Morgunblaðið - 03.05.1979, Page 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. MAÍ1979
BRETLAND:
Callaghan eða Thatcher
Tesopi í framboðsfundarhléi. Thatcher frambjóðandi.
Um það er kosið í dag
ÆSILEGRI kosningabaráttu er lokið og í kvöld ráðast
úrslit í kosningum sem hafa verið harðskeyttari og
sérkennilegri en um langa hríð í Bretlandi. Fáir treysta
sér til að spá alfarið öðrum stórum flokkanna sigri, en
frá því að skoðanakannanir hófust í Bretlandi fyrir
fjörutíu árum hefur enginn flokkur haft jafn mikla
yfirburði í upphafi kosningabaráttu og íhaldsflokkur-
inn nú. Á tímabili var spáð að flokkurinn fengi 20
prósent meira en Verkamannaflokkurinn. Síðan hefur
Verkamannaflokkurinn sigið á hægt og bítandi og degi
fyrir kosningar stendur allt í járnum og útlit fyrir að
Verkamannaflokkurinn hafi ívið meira fylgi. Víst er
þetta ótrúlegt og víst bezt að taka þessu með varúð, því
að niðurstöður brezkra skoðanakannana hafa oft verið
brigðular og gefið ranga mynd af því hvernig leikar
fóru í lokin. En það er forvitnilegt að velta því fyrir sér,
hvað hefur gerzt sem beint hefur baráttunni á þennan
veg. Að flestra dómi eru fyrir þessari sérstæðu þróun
aðeins tvær ástæður: James Callaghan og Margaret
Thatcher.
tala um upphaf að endalokum er
öruggt að það var stórkostlegur
hnekkir fyrir hana.
Sjónvarpið hefur löngum verið
henni þyrnir í augum og það er
flestra dómur að sjónvarpsfram-
ganga hennar hafi aldrei verið
með neinum þeim brag sem jafn-
aðist á við t.d. Callaghan. Hún er
taugaóstyrk í sjónvarpi, hættir
til að vera langorð, á erfitt með
að finna þráðinn ef skotið er inn í
spurningum sem hún á ekki von á
og hún veit ekkert hvað hún á að
gera af höndunum á sér. Þessi
taugaóstyrkur smitar síðan við-
mælanda hennar svo að úr verður
hin mesta hörmung oft og tíðum.
Þó hafa sérfróðir tekið að sér að
leiðbeina henni og þekktur brezk-
ur sjónvarpsmaður og íhaldsmað-
ur, Gordon Reece, verði henni þar
betri en enginn. Eitt af því sem
Reece hefur til að mynda bent
henni á er sú staðreynd að sólar-
hring eftir sjónvarpsviðtal man
um að ástæður aðrar en hræðsla
lægji að baki ákvörðunar hennar
um að neita áskoruninni um
sjónvarpskappræður. „Málefni og
stefnur eiga að ráða, en ekki
persónur," sagði hún og bætti við
að hún myndi heyja baráttuna á
þeim grundvelli.
Stjórnmálamönnum er tamt að
grípa til slíkra orðatiltækja og
hvetja atkvæðin til að kjósa á
milli þeirra á grundvelli skoðana,
en láta ekki persónuleika viðkom-
Thatcher með dóttur sinni og
eiginmanni.
Það yrði stórkostlegt áfall
Margaret Thatcher ef svo færi að
Verkamannaflokkurinn bæri sig-
urorð af íhaldsflokknum. Tap í
kosningum á Bretlandi þýðir
oftast að umræður um leiðtoga-
skipti hefjast snarlega, og Ihalds-
flokkurinn sýnir litla vægð
foringjum sínum sem fara
halloka í kosningum og það er
ótrúlegt að Margaret Thatcher
fengi annað tækifæri. Sumir
fréttaskýrendur halda því fram
að „upphaf endaloka" Thatcher
hafi verið er hún hafnaði að taka
þátt í kappræðu á móti Callaghan
í sjónvarpi, og þótt það sé
kannski of djúpt í árinni tekið að
Callaghan langefstur
í vinsældakosningum
í skoðanakönnun sem gerð var rétt um það bil sem
kosningabaráttunni lauk kom fram sem fyrr ber Callaghan
höfuð og herðar yfir kcppinauta sína, hvað varðar persónulegar
vinsældir, 57% kjósenda töldu hann sitt eftirlæti. Annar í röðinni
varð David Steel, 41 árs formaður Frjáislynda flokksins,
gjörvulegur maður og snjall sem hefur þótt standa sig með
afbrigðum vel í kosningabaráttunni. 28% vildu hann sem
forsætisráðherra og Thatcher rak lestina með aðeins 23%. Hvað
viðvék fylgi flokkanna stóð það svo f járnum að allt bendir nú til
þess að það verði flokkar frjálslyndra og skozkra þjóðernissinna
sem biðlað verður til að kosningum loknum.
David Steel formaöur Frjálslynda flokksins gaati komizt í pá stöðu
aö ráöa miklu um hver veröur nœsta stjórn í Englandi.
aðeins einn af hverjum tíu nokk-
uð af því sem hún sagði. Það sem
máli skipti sjónvarpsáhorfendur
var hvernig hún „kom út“, hvern-
ig hárið á henni var greitt og
hvort hún hafði traustvekjandi
áhrif á fólk og sannfærandi. Það
hefur verið reynt að milda þá
ímynd sem meirihluti almenn-
ings hefur gert sér um hana, að
hún væri „hrokafull miðstéttar-
íhald" og láta hana höfða til
alþýðunnar og þó umfram allt að
fá konur í lið með henni en þetta
hefur gengið heldur brösuglega
Margaret Thatcher lagði töluvert
á sig til að sannfæra kjósendur
andi ráða. En atkvæðin taka ekki
nema takmarkað tillit til slíkra
orða og ekki nema þeim henti það
sjálfum, og svo komast þau að
niðurstöðu á ýmsan hátt, og
mikill fjöldi kýs alla ævi sama
flokkinn. En í Bretlandi er það
óvenjustór hópur sem sveiflast á
milli stóru flokkanna og það gerir
óneitanlega kosningar þar jafnan
nokkuð spennandi. Slíkir kjós-
endur líta sjálfsagt smávegis á
stefnur og málefni, og íhuga hvor
stóru flokkanna er þesslegur að
gera ráðstafanir honum hugnan-
legur. En ekki síður lítur þessi
kjósandi fjálglega á þá menn sem