má telja og í engu
samræmi við það, sem gerist
meðal nágrannaþjóða okkar.“
Af þessum ummælum for-
sætisráðherra og forstjóra
SÍS er ljóst, að fullyrðingar
stjórnarandstæðinga um að
'verzlunargróði sé meginor-
sök verðbólgunnar fá engan
veginn staðist, enda hafa for-
svarsmenn þeirrar skoðunar
staðið algjörlega rökþrota
upp á Alþingi, þegar eftir því
hefur verið gengið, að þeir
færðu rök fyrir fullyrðingum
sínum þar.
Það er svo aftur annað
mál, að auðvitað er nauðsyn-
legt, að verzlunarfyrirtæki,
á sama hátt og önnur þýð-
ingarmikil atvinnufyrirtæki í
landinu, búi við sæmilegan
hag-
Vatnvelta
á Stokkseyii
Stokkseyri, 18. nóv.
Þessa dagana er verið að taka
í notkun vatnsveitu á Stokks-
eyri, sem ná mun til % hluta
þorpsins. Er fólk að vonum á-
nægt yfir þeim breytingum, sem
verða mun ú vatnsmálum þotps-
búa.
Aðalæðar veitunnar sem lagðar
voru á sL sumri, eru um 2,5
km. á lengd, svo og heimæðar
að svipuðu magni. Vatnið er
tekið úr borholu ofan til við
miðju þorpsins.
Fréttaritari