Morgunblaðið - 03.05.1979, Page 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. MAÍ1979
T jón í miklum
róstum í Ósló
Frá fréitaritara Morgunblaðsins
í Ósló í gær.
TVEIR ungir menn slösuðust
alvarlega í sprengingum, rúm-
lega 60 voru handtekir og eigna-
tjón er metið á rúmar 100.000
norskar krónur eftir mestu
óeirðir sem hafa orðið í Noregi
1. maí í marga áratugi.
Rúmlega 150 lögreglumenn
voru viðriðnir mikla götubardaga
aðfararnótt 1. maí þegar fjöl-
mennir hópar unglinga herjuðu í
miðborg Óslóar.
Uppþotin hófust þá um nóttina
og segja má að til þeirra hafi
verið efnt til að minnast svipaðra
uppþota sem geisuðu í Ósló í
fyrra. Vígorð voru hrópuð gegn
lögreglunni fyrir meinta vald-
beitingu hennar gegn óbreyttum
borgurum. Lögreglan lét hins
vegar ekkert að sér kveða fyrr en
langt var liðið á nóttina.
Unglingarnir eyðilögðu götu-
vita, kveiktu bál á götunum og
skemmdu bíla. Það var ekki fyrr
en þeir fóru að brjóta rúður
verzlana meðfram Karls Jó-
hannsgötu og að vörum' að verð-
mæti 40.000 norskar krónur var
rænt úr matvælaverzlun sem 150
lögreglumenn létu til skarar
skríða.
Kastað var heimagerðri
sprengju sem særði ungan mann
sem fylgdist með uppþotunum.
Hann særðist á fæti og missti
þrjár tær. Sextíu unglingar voru
handteknir, en seinna um daginn
var þeim flestum sleppt. Aðeins
fjórir eða fimm verða ákærðir
fyrir árásir á lögreglu og rán.
Flestir sluppu með því að greiða
66—1000 króna skaðabætur.
Önnur sprengja sprakk í kröfu-
göngu marxista og lenínista.
Vörður í göngunni reyndi að
sparka sprengjunni burtu en þá
sprakk hún og maðurinn slasað-
ist mikið á fæti, handlegg og í
andliti. Hann er ekki lífshættu-
lega slasaður en nær sér aldrei að
fullu.
Lögreglan hefur lýst eftir
tveimur mönnum sem eru grun-
aðir um að hafa kastað sprengj-
unni.
Hermenn Idí Amins
drápu 1000 í Tororo
Tororo, Uganda, 2. maí. Reuter.
HERMENN Idi Amins drápu 1.000 manns í smábænum Tororo og
nágrenni hans á tveimur vikum áður en þeir flúðu norður á bóginn
að sögn sjónarvotta.
Fyrstu fréttamennirnir sem
kom til bæjarins frá Kenya hittu
fyrir hópa fólks sem stóð annars
yfirgefnum götum og reyndi að
afla upplýsinga um eignkonur og
börn sem er saknað.
Sjónarvottar segja frá því
hvernig hræddir og niðurbeygðir
hermenn Amins sneru sér að
hreinum morðum til þess að
hressa upp á sjálfstraustið sem
var ekki upp á marga fiska.
Þeir segja að menn Amins,
sumir þeirra borgaralega
klæddir, hafi gengið að hópum
fólks sem hrópaði stuðningsyfir-
lýsingar við nýja forsetann,
Yusufu Lule. Þeir sem tóku undir
stuðningsyfirlýsingarnar voru
murkaðir niður með rifflum.
Valenario Ekol fangavörður
sagði, að hann hefði fundið tvo
bræður sína myrta. Hann hefur
árangurslaust leitað að konu
sinni og fjórum börnum síðan
hann kom úr felum eftir komu
Tanzaníumanna.
Dominique Ndegwa hefur leit-
að án árangurs að meðlimum
Slys í öðru
kjarnorkuveri
Washingtun, 2. maí, Reuter.
ÞRÍR starfsmenn kjarnorkuvers
í Illinois-fylki í Bandaríkjunum
slösuðust lítillega þegar um 3,500
lítrar af geislavirku kælivatni
láku niður í kjarnorkuverinu.
Slysið bar að með þeim hætti að
þétting í leiðslum, sem kælivatn-
ið var leitt um, brast er verið var
að gangsetja kjarnakljúfana eftir
reglubundna stöðvun.
íran slítur
sambandi við
Egyptaland
Teheran, íran, 2. maí, AP.
STJÓRNVÖLD í íran slitu form-
lega stjórnmálasambandi við
Egyptaland í gær. Þykir ákvörð-
unin sýna samhug írana með
harðlínuríkjum Araba sem for-
dæmt hafa af hörku friðarsam-
komulag ísraela og Egypta.
fjölskyldu sinnar. Hún sagði, að
hermenn Amins hefðu myrt til að
komast yfir ökutæki og peninga.
„Þeir skipuðu einhverjum að fara
úr bíl sínum eða af hjóli sínu og
sögðu honum síðan að ganga
burtu. Þeir skutu þá í hnakkann.
En þeir drýgðu einnig morð
vegna þess að þeir voru sigraðir
og hræddir. Það eina sem gaf
þeim aftur sjálfstraust var að
drepa."
Við líkhús bæjarins hafa lík
rúmlega 100 hermanna Amins,
sem Tanzaníumenn felldu, verið
grafin í fjöldagröfum undir
mango-trjám.
Veður
víða um heim
Akureyri -8 ól
Amsterdam 7 rígning
AÞena 24 heiðskírt
Barcelona 18 léttskýjaö
Berlín 9 skýjað
BrOssel 8 rigning
Chicago 8 rigning
Frankfurt 11 rigning
Genf 12 rigning
Helsinki 9 skýjað
Jerúsalem 28 skýjað
Jóhannesarborg26 ióttskýjað
Kaupmannahöf n 8 rigning
Lissabon 22 lóttskýjað
London 8 lóttskýjað
Los Angeles 19 skýjað
Madríd 24 lóttskýjað
Mataga 23 skýjað
Mallorca 19 heiöskírt
Miami 25 skýjað
Moskva 15 lóttskýjað
New York 23 heiöskírt
Ósló 8 lóttskýjað
París 10 skýjað
Reykjavík /, "‘3 ól
Rio De Janeiro 34 skýjað
Rómaborg 16 skýjað
Stokkhólmur 9 lóttskýjað
Tel Aviv 24 skýjað
Margrét Danadrottning afhendir
Lars Chemnitz formanni lands-
réösins heimastjórnarlög Grænlend-
inga. Á myndinni eru einnig Henrik
prins óg Hertling Grænlands-
málaráöherra.
Símamynd — Nordfoto.
Chemnitz prédikaði, var haldið í
sal landsþingsins þar sem Lars
Chemnitz fráfarandi landsráðs-
formaður, formaður Atassut,
setti fyrsta landsþing Grænlands
eftir að Margrét Danadrottning
hafði afhent heimastjórnarlögin
og flutt ávarp. Síðar um daginn
var almenn móttaka í lands-
„Mikilvœgt spor að
fá heimastjórn...”
Nuuk. Grænlandi, frá Árna Johnsen
blaðamanni MorKunblaðsins.
„ÞETTA er svo mikilvægt spor
hjá okkur að fá heimastjórn að
við getum ekki talað að sinni um
næsta stóra skerfið í framtíð
stjórnmála Grænlands,“ sagði
Jonatan Moztfeldh, tilvonandi
fyrsti forsætisráðherra heima-
stjórnar Grænlands. í samtali
við Morgunblaðið í gær. Það var
mikilvæg stund og stórt spor
stigið hjá Grænlendingum þegar
fyrsta landsþing þeirra var sett
kl. 11 þann 1. maí í landsþings-
húsinu að lokinni guðsþjónustu
og skrúðgöngu. Óneitanlega bar
athöfnin þó svip þess danska
yfirbragðs sem hefur verið ráð-
andi í stjórn Grænlands.
Þegar Margrét Danadrottning
hafði afhent Lars Chemnitz frá-
farandi landsráðsformanni nýju
lögin um heimastjórn Grænlands
voru opnaðir gluggar á sal
landsþingsins og danska herskip-
ið Fylla, sem lá fyrir utan Nuuk,
skaut 21 fallbyssuskoti, en
þingmenn Grænlands eru einnig
21 að tölu.
Hátíðahöldin vegna tilkomu
heimastjórnarinnar hófust í raun
30. apríl þegar Margrét Dana-
drottning og Hinrik prins komu
til Nuuks, eins og höfuðstaðurinn
heitir á grænlenzku. Borðalagðir
danskir embættismenn voru við
móttökuathöfnina, en græn-
lenzku stjórnmálamennirnir voru
í sínum hvítu hátíðatreyjum að
grænlenzkum sið. Nokkur fjöldi
barna tók á móti drottningunni,
en fátt fullorðið fólk. Alls munu
um 300—400 manns hafa verið
við móttökuathöfnina.
Setningarathöfn fyrsta lands-
þings Grænlands hófst með
skrúðgöngu frá húsi Hans Egede
til Nuuks-kirkju og í broddi
fylkingar voru nýkjörnir lands-
þingsmenn ásamt æðstu embætt-
ismönnum landsráðsins. Að lok-
inni guðsþjónustu, þar sem
landsprófasturinn Jens Chr.
þingshúsinu þar sem landsþingið
var gestgjafi. Var þar mann-
mergð. Þar voru m.a. afhentar
gjafir til Grænlendinga frá ýms-
um félögum og fyrirtækjum sem
tengjast Grænlendingum og
einnig frá nágrannaþjóðum
Grænlendinga, svo sem Fær-
eyingum, Kanadamönnum og Al-
aska, en frá ríkisstjórn íslands
barst engin gjöf.
Um kvöldið var síðan aðalhá-
tíðarsamkoma þar sem 1.200
gestum var boðið. Stóð sú sam-
koma fram eftir nóttu undir
þúsundum danskra fána sem
héngu í lofti, en Nuuk er sá
staður á Grænlandi þar sem
flestir Danir búa, eða 3—4.000 af
um 12.000 íbúum bæjarins. Flest-
ar ræður sem fluttar voru á
samkomunni voru fluttar á
dönsku og síðan túlkaðar á
grænlenzku, en fæstir hinna fjöl-
mörgu dönsku embættismanna á
Grænlandi tala orð í grænlenzku.
„Eigum margt sameiginlegt sem
sjálfstœðar þjóðir í norðrinu
99
Aðalhátíðarsamkoman að
undangenginni setningu fyrsta
landsþings Grænlands í lands-
þinghiisinu var haldin f
Nuuk-höllinni þar sem gestir
voru liðlega 1.200 talsins. At-
höfnin hófst kl. 20.00 með borð-
haldi, en sfðan fluttu ávörp:
Margrét Danadrottning, Jörgen
Peter Hansen Grænlandsmála-
ráðherra, Atli Dam lögmaður
Færeyja, Árni Johnsen blaða-
maður og varaþingmaður Sjálf-
stæöisflokksins, Jónatan Moz-
feldt tilvonandi forsætisráð-
herra fyrstu heimastjórnar
Grænlands og Lars Chemnitz
fráfarandi landsráðsformaður.
Að loknum ræðum voru ýmis
skemmtiatriði, en síðan var dans
stiginn fram eftir nóttu.
Árni Johnsen flutti ræðu sem
fulltrúi Sjalfstæðisflokksins og
vakti það mikla athygli, að hann
flutti ræðu sína á íslenzku, en
túlkur túlkaði hana á græn-
lenzku. Gerðu heimamenn góðan
róm að því að danska var ekki
notuð. Fer ávarp Árna hér á eftir,
en það var Jens Tavai Rosing sem
túlkaði ræðuna eftir danskskrif-
uðu handriti:
„Góðir Grænlendingar og aðrir
gestir.
Sjálfstæðisflokkurinn óskar
Grænlendingum allra heilla á
þessum tímamótum. Ég flyt sér-1
stakar kveðjur frá Geir Hall-
grímssyni formanni Sjálfstæðis-
flokksins sem væntir þess að gott
samstarf takist með nágrönnum
og vinum sem eiga sameiginlegra
hagsmuna að gæta í þessum
heimshluta.
Undanfarnar vikur hef ég ferð-
ast um byggðir Thule á hunda-
sleða og kynnst dugmiklu fólki í
harðbýlu landi. Öll kynni okkar
íslendinga af fólki lands ykkar
hefur fært okkur heim sannin um
að í mannlífi Grænlendinga er
stórt hjarta og hlýtt.
Það eru aðeins 300 kílómetrar á
milli landa okkar, en torfarin
leið. Stundum fáum við hljóðar
en kaldar kveðjur frá landi ykk-
ar, borgarisjakana sem leggjast
að strönd lands okkar. Þeir eru
fagrir, en við kunnum betur að
meta heimsóknir grænlensks
fólks.
Jarðeldasvæði skiptir íslandi i
tvennt, þannig að það heldur til
tveggja átta, og jarðfræðilega má
því segja að vesturhluti lands
okkar sé á leið til Grænlands og
sigli nokkra sentimetra á ári. En
við vonum að samskipti okkar
megi verða fljótvirkari, því við
eigum margt sameiginlegt sem
sjálfstæðar þjóðir í norðrinu, og
nábúar sem þurfa að berjast fyrir
tilveru sinni. Við látum í ljós
vonir um að við getum skipst á
menningarsamstarfi og auknum
kynnum á margan hátt ov styrkt
vináttuböndin með auknu sam-
starfi.
Megi guð lands ykkar fylgja
ykkur. Heill og hamingja fylgi
Grænlendingum sem sjálfstæðri
þjóð. Pilluaritse (Til hamingju)."
Þetta gerðist 3. maí
1977 — Viðræður Bandaríkjanna
og Víetnams í París um eðlilega
sambúð.
1968 — Johnson forseti kunnger-
ir samkomulag um viðræður við
Norður-Víetnama í París.
1958 — Tillaga Eisenhowers for-
seta um að Suðurskautslandið
verði vopnlaust svæði.
1945 — Bandamenn sækja inn í
Hamborg.
1898 — Hunguróeirðir í Mílanó.
1859 — Frakkar segja Austur-
ríkismönnum stríð á hendur.
1949 — Prússar bæla niður upp-
reisn í Dresden.
1841 — Nýja. Sjáland formlega
lýst brezk nýlenda.
1833 — Tyrkir viðurkenna sjálf-
stæði Egyptalands og láta Sýr-
land og Aden af hendi við Me-
hemet Ali.
1814 — Loðvík XVIII snýr aftur
til Parísar eftir ósigur Napol-
eons.
1791 — Pólsku stjórnarskránni
breytt.
1660 — Olivia-friðurinn og ófriði
Brandenborgara, Pólverja, Aust-
urríkismanna og Svía lýkur
(Yfirráð Brandenborgara í
Austur-Prússlandi viðurkennd;
Pólverjar afsala sér tilkalli til
sænsku krúnunnar, Eistlands og
Líflands og Svíar og Pólverjar
viðurkenna fullveldi Rússlands.)
1492 — Kristófer Kólumbus
finnur eyna Jamaica.
Andlát. George Psalmanazar,
ævintýramaður, 1763 — Thomas
Hood, skáld, 1845.
Innlent. Yfirmaður Banda-
rikjahers í Evrópu, Frank M.
Andrews hershöfðingi, ferst í
flugslysi á íslandi 1943 — f.
Ólafur Stefánsson stiftamtmaður
1731 — Innköllun ríkisbanka-
seðla 1820 — Auglýsing um
póstafgreiðslustaði 1872 — „Allt í
grænum sjó“ bannað 1913 — Þrír
farast með Douglas Dakota í
Vestmannaeyjum 1967 — For-
setahjónin til Noregs 1971 —
Viðræður við lafði Tweedsmuir í
Reykjavík 1973 — d. Sigurjón
Pétursson 1955.
Orð dagsins. Gæfan er ekki á
bandi hins hugdeiga — Sófókles,
grískur leikritahöfundur (um
496-406 f. Kr.).