Morgunblaðið - 10.10.1970, Blaðsíða 15

MORGUTCBLAÐIÐ, LAUGARDAG-UR 10. OKTÓBKR 1970
15
— Svipazt um
Framhald af bls. 10
fer eru til mörg ódauðleg lista
verk meðal allra þjóða, og hafa
verið á öllum timum. Nútiminn
œtti að vera var um sig, og
hyggja að gjörðum sínum á sviði
listarinnar. Af þvi sem fyrir
augu bar í Hollandi verður mér
minnisstæðast gamalt bakhús
eitt í Amsterdam. Númer 263 við
Prinsengracht, sem nú er kall-
að hiós Önnu Frank. Forsaga
þess nafns er mörgum kunn.
Þann 10. mai árið 1940 réðust
þýzkar herdeildir óvænt inn í
Holland. Eftir 5 daga vörn urðu
Hollendingar að gefast upp og
láta sér lynda að vera undir
þýzkum nasistahæl í 5 löng ár.
Gyðingaofsóknirnar, sem höfðu
verið í algleymingi í Þýzkalandi
frá þvi 1933 hófust nú einnig
í Hollandi með hryllilegum hand
tökum og pyntingum á alsak-
lausu gyðingafólki.
Fjölskyldan Frank, hjónin og
tvær dætur, hafði flutt frá
Frankfurt am Main til Amster-
dam um svipað leyti og ofsókn-
irnar byrjuðu í Þýzkalandi. Þeg
ar ofsóknirnar hófust svo i Hol-
landi voru margar fjölskyldur
og einstaklingar tekin til fanga
og sent annað hvort í fangabúð-
ir í Hollandi undir stjórn Gesta-
po eða í hinar illræmdu þýzku
fangabúðir. Enginn Gyðingur var
lengur óhultur í Hollandi, og
fólkið þjáðist stöðugt undir oki
óttans. Einn daginn fékk eldri
dóttirin Margrét Frank boð um
að mæta hjá þýzku lögreglunni,
og vissu þá allir hvað það
þýddi. Sannur vinur Frankshjón
anna bauðst þá til þess að lána
fjölskyldunni bakhúsið, sem
þótti hinn ákjósanlegasti felu-
staður. Með þeim fóru í felur
önnur Gyðingafjölskylda, hjón
með stálpaðan son, og siðar bætt
ist í hópinn miðaldra tannlækn-
ir.
Bakhúsið var upphaflega
byggt sem verzlunarhús árið
1933. Á þeim tíma voru vörurn-
ar að mestu fluttar á bátum um
síkin, og þótti mikið hagræði að
geta losað þá alveg við dyrnar.
Vegna hæðar fremri húsanna
sést bakhúsið ekki frá götunni,
en þau eru í samfelldri röð.
Það ráð var tekið að leggja brú
yfir húsasundið, sem hægt væri
að fara um ef mikið lægi við.
Fjölskyldurnar tvær bjuggu svo
um sig i þessum felustað en ekki
var hugsað um að flytja mikið
með sér að heiman, þeim var
annað ofar i huga, en það var að
bjarga lífi sínu. Þegar fólkið
„hvarf“ var Anna Frank aðeins
þrettán ára. Það var erfitt fyrir
ærslafullan ungling að verða
skyndilega að fara að læðast um
íbúðina, hún sem hafði verið
frjáls eins og fuglinn og dáð
af jafnöldrunum, sem fundu að
hún var fluggáfuð, orðheppin og
hrókur alls fagnaðar. Þarna í
gamla bakhúsinu skrifaði Anna
dagbókina sína, sem var seinna
er hún fannst, prentuð á mörg-
um tungumálum, og þar á með-
al á íslenzku, þýdd af séra
Sveini Víking. Anna byrjar að
skrifa í dagbókina 14. júní árið
1942 og siðast skrifar hún hinn
fyrsta ágúst 1944, en þann 4.
sama mánaðar varð felustaður-
inn uppgötvaður af þýzku lög-
reglunni, og fólkið var allt flutt
í fangabúðir, en þaðan átti ekk-
ert af því afturkvæmt nema
Frank faðir Önnu. Það má nærri
geta hvernig líðan fólksins hef-
ur verið í felustaðnum allan
þennan tíma og mega aldrei
koma út úr húsi. Anna segir í
dagbók sinni „1 kvöld á meðan
Elli var hérna hjá okkur var
dyrabjöllunni hringt lengi. Ég
náfölnaði undireins. Fékk maga
verk og hjartslátt af eintómri
Á bak við skjalaskápinn er ley nihurðin.
hræðslu. Þegar ég ligg andvaka
á nóttunni finnst mér stundum
að ég sé lokuð inni í fangaklefa
og pabbi og manna séu ein-
hvers staðar langt í burtu, eða
að ég sé að ráfa um vegleysur,
eða að kviknað sé í felustaðn-
um okkar, eða að lögreglan sé
komin að sækja okkur.“ Hún
segir einnig í sama kafla „Mér
finnst eins og við og leyniheim-
ilið okkar vera eins og örlítill
heiðrikjublettur umkringdur
svörtum óveðursskýjum á alla
vegu. Þessi litli blettur er að
vísu ennþá öruggur, en skýin
dragast þéttar saman kringum
okkur og yfirvofandi hættur
þokéist nær og nær. Ég get ekk-
ert annað en grátið og beðið. Ó,
að veggurinn mætti opnast, og
hin svörtu ský greiðast sundur
og að okkur opnist einhver leið.
Þannig skrifar þessi óvenju bráð
þroska og gáfaða stúlka á þeim
árum þegar æskunni fara að
vaxa vængir og vill brjótast úr
skurninu, njóta frjálsræðis og
lífsgleðinnar í rikum mæld.
Þarna var hún ver stödd en fugl
í búri. Stöðugur ótti fyllti hjart
að og gerði það að verkum að
þrá hennar til frelsis brauzt
stundum út í ofsa, þegar henni
fannst hitt fólkið ekki skilja sig.
Faðir hennar var hennar bezti
vinur og ráðgjafi, en svo kom
einnig að því að hún gat ekki
gert hann að trúnaðarvini. Hún
trúir dagbókinni fyrir öllu og
læzt þá vera að skrifa vinkonu
sem heitir Kittý. Þetta verður
henni til hjálpar í erfiðleikun-
um, ásamt hennar barnslegu
Guðstrú.
an frá, að öðrum kosti hefði
þurft að brjóta hurðina. Stiginn
upp á loftið er mjór og snar-
brattur. Þegar upp er komið
finnst manni einhver spenna
liggja í loftinu. Myndirnar sem
Anna hafði klippt úr blöðunum
sem vinir ,,týnda“ fólksins hafði
fært því voru þarna enn á veggj
unum, eins og hún hefði limt
þær þar fyrir fáum vikum.
Þessu er öllu haldið til haga
til þess að reyna að tengja dag-
inn í dag við tímann sem liðinn
er. Þjáningatíma þeirra sem
þarna urðu að hafast við til þess
að reyna að flýjá örlög sín.
Þarna var ekkert af innan-
stokksmunum. Þegar Gestapo
brauzt þar inn og tók fólkið til
fanga, létu þeir greipar sópa og
tóku allt sem þeim fannst fé-
mætt. Sem betur fór var dag-
bókin eftir innan um bréfarusl-
ið á gólfinu í einu herberg-
inu. Tveimur mánuðum áður en
Holland losnaði aftur undan oki
nasismans andaðist Anna Frank.
Það var í marz 1945, i fanga-
búðunum i Bergen-Belsen. Dag-
bókin er merkilegur minnis-
varði þessarar barnungu Gyð-
ingastúlku, sem virðist hafa ver
ið gædd óvenjulegum gáfum og
bjartsýni, ásamt ótvíræðum rit-
höfundarhæfileikum. Hún segir
sannleikann umbúðalaust um það
sem gerðist i felustaðnum. Ef
einhver sem les þessar línur á
eftir að koma til Amsterdam og
langar til þess að koma i þetta
gamla bakhús, hús Önnu Frank,
þá er það no. 263 í Prinsen-
gracht.
Til sölu
er nýtt ibúðarhús 120—130 ferm. í Saurbæjarhreppi
í Daiasýslu.
Upplýsingar gefnar í síma 82332 Reykjavík.
I þeim fjölda
kúlupenna, sem
eru á markaðinum,
er einn sérstakur —
BALLOGRAF,
sem sker sig úr
vegna þess,
hversu þœgilegur
hann er í hendi.
Hið sígilda form
pennans gerir
skriftina auðveldari,
svo að skrifþreyta
gerir ekki vart við sig.
•
BALLOGRAF-
EPOCA
blekhylki endast til að
skrifa 10.000 metra
(sem jafngildir
eins árs eðlilegri
notkun).
Skriftin er
œtið hrein og mjúk,
vegna þess að
blekoddurinn er úr
ryðfríu stáli,
sem ekki siitnar.
Þessir pennar eru
seldir um allan heim
í milljóna tali.
Alls staðar njóta þeir
mikiila vinsælda.
B/uiogkaf
epoca
HINN HEIMSFRÆGI SÆNSKI KÚLUPENNI
Ennþá er inngangurinn upp í
leynibústaðinn með sömu um-
merkjum og hann var áður. Sami
skjalaskápurinn utan á hurðinni
sem hylur algjörlega dyrnar, og
landakortið oían við hann. Þeg-
ar sikápurinn er fast við vegg-
inn getur engin maður séð að
það séu dyr á bak við hann. Á
meðan Gyðingarnir voru þarna i
felum var hurðinni lokað að inn
an með krók, svo enginn gat kom
izt inn, nema að opnað væri inn
Afgreiöslusfúlka í sérverzlun
óskast nú þegar — ekki yngri en 22 ára gömul kemur til greina.
Tilboð sendist afgreiðslu blaðsins fyrir 14. október merkt: „4754“.
Kjötbúö SuÖurvers, StigahlíÖ 45 — Síin/ 35645
OpiÖ alla laugardaga til klukkan 18.