Morgunblaðið - 10.10.1970, Blaðsíða 16

16
MOROUNBL.AÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. OKTÓBBR 1970

Útgefandi hf. Arvakur, Reykjavik.
Framkvaemdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjómarfulltrúi Þorbjöm Guðmundsson.
Fréttastjóri Bjöm Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Ami Garðar Kristinsson.
Rttstjóm og afgreiðsla Aðalstræti 6. Simi 10-100.
Auglýsingar Aðalstraeti 6. Sími 22-4-80.
Askriftargjald 165,00 kr. á mánuði 'mnanlands.
I lausasölu 10,00 kr. eintakið.
ALÞINGI KEMUR SAMAN
¥ dag mun Jóhann Hafstein,
* forsætisráðherra, mynda
nýtt ráðuneyti og Alþingi ís-
lendinga kemur saman til
funda á ný. Myndun hins
nýja ráðuneytis markar að
nokkru leyti tímamót í stjórn
málasögu þjóðarinnar, þar
sem kona tekur nú í fyrsta
sinn sæti í ríkisstjórn íslands.
Hins riýja ráðuneytis og Al-
þingis, sem sett verður í dag,
bíða fjölmörg erfið viðfangs-
efni til úrlausnar eins og oft
áður. Það þing, sem nú kem-
ur saman verður seinasta
þing þessa kjörtímabils, en
kosningar til Alþingis munu
fara fram næsta sumar.
Það mun vera svo, að sein-
ustu þing fyrir kosningar eru
jafnan meiri átakaþing en
önnur. En gera má þó ráð fyr-
ir, að tvö verkefni muni bera
hæst í störfum þessa þings.
Ber þar fyrst að nefna af-
greiðslu fjárlaga fyrir árið
1971, en venja er, að fjárlaga-
frumvarpið sé lagt fram í
upphafi þings, en endanlega
afgreitt skömmu fyrir jól. Þar
sem hér er um kosningaþing
að ræða má ugglaust gera ráð
fyrir snörpum deilum um fjár
lagafrumvarpið og einstaka
fjárveitingatillögur, sem fram
kunna að koma. Þá má einnig
gera ráð fyrir, að efnahags-
málin komi til kasta þessa
þings, en nú skiþtir miklu
máli að gerðar verði sérstak-
ar ráðstafanir til þess að
stöðva víxlhækkanir kaup-
gjalds og verðlags.
Að undanfömu hafa staðið
yfir viðræður milli ríkis-
stjómarinnar, Alþýðusam-
bandsins, Stéttarsambands
bænda og Vinnuveitendasam-
bandsins um ástandið í efna-
hagsmálum þjóðarinnar. Jó-
hann Hafstein, forsætisráð-
herra, sagði á fundi í fyrra-
kvöld, að viðræður þessar
hefðu verið árangursríkar að
því leyti, að auðveldara ætti
að vera að fá þessa aðila til
að viðurkenna staðreyndir
um stöðu atvinnuveganna.
Vissulega væri það æskilegt,
að samstaða næðist í þessum
efnum á þessu þingi.
Mörg Evrópuríki glíma nú
við vaxandi verðbólguþróun
og forsætisráðherra Dana hef
ur nú skýrt frá sérstökum ráð
stöfunum stjórnar sinnar til
þess að stemrna stigu við víxl-
hækkumun kaupgjalds og
verðlags. Það er því ljóst, að
ekki er um einangrað vanda-
mál að ræða hér á landi, en
engu að síður er þess að
vænta að farsællega takist að
yfirvinna þá erfiðleika, sem
þessi þróun hefur valdið.
Nú við upphaf þings er
ef til vil’l vert að leiða hugann
að þeim umræðum, sem fram
hafa farið um stöðu Alþingis.
En ljóst er, að mikils er nú
um vert að tryggja veg og
virðingu Alþingis, enda er
það homsteinn þess lýðræðis-
lega stjómarforms, sem við
búum við.
Baráttumaður frelsis
fær Nóbelsverðlaun
lyau gleðilegu tíðindi bárust
*■ frá Stokkhólmi í fyrradag,
að Solzhenitsyn, einn harðasti
baráttumaður fyrir frelsi og
mannréttindum í heiminum í
dag, hefði hlotið bókmennta-
verðlaun Nóbels. Er hann
þriðji Rússinn, sem þessi
merku verðlaun hlýtur á
skömmum tíma, hinir eru
Pasternak og Sholokov, eins
og kunnugt er. Er það í sam-
ræmi við bókmenntalega
reisn Rússlands og menning-
arlegan arf þessarar miklu
þjóðar, að svo margir rúss-
neskir höfundar hljóti við-
urkenningu Nóbels. Mik-
il pólitísk átök urðu
um veitingu verðlaun-
anna til Pasternaks, eins og
allir muna. og skal það ekki
rakið hér. Ekki voru al>ir á
eitt sáttir um verð’aunin til
Shoiokovs
vel, að s
hefði ger'
reyna að
ina eft'r
imeð ;
St
umir
n=ka
íðka f
du jafn-
' derr ían
um að
Hstjórn-
'--málið
ulltrúa
neskra rithöfunda verðlaun-
in. Nú er sýnilegt að Stalín-
istarnir í Sovétríkjunum taka
verðlaunaveitinguna til Solz-
henibsyns óstinnt upp, tala
jafnvel um ljótan leik sænsku
akademíunnar og hin þekkta
fréttastofa þeirra APN eða
Novosti segir að tilgangurinn
með Nóbelsverðlaunum til
Solzhenitsyns sé að þyrla
upp pólitísku ryki.
Solzhenitsyn er að allra
dómi einn merkasti rithöf-
undur, sem uppi er í heimin-
um í dag, sumir segja mesti
skáldsagnahöfundur samtím-
ans. Skáldsögur hans standa
sem tákn um afl mannsins og
andlegt atgervi. í þeim birt-
ist sú þrá, sem dýpst er með
hverjum marnni, að hann fái
að njóta frelsis og mannrétt-
inda. En fátt eða ekkert hef-
ur sýnt betur inn í hið rotna
skrifstofubákn kommúnism-
ans en þau örlög, sem sov-
ézkt þjóðskipulag hefur búið
honum, þótt ekki hafi hann
verið settur á geðveikrahæli,
svo að vitað sé. Sjálfur fékk
Danir safna skuldum —
kunna ekki að lifa spart
íhugunarverð áminning frá dönskum blaðamanni
Núitra um mánaðamótm síð-
ustu bóéaði diamslka stjómm full-
trúa andstöðu f iokika sininia á
fund mieð sér til að ræða um
fjárhagis- oig abviininiuimál þjóðar-
ininar, ein þaiu hafa verið vamdia-
mál lenigi unidainifarið. Voru það
í stjórniartíð Jeinis CRto Knag,
arwia tapaði hamn kosniiniguiniuim
í jain,. 1968 einlkium vegina sívax-
andi verðþóligu í landinu.
Samstieypustjóm íiilimars
Baunsgaard, sem ták við af Krag,
hiefur ekiki teikizt að jiatfna
mun tekinia og eyðslu þjóðariimn
ar, heldiur (hetfur hiann aiuíkizt.
Stjórnin er slkipuö 5 ráðhierrum
úr floikki róttækra, 6 ífhialdlsmönin
um oig 6 vinisitri og hetfuir að bak-
hjalli 28 róttækia, 38 íhailds- oig
35 vinistrimienn eða alls 101 af
175 meðliimiuim Fólkslþiinigisiinis. Rót
tæki flokkurinn vaon mesba siig-
urinn í kosndnigumum —■ meir en
tvöfaldaði þinigmiamniatölu sína
— og þótiti því formiaður hans,
Baiunisgaard, sj álfsaigður formað-
ur nýrrar stjómiar.
Bn þó að stjórniairmieirihl'Utinn sé
fj öimiennur eir hann ekki að siama
slkapi samstœður. Það ©r mar'gt
ólfkt mieð íhald's- oig róttæku
flokkiuniuim og milli þeirra oig
vtastri floikksinis er djúp sem
erfitt er að brúa. Vimstri halda
því friam, að lainidbúnaðiurinn
eigi enn siem fyrr aö vera aðal-
framlieiðandi útflutninigsrvörunn-
ar. Hsegri og ýrns'ir róttækdr telja
að útfkitt i'ðnaðiai-vara eiigi að sijá
þjóðinni farborð'a. Hér er því um
reipdrátt að ræða, sem valdið
hetfur því, að stjómin hetfur ekki
getað beitt sér fyrir aðgerðum
sem dygðu til að stöðva verðlbólg
una oig komia jöflniúði á tan- oig út
flutntag. — Landibiúniaðurtan býr
við markaðsörðugle'ilka, iðmaður-
inn þarf fé til hróietfniakaupa —
og þj'óðin satfniar skiuldum,
Um viðhorfið skrifiar dainiski
blaðaimaðurinn H. Wellejus í
grein sem hann kallar „Fra en
odelamida diagbok" (Úr daigbók
landeyðunmar):
„Ef Damir balda því samia á-
fraim árið út, siem af er, geta
þeir uim nýár sikrifað í svörtu
viðskiptabókiina sína, að þeir
hafi eytt mær 5 milljörðum
krónia meir en þeir hafa aflað.
. . . Árið 1813 var lýst yfir rikiis
gjaldþroti í Danmörku, eftir æð-
andi verðbólgu. Pentaigaseðlanniir
fallnir niður í 1/4 þess verðis,
sem þeir höfðu 18i07.
Svo illa fer varla núnia. Bn ef
kastað verður mieira eldsneyti á
vedðbóligubálið, verður varla hjá
því komiizt að Allþjóða gjaildeyris
sjóðuiriinin talki í taumiana. Bn það
þýðir að aðrir ein Dainiir sjólfir
krefjiist og fraimkvæmi gaigragera
„saniertag" diainisikra fjárhaigsmála.
Sem sá skuilduim vatfni, verður
Daninn ekíki lenigur húsbónidi á
stau hekniili.
Nú kynini einhver að spyrja
'bvemiig í óisköpuinium hægt sé að
stjóma svona í lamdii, þar sem
allt er fljótamdi í mjólk og hiun-
anigi oig sem á alia þjóðtaa starf-
andi (6000 atvimnuliaueir og 6000
millj'óniamiærinigair). Svarið er af-
ar eimtfalt: Damiir hatfa litfað um
efnd fram og stjórmimiálamenmirn-
ir ekki haft þor til að htaldia
dómstdaig yfir sjáltfum sér og
eyðskdífi kjóseinidairuna. Hömlum
ar hatfa verfð femgnar þjóðlbamk
anium í herndur. í kjölifar sfeatta-
hæfekana hatfa stjórmiemduiriniir að
gerðalausit sætt ság við kaup-
hæklkaniir. Holluiste kjósandans
hanin krabbamein á sínum
tíma, en lifði sjúkdóminn af.
Og hann trúir því, að sovézka
þjóðin muni einnig lifa af
þann sjúkdóm, sem nú þjáir
hana með svo eftirminileg-
um hætti.
mifeilvæigari en hin sanma velfer'ð
þjóðarkunar. Borgaralegu sam-
fylktaguina hefiur brostið kjark
til að knýja tfram niauðsynlieiga
en óvimsiælia spamiaðarstetfnu.
Lamidbúnaðurinn var þanigað
til fyrir fáum áruim burðarásinn í
atvininu'veigum Dama. Meira en
bekntaígur útflutninigsteknanna
kom frá honuim. Danmörk, með
5 milljón íbúa, getur framleitt
kiet, egg og mjólkiurafurðir siem
næigjia faist að 15 milljómum
munina.
Nú hetfur ilðnaðurtan tfarið f ram
úr landlbúniaði hvað útflutntag
snertir, og því er slegið föstu,
að síaukinn iðnivöruútfiutninigur
eigi að trygigja fraimtíð þjóðarinn
ar. Það er efeki vel séð, að benda
á, að þrátt fyriir færra fólk (iðn-
aðurinn hiefur rænit fólki úr svedt
umuim mieð háu kaupi) er fr-am-
leiðisia lanidbúniaðlartas ekki
minini en áður ihieldur jafmved
mieiri. Og það er heldur eklki
niæigileiga und'irstrikað, að dansk-
ur iðmaður verður að nota 60%
af úttfliutiniinigstdkjium sinium til
-að borga taraflutntag á hrávör-
um siínium.
Damisikir bæodiur hatfa trölla-
trú á því, að það leysi úr öliurn
f j árlhiaiggvainidriæiðum þeirra oig
þjóðarimniar, að komast inn á
sameiiginieiga marfeaðinin. For-
maður lia'nd'búin'aðairráðstas gefur
fyrirheit um að þebte gefi 4
milljiarða feróma autoatekjur á ári.
Og þá ætbi viðstoiptahallinn að
hverfa . . . Aðrir líta elkki jatfn
bj'örtum augum á gróða oig tap
við inmigönigu í sam. martoaðinm.
Til dæimis áætia Svisslendinigar
sér etoki niemia 400 millj. franka
haignað atf þeisisu.
— í fjáirhagsmálum er Dan-
mlörk eftirleiguland. Þar hatfa
þeir teikið 14 millja-rða kr. erlent
ián (,,kapital-import“), og þess-
um peninigum hefur veanið hellt í
botnilaiust kierald. í fyrra var 2
milljörðum eybt í skemmtiferðir
til útl. Um þjóðvagtaa bruniar
brá'ði.ega hélf önnur milljón bíla,
dönsk eign. Hið opinbera bongar
(hiute atf búsialeiguniná fyrir rneira
en 190.000 fjölskyldur, þó m-ifcill
hluti þessa fólkls sé ekiki armiari
en svo, að húsbándtan á bíl. Vist
á smábamiaheiimili í eigu sveibar
inrnar klosbar yfir 16 þús. krónur
á ári, og banniahaimi'li eru til,
sem feosta yfir 20 þúisund á ba.rm.
Á etanii „stotfniun" ríikisinis fyrir
eiturlyfjiaisjúkltaga er árskostnað
urtan orðinin 160.000 fer. á sj úkl-
inig . . .
— Hver fjölstoylda á Græn-
landi kostar danska stoattgreið-
emdur 70.000 kr. á ári. Ef þetta
gæti tryiggt þróun og framtíð
heimistoiautsþjóðar væri pemtaig-
uinum vel varið . . . en . . .
Daniir hatfa gi'lda ástæðu til að
verja miiklu fé til mieimmtaimála.
Bn ýmisir mun.u grípa aindiaon á
lofti þagar þeir lesa sfcýrslu ráðs
tas sem fjallar um framhalds-
menntun. Hún sýnir að það kost
ar 250.000 kr. aið miannta lækni
til starfs. Þetta er kostnaður
sem þjóðfélagið verður að bera.
Bn verra er hitt, að mtama en
beimitagur þeima aem iimnritast
í K.hiafinarbásfeóla útstorifast það-
am mieð f'uillniaðarpróif. Þarnia er
paminiguim staattgreiðenda og ár-
um uingra manina fieyig-t í sjóinn.
— í grein þessiari, siem bendir
á nieiikvæðar hliðar dainsikrar fjár
hagsstefinu-, þróuniarigöisprurum til
aðvörtumar, er rétt að bæta við
nokkrum iíniuim uim síðtferðið.
Mikium hluta þjóðlariminar hetfur
biöstorað að opnaðúir hetfur verifð
svo að siegja frjáis aðganigur að
fióstureyðtaguim. Notokur sjúkra-
hús tilkynmia, að vegnia aðsókm/ar
kveinna sem vilja losnia við fióst
ur, verði að láta krabbamiein®-
sjúklimga bíða eítir plás»i og
lælkinisiafðgerð. Nú hefur tala
fæddra í landiinu lætokað í 70.000
á ári. Pi-liur og aðrar gebnaðar-
verjur eiiga þátt í þessiari lækk-
un. En him ðhinriiraiða lieið til
siamræðis hetfur síðuistu áriin haft
í fiör með sér, að kynisjútodómar
hafia tvöfialdazt. Það þykir efcki
tíðindium sæta heldur, þó skóla-
stelpur verð'i óléttar. — Damir
viljia ektoi stoilja það heldiur, að
erienidis telur fóik klámrit og
kvilkmyndirnar aem þeir fram-
lieiða argasta sólðaistoap . . .
Rétbarmeðivibund hefiur líklega
sljóvgazt. Og ástæða er til að
hafia áhy'glgjur af vaxamdi glæp
um: 193.000 tilfielli báruist löig-
ragiunni síðaista ár. Tala fjár-
svifeamála tvöfial'daðiist á eimu ári
oig taia eituriyfj'amiála þrafaldað
iist. Áætlað er að um 50.000
manns noti eiturlyfjiasull.
„Uppreisn æistouninar“ er e.t.v.
eklki mieira áberandi í Danmörku
en í ýmisum öðruim vestrænum
löindum. Bn þó hefiur hún orðið
sivo umtfanigsmiikil að Bauinisigaaird
forsiætisráðheirria þótti ástæða til
aöv'örumiar: „Bg er svo hræddur
um að gagmsókn komi á eftir,“
sagði hairnn. „Þeir unigu verða að
skilj a, að þeir egnia til gagn-
hireyfimigar siem er sterkari en
þeir sjálfir.“
Danstoa þjóðtfélaigið iá í sj'úkra
siænig 'þegar borgamlega sam-
steypiustjórmiin tóto að sér ábyrgð
faa á sjúkltagniuim. Jenis Otto
Kraig otg sásiíalistastjóm hains var
vikið frá veigraa þess að húm hafði
gert stoalklka sijúlkdómsilýatagu og
mioteð rarnlga lækmisiaðigedð. En
þrátt fyrir óhieimju matarlyist hetf
ur sjúklimigurinm ekki fótavist
enn. Það rýrir þróttimm að rílkið
reytir 50% af þj'óðartekjuinum í
stoatta og gjöld. Og það var
tæpast þessa, sem þjóðin hatfði
vænat atf stjórn rnieð fjármála-
ráðhierra, sem fyrir íáeinum ár-
um bjó tiil siliaigoirðið: „Það fer
bezt um tefcjur stoattgreiðend-
anina í iþeiirra eigin vösiuim."
Saimtovæmt þeztu stoottulæknia
ráðum hafa iaiuintatoar toratfizt
bóba fyrir hæktoandi verðlaig og
stoatte, mieð því að heimita sí og
æ iauinahiætokanir. Síðúistu 4 árim
hatfa vtamuiiaun hækkað um 52%.
Löiggjafarniir, mieðlimir Fálfcþimgs
imis, hafia heldur eklki verið hlé-
dræigir á þedrn vettvamgi.
Kannisifei fiaira stjórnmálamemin
iimiir að grilla í, að ný verðlags-
oig feaupgjaldpólitík er áfrávíkj-
anieg niauðsyn til a@ stöðva útaf-
aksiturimm. Jafnvel inmam sósital-
demiókrata vorttar nú fyrir ótba
við fjármiála-igapa-atosturinm.
Bn kosmtaigar í Damimörku?
Tæpleiga. Sóisiíald'emókrat Lsiku
stjór'niaranjdistöðuforinigj'arniir
þora etoki heldur alð krefjast
fómia af fejósemdumiuim. Þeir geta
brenm-t siig ðþyrmilega etf þeir
reynia að slöfckva vterðhólgumál-
ið. Efan af topp-fioruistumiönmiuim
þeiirra kiemist þammiig að orðt:
„Maður getur eims vel endur-
kosið stjórninia, ef vilð viljium
ektoi eitthvað sem er öðru-
vísi . .
Þanniig fiarast htoum danistoa
blaðamanni orð. Grein harns á
erimdi til íslenzikra lesenida, bæði
til fróðleiks um dönsto efnahags-
mál og eklki síður til Shuigumar
og saimiainlbuidðar við Menzk, 'því
að suirau atf því seim höf. gierir
að uimtalsefini svipar talsvert
til fyrirbæra í Menzfeu þjóðlífí.
ESSKA

11 T ■ a ii ii n nriMi
AN UR HEIMl