Morgunblaðið - 19.11.1966, Blaðsíða 18

18
MORCUNBLAÐIÐ
Laugardagur 19 nóv. 1966
— Bó'imennfir
Erl. Jónst on
Framhald af bls. 17
ingu þessara kviölinga, enda
jþótt þeir í einu og öllu heyri til
iíðnwn tíma, þar sem héir er um
mikils til óbreyttan þrjátíu ára
gamlan kveðskap að ræða eða
þaðan af eldri. Inngangssálm-
Mrinn var þó ekki ortur fyrr en
6íðari heimsstyrjöldín var dunin
yfir.“
Með þessum orðum gerir
Skáldið nógu skýra grein fyrir
því, hvers vegna það lætur þessi
kvæði nú loks koma fyrir ai-
mennings sjónir. Um hitt verst
skáldið allra frétta, hvers vegna
þau hafa orðið „útundan“ í þrjá-
tíu ár.
Var ská'ldið sjálft ekki svo
ánægt með þessi kvæði sín, a'ð
það teldi þau frambærileg fyr-
ir þrjátíu árum? Eða — var það
fyrir „'hin hátíðlegu trúarviðhorf
uppvaxtaráranna," að skáldið
hikaði svona lengi að senda þau
frá sér? Ef til viil mun einhver
segja, að það sé einkamál skáids
ins. Svo er þó ekki, ef „ljóð-
ferill“ þess telst svo merkileg-
ur, að hann veki a'lmenna for-
vitni. En vitanlega ræður skáid,
hvað þa'ð segir og hvað það se,g-
ir ekki hversu merkilegur sem
„IjóðferiM" þess annars telst.
Vafasamt er, að þessi kvæði
verði talin betri eða verri en
annar kveðskapur Jóhannesar úr
Kötlum. Mannssonuriinn fer
hvergi vafhluta af því, sem helzt
'lífgar kveðskap Jóhannesar.
Ek'ki er hann heldur sneyddur
því, sem óprýðdr kveðskap
hans.
Kreppuskáldin lögðu sig mjög
fram að vera alþýð'leg. Jóhannes
segir berum orðum í formálan-
um, að hann hafi tekið að virða
fyrir sér „helgisöguna u:m tré-
smfðssoninn frá Nazaret í a'lþýð-
legra ljósi en áður.“ Og þannig
segir hann einmitt söguna í
Mannssyninum. í meðförum Jó-
hannesar verður sagan jafnhvers
dagsleg sem um væri að ræða
sögu af fójki á næsta bæ. Ef tifL
vi'll hefur honum þótt þetta til-
tæki sitt fulldjarft fyrir þrjátíu
árum. Ef til vill hefur hann ótt-
azt, að hann yrði sakaður um
guðlast, ef hann birti þessi
kvæði sín þá.
Til þess hefði þó varla komið.
Þó vant sé að sjá af Mannssyn-
inum, að ská'ldið sé mikill trú-
máður í venjulegum skilningi,
held ég enginn muni hneykslast
á þessum kvæðum hans. I>ví Jó-
hannes er hvort tveggja: góð-
mánnlegur og mann'legur. Og
trúmáður er hann lí'ka — á sinn
hátt.
Jóhannes leggur í kvæðum
þessum talsverða áherzlu á hið
kímilega. Fyndni hans er
.græskulaus og góðl-átleg, en
íremur klunnaleg. hað eru, sem
annars sitaðar, hin mannlegu við
horf að viðbættum búrailegum
dugnaði og seiglu — það eru
þeir eiginleikar, sem bera uppi
kveðskap Jóbannesar.
Hins vegar er honum ekki
jaf.nsýnt um hið hárfína list-
ræna. Tjáning hans er því yfir-
borðsleg, aíla jafna. Víða kemst
hann allvel að orði. En það má
líka vfða benda á klaufaíegt
orðalag í kvæðum hans. Ekki
fer á mil'li mála, að hann sé hag-
mæ'ltur. Samt má benda á marga
staði í kvæðum hans, þa,r sem
hann hafur látið stjórnast af
iljóðsitöfum og rími: orðavalið
hefur miðazt við, hvað rimaði
saman.
Sá veikleiki steðjar að skáld-
inu þegar í fyrstu visu Manns-
sonarins. Kvæðið heitir Sálmur
heiðingjans, og vísan er á þessa
■leíð:
Forðum var l>ví fyrir mér spáð
að fús ég mundi kveða
um síðir nýjan sálm
um himnakóngsins hulið ráð
í hjarta mínu — eða
um barn eitt borið í hálm —
og láta þá víkja úr vegi
hið veraldlega fálm.
í vísu þessari er eðlilegt, að
skáldið dragi ek'ki lengur en tiil
loka þriðju ljóðlínu að nefna
isiáilm. En rím krefst rímorða. í
■sjöttu línu lætur ská'ldið hálm
ríma við sálm. Það er ekki ó-
'bj'örguileg lausn. En þá tekur að
vandast málið. Þegar talað er
um frelsarann sjálfan og búið er
að nefna bæði sálm og hálm —
'hvað ska'l þá til ráða, þegar enn
vantar ohð, sem ríma skal á móti
þeim orðum báðum?
Víst eru til mörg orð, sem
ríma við sálm og háilm: t.d.
málm, skáim, fálm, álm, mjákn;
og eílaust einhver fleirh
Ská'ldið veiur orðið fálm. Var
ekki eins hægt að vedja eitt-
hvert hinna og láta hugsunina
'brokka á eftir orðinu, hvert svo
sem það var? Ekki efast ég um,
að svo duglegt skáld, sem Jó-
hannes úr Kötlum er, hefði get-
að það. En hann vedur, sem sagt,
orðið fádm og bjargast við þáð
svo þokkalega, sem aðstæður
'leyfa.
Ég tilfæri þetta dæmi hér ein-
ungis vegna þess, að mér þykir
það einkennandi fyrir kveðskap
Jóhannesar. En skylt er auðvit-
að að geta þess, að fleiri skáld
hafa átt við svipuð vandkvæði
að stríða. Þáð var ekkert eins
dæmi á fyrri tíð, að ská'ld lét-u
rímið beindínis yrkja fyrir sig.
Þvert á móti mó segja það hafi
verið algengt, einkum þar sem
um var að ræða miðhingskveð-
skap og þaðan af lakari.
Kvæðasafn Jóhannesar úr
Kötlum er nú orðið svo mikið
að vöxtum, að Mannssonurinn
mun ólíkdega verða veigamikill
kapítuli í „Ijóðferdi" hans. En
læsileg eru þessi kvæði. Jóhann-
es birtist þarna enn einu sinni
sem lipur hagyrðingur og — dá-
gott skáld.
Að útliti er bó'kin hin álitleg-
asta. „Myndin á kápu og titíi er
gerð eftir franskri tréskurðar-
mynd frá 16. öld“ og fer vel á
því, enda þó kvæðin í bókinni
séu ekki kirkjuleg. Þegar öllu er j
á botninn hvolft, geta þau varla
heddur tadizt mjög nútímaieg
fremur en tréskurðarmyndin.
Kannski hafa þau verið sam-
tímaleg fyrir þrjátíu árum. Nú
teljast þau í einu og öllu til lið-
ins tíma, svo sem skáldið getur
um í formála sínu-m.
Erlendur Jónsson,
mælskunni og fróðleiknum situr
ávallt í fyrirrúmi á íslandi.
Þessari bók, sem valinn hefur
verið virðulegur búningur er í
flokki „klassískra“ skáldverka
Helgafells. Henni er skipað til
sætis við hlið heildarverka
tveggja öndvegisskálda, þeirra
Tómasar og Steins og hins fram-
úrskarandi hlýja og mannlega
skálds Arnar Arnarsonar. Úr
þessu er því sama hvernig um
þessa útgáfu fer. Hún byrjaði
eftir atvikum vel þótt ekki hafi
hún verið með öllu vansalaus.
Hverju má eiga von á næst?
Mig tekur það sárt að sjá á
víð og dreif í safni þessu ágæt-
I ar vísur innan um veigalitið
I rímhnoð. Beztu rímnaskáldin,
sem Sveinbjörn Beinteinsson
getur sem betur fer ekki geng-
ið frá dauðum, koma til með að
lifa í íslenzkum skáldskap, og
Islendingar verða af fátækari ef
þeir gleyma þeim. Enda stend-
ur það vonandi ekki til. Engin
ástæða er til að óttast um snjall-
an skáldskap þótt honum sé illa
fylgt úr hlaði, borin upp á hann
allskyns sérvizka, og fáeinir af-
dalamenn í hugsun telji hann
sinn málsvara og mér liggur við
' að segja einkaeign.
Jóhann Hjálmarsson.
— Bókmennfir
Jóh. Hjálm.
Framhald af bls. 17
sinn skáldskap og fjölmargt í
rímunum er eingöngu heimild
um gamla tíma eða fyrndar tján
ingaraðferðir, og það er fárán-
legt sem Sveinbjörn gerir, að
jafna þeim við þann skáldskap
sem hófst með Bjarna Thorar-
ensen, Jónasi Halgrímssyni,
Grími Thomsen og fleirum.
Að við þurfum að verjast
„ásókn annarlegra menningar-
hátta“ er dreifbýlisbábilja, sem
felur mótsögn í sjálfri sér. Það
er ekki ásókn menningarhátta,
sem við þuríum að verjast, held
ur ómenningarhátta. Og urðu
ekki rimnaskáldin einmitt fyrir
annarlegum áhrifum? Hvernig
er með alla þá erlendu reyfara,
sem þeir diktuðu rímur sínar
upp úr? Voru þau kannski ekki
þegar á allt er litið nokkurs
konar atómskáld síns tíma, svo
notað sé orð sem Sveinbjörn
Beinteinsson og fleiri „verjend-
ur þjóðlegra verðmæta" hafa
tíðum notað til að fylla upp í
andleysiseyður sínar. Þetta er
nefnt hér vegna þess að Svein-
björn Beinteinsson talar um í
inngangi sínum að Ijóðmenn-
ing eigi í vök að verjast fyrir
dægurljóðum og atómkveðskap.
Hvað voru rímurnar annað en
dægurljóð, að vísu mun betur
ortar en danslagatextar nútírna
islendinga.
Ég vona að það skiljist, að ég
hefði kosið að sjá öðruvísi bók
með úrvali íslenzkra rímna. Ég
veit að margt ortu rímnaskáldin
vel. Sjálfsagt hefur Sveinbjörn
Beinteinsson unnið þetta starf í
góðum tilgangi, af því að farið
var að troða þessu upp á mann-
inn að annast verkið í staðinn
fyrir að fá einhvern eða ein-
hverja, sem kunna fremur skil
á skáldskap til að fást við þetta.
Viðfangsefnið er í marga staði
ekki lítilvægt. En við suma
verður engu tauti komið. Hin
tilbeiðslufulla viiðing fyrir hag
m&i
yf
sjötiip
FRÚ Helga S. Þorgilsdóttir,
yfirkennari, er sjötug í dag. Hún
hefur helgað fræðslu og upp-
eldisstarfi krafta sína. Kennslu
hóf hún, þegar kennslan var
brautryðjandastarf við þæginda
og áhaldaleysi. Þrátt fyrir erfið-
leika í ytri aðbúnaði, mun vera
bjart yfir minningu þeirra starfs
ára í huga hennar. Ósérhlífni
og samvizkusemi hafa verið
henni góðir förunautar, enda
mótuð í anda séra Magnúsar
Helgasonar.
Frú Helga hefur verið yfir-
kennari Melaskólans nær 20 ár
og skólastjóri í 2 ár í fjarveru
skólastjóra. í starfinu leysti
hún hvers manns vanda með
hlýhug og skilningi.
Frú Helga hefur verið vak-
andi í starfi, aflað sér fram-
haldsmenntunar með siglingum,
námskeiðum og kynningu af
skólastarfi erlendis.
í félags- og mannúðarmálum
er frú Helga góður liðsmaður,
setið hefur hún í stjórn Hvíta-
bandsins og verið í sjúkrahús-
ráði. Hún hefur mörgum rétt
hlýja hönd í kyrrþey og er ó-
deig að setja skoðun sína fram,
en gerir það með þeirri hátt-
vísi, að allir mega vil við una.
Margar góðar minningar eru
frá skemmtikvöldum skólans,
þegar frú Helga hefur lesið ljóð
sín. Hún er skáld gott og mik-
* ill unnandi íslenzkrar tungu.
f heimilislífinu hefur hún ver-
ið farsæl. Hún giftist góðum
dreng, Þorsteini Arnórssyni,
fyrrverandi skipstjóra og siðar
I starfsmanni hjá Útvegsbanka Is-
, lands. Þorsteinn hafði misst
konu sína frá mörgum börnum,
en frú Helga hefur hlúð að þeim
svo og barnabörnum Þorst ’.ns
og reynzt þeim sem bezta móð-
ir. Þorsteinn dó árið 1962.
í dag munu samstarísmenn,
nemendur og aðrir vinir senda
frú Helgu þakkir fyrir giftu-
samt starf ásamt hugheilum ósk
um.
Magnea Hjálmarsdóttir.
TiSrauítasfióVastalan
við tilraunastöðina Sámsstöðum, Fljótshlíð er laus
til umsóknar. Umsókn ásamt upplýsingum um
menntun og fyrri störí sendist fyrir 15 desember
1966.
RANNSÓKNASTOFNUN LANDBÚNAÐARINS.
Sportval auglýsir
íbúar Allftamýri, Sakamýri og Háaleiftishiferfis
HÖFUM OPNAÐ VERZLUN í VERZLUNARHÚSINU, STARMÝRI 2.
Höfum mjög fjölbreytt vöruval, þar á meðal: Leikföng í miklu úrvali — Model mikið úrval.
Skíði — skíðastafir — skíðaskór — og fleiri skíðavör ur.
Kanadisku skautarnir koma á þriðjudag.
Ljósmyndavörur — myndavélar — kvikmyndavélar — snýingarvélar, verð kr. 2275, margar gerðir.
Sjónaukar mjög gott verð ásamt ýmsu fleiru.
Eíomið og skoS*C — líyrssiið ykkur okkar
hagstæða verð — Næg biSastæði
SPORTVAL
STARMÝRI 2.
S í M I
14 3 9 0.
SPORTVAL
LAUGAVEGI 4 8.