Morgunblaðið - 10.10.1970, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. OKTÓBER 1970
SJOXYAIU*
EFTIR GISLA SIGURÐSSON
Það er alkunna, að bömin vilja helzt
hlusta á sömu sögoimar aftur og aftur
og á samia hátt sýna þau sjónivarpisiaug-
lýsinguim mikiran áhiuiga. Þau gætu horft
allt kvöldið á þvottaefnia- og bainiaina-
auiglýsingiar. En fleiri fylgjaist mieð sjón-
va r psauig lýsmgum em bömiim, þó að etkki
sé hæigt að segja, að þvi fylgi alltaf
mikil ámiæigja. Sjó'rwarpsauglýsiinigar eru
um ledð sjónvarpeefni, og það hiefur ver-
ið gamian að fylgjast mieð þróumiiinini í
gerð inmilendra sjómivarpsauiglýsiinga.
Sumir hafa lagt milkla vinmu og kostnað
í auiglýsimgar og heyrzt hefur frá þeim á
eftir, að fátt baifi borgað sig betur. Leik-
arar bafa fenigið nýtt vilðfamgsefni við
flutnimig á textum, em þótt atvimmiumiemn.
eigi að hiedta, teikist þedm það furðu mds-
jafnlega. Að lesa upp tiexta um saltikex
verður edmumigiis hlægilegt, þegar það er
igiert með dramiatísíkum tilþrifum, sem
heyra til átökum á ieiifcsiviði. Að sumu
ieyti fimmst mér það dálítið fyrir með-
am virðinigu oikkar færuistu liistamanna á
sviði leikliistar að staigast á kex- og bam-
aniaauglýisinigum kvöld efltir kvöld í
sjónvarpiinu. Það yrði hálf ledðinietgt til
þess að vita, ef umga kynislóðim, sem nú
er að vaxa úr grasi, setti frábæram liista-
manm eimis og Róbert Amfimmssom, ein-
umigiis í sambamd við Ciquita-bamama.
Einstaka aiuiglýsinigiar eru eyðilagðar með
illa fluittum texta (Comtinemtal kílreym-
ar og öll sú súpa), em ammars er athyglis-
vert, að það eru ekiki ieikarar, siem fara
með beztu textama, beldiur memm með
góöa þularhæfileika; þeir flytja þá á
hlutlaiuisiam hátt og ám allra dramatísikra
tilburða,
★
Á stofnári íslenzka lýðveldisins stumdi
Pólland og fleári Evrópulönd umdiam oki
þýzkra hersveita og grimmd, sem ölkxm
er kunmug. Oft hafa menrn risið geign
kúgurum sínum og lagt lífið að veði í
miafrni frelsisdms, en sjaldam virðist sú
göfuga barátta hafa verið eins vomlítil
og þá, er borgarbúiar í Varsjá gerðu ör-
væntingarfulla tilraium til að hrimda af
isér útsemidiurum Hitlers. Um þetta fjall-
ar pólska myndim Skolpræsdm, gerð ár-
ið 1956. >að er sterk og vei gerð mynd
en ófögiur eins og efni stamida til, líkiust
sbelfilegri martröð. >ó er ertitt áð
ímynda sér, að húm giefi ýkta mynd af
niðurlægimigu og htoðalegum örlögium
uppreisnarmaninia. Allt í eimu verða
skolpræsim eina undiamkomuleiðám. Ör-
væmtimgim fullkiommiasf miðrt í dimmum,
fúlum skolpleiðBlum. Og loksims, loksins,
þegar sólarljótsdð birtist að nýju, þá emd-
aði flörim — og uppreismám — við byssu-
kjafta Þjóðverja.
★
Að jafnaði er einsöngur ekki með því
efni, sem bezt mýtur sín í sjónvarpi; þar
gerir útvarpdð nánast sama gagn. Þetta
byggisf á þedrri kröfu, að ævimleiga sé
mikið um að vera á sjómvairpsiskermin-
urn, og það er að sjálfsögðu takmanbað,
sem einn eimsömigvairi getur gert til að
hiinium myndræmu kröfurn verðd full-
mægt. Þó virðdist vera talsvert misj afnt,
hvað sömigvari vinmur á því, að hamn
sjáist um led!ð Og hanrn syngiur. Sá áigseti
sömigvari, Kristinm Haillssom, hefur um
leið töframdi pensómuleika, sem nýtur
sín vel í sjómvarpi. En það gildir ekki
um alla og þó er útvarpið eins góður
vettvamgur fyrir þessa skiemmtum.
★
Leiðangur Wegeners á Grænlandsjök-
ul árið 1930 fékk sorgliegam endi, þar siem
þessi einarðd og dugmikU vísindamaður
varð úti. En mymdimiar, sem þedr félag-
ar tófcu, gefa góða huigmynd um leiðamig-
urinm, erfiðleikama og þær ógmdr, siem
vetrarlamigt myrkur, SO stiga frost og
fárviðri hafa í för mieð sér. Er það ekki
frermur fífldirfska em vit og kjiarkur, siem
igerir það að verfcum, að truemm búiast tál
famgbragða við sldik náttúruiöfl ám rnokk-
urra hjálpartækja? I'nnfæddir Græm-
lemdimgar vita þetta betur; þeim stemdur
ógn af jökiulbreiðummd, þedr vita, að þar
búa illir amdar. Stórfemglagasti hluti
myradiarinmar var sá, er sýndi hrum úr
skriiðjöklumum miklu út í hiafið. Þvílík-
ar máttúruhamflarir, og þó var mymdin
tekim úr þriggja kílómetm fjarlæigð. Nú
er farið að virkja ísirnn, ef svo mætti
segja. Hamm er orðinm tekjulimd á óvænt-
am háitt og sjálísiagt hefði það komið
Wegener lamdköninuðd á óvart. Einhvern
timia á dögunum var það saigt, alð hafnir
væru fluitndmgar á ís úr GræmlamdBjiökli
til Bandaríkjiamma; 2090 ára gaimall ísimm
út í wiskíiið sitt og aðra kældia drykki
þar sem ómiemgað vatm ag þar af ledð-
andi ómiengaðiur ís heyrir til sjeldigæfra
fyrirbrigða. Em það er önmur saga.
★
Léttmeti er nauðsynlegt með í sjón-
varpi, em það er máfljafnt eámis og anmað
tiltæfct efni. Safcamiál'aileiikrit Ledf Pamd-
öuto, „Fiminst yður góiðar ostrur“, heldur
mamni vel vafcandi; auk þesis er það
ágætlaga leifciið, Miðvifcudagsmyndin
„Áfram kemmairi“, vax einmiig af léttiara
tagiiniu, Er ekki í raunimmi hirnn þaríaisti
hlutur að geta séð lífið í dálítið stoop-
iegu lj'ósd öðru hvoru? Það hefur hins
vegar legið í larndi, að memm telji sig
eitthvað hafna yfir gamiammymdir og
græskuiaus húmor er oft stiimplaður sem
vitieysa: „Þetta er nú meiiri emdemis
vitleysan," seigja menm og reyrna að láta
eklki á þvi bera, að þedr hafa gamiam að
öllu saman með sjáifum sér.
★
Líklega hefur ekki mátt dragast öllu
lengur, að efnt yröi til umræðma um
klámið, þar siem þátttafcemdiurmir og
sj álfsagt mairtgir fleiri, voru sammóla
um, að eiittibvað, sem meflnt er „fciám-
byigja“, væri í þarnn veigimm að brötoa
yfir oktour. Nú er ailt í einu til vomt
fclám og igott klám og jafmvel nauðsym-
ieigt klám, eftir því sem bezt varð séð.
Mér segir svo hiuigur um, að Gylfi Bald-
urssom geti máð góðum tötoum á að stýra
þáttum af þessu tagi; hamn befur m'argt
sem til þasis þart, þar á mieðial ritoulega
kímmigáfu. Hins vegar ráða þátttatoend-
ur miestu um áramguritnm, og þá hefði
mátt velja beitur. Að vísu túlkaði Jómat-
an Þórmumdssion hina lögfræðilegu hlið
eims og efni stóðu til, em hjá báðum
prófeisisoruinium urðu inmigamigserindin of
lörng. Þess komar ræðuhöld eru mjög vax-
hiulgarverð í sjómvarpi og drepa þáttinm
í dróma, þegar í upphafi. Þegar til þesis
kerour að skiptast á Skoðumum, verður
hiirus vagar allt of auigljóst, hvað við-
mælemdiur eiiga erfitt með að tjá sig. Það
gefck þó öllu betur hjá prófessormumum;
þeir töliulðiu líkt og kemmiarar yfir nem-
endur í kemmisiiustumd, em edmfavem veg-
inn finin/st mammii, að féliaigsiráðgjafi og
rithöfumidur ættu að vera mum betur að
sér í þedrri list að komia fyrir sig orðd.
Álit féiiaigsráðgjiafamis á klóminu fammst
mér moktouð óljóist, og Þráinin Berteisison,
sem mýiega hefur semt frá sér eirna af
þeissum berorðu lýsiragum á kynferðis-
athöfmium, gat eikki á sammfæramdi hátt
sýnt fram á, alð kiám væri eims nauðisyn-
legt og hiamm vildá vera Mta. Ef kiáim
er leið til að þe'kfcja sjálfam sig, þá duig-
ar raaumiasf alð segja slítot; einhver rök-
stuðmimgur þyrfti að fylgjia, em hiamn
varataði. Andstaða siðgæðisprófeBisorsins
gegn kláminu var þó enm slappari og
birtist helzt í þeirri efasem'd, hvort rétt
væri að verja tíma og penámigum í
„'gerviþarfir" eins og klám. Rökræður
um þetta miál eru vissuiiega tímiabærar
þar sam mianm eru emigam vagimm á eiitt
sáttir um skaðsiemi klámis, hvort heldur
það birtist í bótomiemntium, biöðumn eða
kvifcmyndum. Hiinis veigar er ekkii víst,
að þeir hafi rnest til mólainmia að leiggja,
sem sbreyta sig með fíraustum titlum.
Þa'ð er víðar hnigsað en í Háskólanrum og
umræður, sem byiggðar eru einvörðumgu
á .sérfræðilegu mati, verða sjaldam frjó-
ar og skemimtilegar.
Hugrún segir frá:
Svipazt um
í Hollandi
Þotan smeygði sér léttilega
gegnum rauf í skýjaþykkninu
og hitti sannarlega í mark. Eftir
örskamma stund rann hún eftir
brautinni á flugvelli sem er 4
metrum neðan við sjávarmál. Þá
var enginn vafi á því að við vor-
um komin til Hollands. Síðan
var ekið í bifreið gegnum Harl-
em, áleiðis til Zandvoort, sem er
12000 manna bær á fögrum stað
við Norðursjóinn. Þar eru glæsi
leg hótel og ágæt baðströnd, en
sandinn vantar hvíta litinn, sem
setur aðlaðandi svip á umhverf-
ið, fremur en hinn brúni litur.
Yfir sumarið streymir fólk að
ströndinni úr öllum áttum, og
nýtur þar sjávar og sólar. Eld-
snemma á morgnana var fólk-
ið komið á ströndina, og börn-
in busluðu i sjónum, eða veltu
sér í sandinum brún og hraust-
leg. Jafnvel litlu hundarnir sem
fólkið hafði með sér, léku sér að
því að hlaupa út í öldurnar og
láta þær elta sig til lands.
Hollendingar segja „Guð skap
aði heiminn, en við höfum sjálf-
ir skapað landið okkar". Þótt
þeir hafi nokkuð til sins máls,
hafa þeir þó sannarlega haft vis
dóminn og hyggindin frá skap-
aranum. Það virðist ekki vera
neitt minna en stórkostlegt
kraftaverk sem hefir gerzt og er
að gerast þar, að breyta mýrar-
feni í eitt gróðursælasta land
heims. I borginni Amsterdam
einni var mér sagt að væru
hundrað og sextíu skurðir, sem
gera samtals 130 kílómetra og
tala brúnna yfir síkin mun nú
vera 650. Skurðirnir eru 3 metra
djúpir. Uppgröfturinn úr skurð-
unum í miðborginni hefir verið
notaður sem undirlag i breiðgöt
urnar, og húsin byggð á skurð-
börmunum, en þau eru látin
standa á súlum sem reknar eru
niður á fast sandlag. Það má
nærri geta að það hefir þurft
margar súlur undir stórhýsin,
og eiginlega finnst manni þetta
ótrúlegt áræði og stórhugur,
en ekki ber á öðru en allt fari
vel. Stundum hefir orðið að
sækja grjót til nágrannaland-
anna, til styrktar og stuðnings
ýmsum byggingaframkvæmdum,
og má þá nærri geta hvort
kostnaðurinn hafi ekki orðið mik
ill. Það þarf ekki annað en að
horfa yfir landið til þess að sjá
að það hefir þurft mikla þolin-
mæði til að gera landið að þeirri
gróðurparadís sem það er orðið.
Þjóðin lifir mikið á blómarækt í
sumum landshlutum. Ég kom
inn í stóra blómamiðstöð, þar
sem verið var að flokka blóm-
in og undirbúa til útflutnings,
til ýmissa landa. Flugvélarnar
eru fljótar að koma þeim til
skila áður en þau visna. Þetta
var ein allsherjar blómaheild-
verzlun. Þvilík ósköp að vöxt-
um og litafegurð, og ilmurinn
barst langar leiðir með blænum.
Hollendingar segja að Haag sé.
stærsta sveitaþorp i heimi, ekki
veit ég hvers vegna þeir líkja
þeirri fögru borg við þorp. Þar
var mér sagt að byggju rikir
menn. 1 Rotterdam er nú stærsta
höfn í heimi, en hún stendur
sem kunnugt er, við ána Rín.
Ég fékk að sjá hvernig hið
fræga hollenzka postulín verð-
ur til. Það var verulega skemmti
leg og góð fræðsla. Þá er ekki
heldur hægt að ganga framhjá
listasöfnunum, þótt fljótt yrði að
fara yfir sögu. Það er regluleg
andleg heilsubót að koma inn á
málverkasöfn, þar sem verk
snillinganna koma manni til þess
að gleyma stund og stað. Alla
tíð hafa verk Rembrandts hrtif-
ið mig meira en annarra meist-
ara, að verkum þeirra ólöstuð-
um. Þau eru gædd svo undar-
legu seiðmagni sem fylgir
manni lengi eftir og sum lifa
ætið í minningunni. Sem betur
Framhald á bls. 15
■v / • /<r tf

■/“ '% V-
■
1 þessu húsi dvaldi Anna Frank í tæp tvö ár.