Morgunblaðið - 30.12.1984, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. DESEMBER 1984
Við Islendingar verðum að rífa
okkur upp úr þeim samdrætti sem
hér hefur ríkt á undanförnum ár-
um.
Við verðum að hefja skipulega
atvinnuuppbyggingu sem eykur
fjölbreytni útflutningsatvinnu-
vega okkar. Án aukinnar fjöl-
breytni útflutningsatvinnuveg-
anna munu lífskjör hér á landi
rísa og hníga í takt við stopulan
sjávarafla, hér eftir sem hingað
til.
Frumforsenda öflugrar útflutn-
ingsstarfsemi er stöðugleiki í
okkar efnahagslífi. Að verðbólgan
hér á landi verði ekki meiri en í
okkar viðskiptalöndum. Takist
ekki að skapa slíkan stöðugleika
blasir ekkert annað við en áfram-
hald þeirrar óðaverðbólgu sem hér
hefur ríkt undanfarin 15 ár. Af-
leiðingin verður áframhaldandi
stöðnun og hnignun íslenskra at-
vinnuvega, væntanlega með ein-
stökum undantekningum þau árin
sem sjávarafli vex, en síðan
hnignun á ný með minnkandi
sjávarfangi.
Hér að ofan sagði ég að allt
stefndi í sama farið um samninga
næsta haust nema að yrði gert í
tæka tíð.
Það verður brýnasta verkefnið
hér á landi á komandi ári að skapa
grundvöll til raunhæfra kjara-
samninga sem tryggja stöðugleika
í efnahagslífinu.
Hlutverk ríkisstjórnar í því
verkefni verður býsna stórt ef vel
á til að takast.
f Ijósi þróunarinnar á liðnu ári
þykir mér ólíklegt að núverandi
ríkisstjórn takist að óbreyttu að
vinna að nýju þá tiltrú með þjóð-
inni sem henni er nauðsynleg til
að ná fram markmiðinu um stöð-
ugleika í efnahagsmálum.
Annað tveggja verða núverandi
stjórnarflokkar að gera umtals-
verðar og trúverðugar breytingar
á ríkisstjórninni, eða geti þeir það
ekki, viðurkenna formlega það
sem þegar er orðin raunin á að
ríkisstjórnin hefur gefist upp og
er ekkert annað en stefnulaus
starfsstjórn, sem bíður eftir því
einu að einhverjir leysi hana af
hólmi.
Án sterkrar ríkisstjórnar sem
nýtur almenns trausts er augljóst,
að ekkert annað blasir við á næsta
ári en nýtt óðaverðbólguskeið sem
reynst gæti örðugt að stöðva á
nýian leik.
I von um að skynsemin forði
okkur frá slíkum örlögum óska ég
landsmönnum gleðilegs árs.
Birgir Þorgilsson
framkvæmdastjóri
Ferðamálaráðs:
Ferðaþjónusta
— atvinnugrein
í örum vexti
Það er ánægjulegt tímanna tákn
að Morgunblaðið skuli nú, fyrst ís-
lenskra dagblaða, fjalla um at-
vinnugreinina ferðaþjónustu um
áramót, líkt og tíðkast hefur hvað
öðrum atvinnugreinum viðkemur
um langt skeið. Þetta frumkvæði
blaðsins þakka og virða þeir um
það bil fimm þúsund einstaklingar
í landinu sem hafa atvinnu við
ferðaþjónustu.
Nú munu eflaust margir lesend-
ur þessa pistils reka upp stór augu
og spyrja: Getur það verið stað-
reynd að um það bil tólf þúsund
einstaklingar á íslandi hafi í dag
lífsviðurværi sitt af þessari at-
vinnugrein? Hvað með niður-
greiðslur, styrki og sérstaka með-
höndlun í lánakerfinu? Er ennþá
einu sinni verið að byggja upp
óarðbæra atvinnugrein fyrir
landsmenn? Þessum spurningum
er fljótsvarað. Ferðaþjónustan
nýtur engra slíkra styrkja eða
réttinda. Þvert á móti þá er hún
skattlögð á báðar hendur og
skattlagning ferðamanna hefur á
undanförnum árum verið hluti af
flestum nýjum tekjuöflunarleið-
um okkar sameiginlega sjóðs. En
ef til vill er það hin erfiða sókn
dugmikilla íslenskra atvinnu-
manna á brattann sem hefur lyft
íslenskri ferðaþjónustu upp í þann
Birgir Þorgilsson
þýðingarmikla sess sem hún skip-
ar í atvinnulífi landsins í dag. Það
er nú einu sinni eðli okkar íslend-
inga að eflast við mótlæti og erfið-
leika.
Við þessi áramót verður ekki
lengur skotið á frest að horfast í
augu við þá staðreynd að frumbýl-
isárunum verður að vera lokið. Að
öðrum kosti er sú hætta á ferðum
að ferðaþjónustan missi flugið og
verði um leið af þeim miklu tæki-
færum sem nú eru í augsýn.
Markviss sókn þarf að hefjast nú
þegar, bæði á vettvangi aukinnar
landkynningar heima og erlendis
og bættrar aðstöðu til móttöku
ferðamanna vítt og breitt um
landið. Það væri of langt mál að
tíunda nú í smáatriðum þau
fjöldamörg verkefni sem bíða
okkar en ekki mun standa á for-
ystumönnum íslenskrar ferða-
þjónustu að vinna þau verk. Þessir
sömu menn biðja ekki um gjafir
eða niðurgreiðslur úr sameiginleg-
um sjóðum heldur aðeins að lögum
landsins um ferðamál sé fram-
fylgt. Ennfremur þarf að koma til
skilningur allra landsmanna á
þeirri staðreynd að ferðaþjónusta
er arðbærasti atvinnuvegur lands-
manna, sem á komandi árum
munu skapa fleiri ný störf fyrir
vinnufúsar íslenskar hendur en
nokkur önnur atvinnugrein á Is-
landi. Það er sorgleg staðreynd að
forystumenn hinna hefðbundnu
atvinnugreina hafa að undanförnu
fullvissað landsmenn um að í þeim
greinum sé ekki að vænta nýrra
starfa nema síður sé. Þessar full-
yrðingar skulu ekki rengdar en því
meiri ástæða er til að hefjast nú
þegar handa af alvöru og festu um
uppbyggingu nýrra og arðbærra
atvinnugreina.
Árið 1984
Árið sem nú er að líða er
stærsta ár íslenskrar ferðaþjón-
ustu frá upphafi. Til landsins
koma 85 þúsund erlendir ferða-
menn í ár og má áætla að þeir hafi
dvalið hér samtals í 600 þúsund
nætur og eytt hér á landi 30 millj-
ónum bandaríkjadollara eða um
það bil 1200 milljónum íslenskra
króna. Til viðbótar koma far-
gjaldatekjur íslensku flugfélag-
anna af flutningi þessara gesta
okkar til og frá landinu, sem nema
að minnsta kosti jafn hárri upp-
hæð. Þessar tölur eru að sjálf-
sögðu óstaðfestar þegar þetta er
ritað enda koma ekki öll kurl til
grafar fyrr en nokkuð er liðið á
árið 1985. Ekki má gleyma þætti
okkar sjálfra þegar fjallað er um
þjónustu við ferðamenn á tslandi.
Á því sviði skortir tilfinnanlega
tölfræðilegar upplýsingar. í flest-
um vestrænum löndum er málum
þannig háttað að innlendir ferða-
menn eyða að minnsta kosti sömu
fjárhæð til ferðalaga um eigið
land og erlendir gestir. Ef þessu er
einnig þannig varið á fslandi má
reikna með að heildarvelta ís-
lenskrar ferðaþjónustu á árinu
1984 hafi numið 3,6 milljörðum ís-
lenskra króna. Aukning erlendra
ferðamanna og fjölda gistinátta
nam 10% miðað við árið 1983. Töi-
ur eru hálfgert þurrmeti og skulu
því ekki fleiri tilgreindar á þess-
um vettvangi en að lokum gerð til-
raun til að skyggnast fram fyrir
þessi tímamót.
Árið 1985
Það væri mikil bjartsýni að spá
sömu aukningu á árinu 1985 óg
varð á árinu sem nú er að líða. I
skýrslu um ferðamál á íslandi og
þróun þeirra til ársins 1992, sem
gerð var á vegum Samgönguráðu-
neytisins vorið 1983, var spáð 7%
fjölgun erlendra ferðamanna á ár-
inu 1983 og 3,5% meðaltalsaukn-
ingu á ári frá 1984 til 1992. Allt
útlit er nú fyrir að fjöldi erlendra
ferðamanna til fslands verði um
það bil 90 þúsund á árinu 1985 en
það er rúmlega sá fjöldi sem spáin
gerði ráð fyrir að heimsækti okkur
á árinu 1987. Ljóst má því vera að
á fjöldamörgum sviðum verður að
taka til hendi. Að öðrum kosti
verður ekki mögulegt að taka
þannig á móti þessum erlendu
gestum okkar að þeir beri okkur
vel söguna, jafnframt því að arð-
semi atvinnugreinarinnar í heild
verði sem mest. Það ríkir mikil
bjartsýni og gróska í íslenskri
ferðaþjónustu um þessi áramót.
Ferðamálasamtök hafa nú verið
stofnsett í öllum kjördæmum
landsins, utan Reykjavíkur, og
árangur óeigingjarnra starfa
fjölda manna um allt land er nú
þegar farinn að koma í ljós. Allir
landsmenn hafa beinna eða
óbeinna hagsmuna að gæta að
vexti og viðgangi ferðaþjónust-
unnar í landinu og skulu því
hvattir til að veita henni braut-
argengi hvenær sem tækifæri
gefst. Að sjálfsögðu ber okkur að
sækja fram með varúð og vanda
hvert fótmál. Við verðum að hafa
hugfast að landið okkar góða er
viðkvæmt og auðvelt er að valda á
því spjöllum sem erfitt er að bæta.
Við skulum nú og ævinlega hafa
hugfast að hin ósnortna náttúra
landsins er okkar dýrmætasta
eign, bæði með tilliti til aukinnar
hagsældar íslenskrar ferðaþjón-
ustu sem atvinnugreinar og bú-
setu okkar sjálfra í landinu. Gott
og gleðilegt ferðaár 1985.
Siguróur Kristinsson
Sigurður Kristinsson,
forseti Landssambands
iönaðarmanna:
Nidurstödur kjara-
samninganna
hljóta að
teljast þjóðarslys
Um síðustu áramót varð glögg-
lega vart bjartsýni meðal ýmissa
stjórnenda atvinnufyrirtækja og
málsvara hagsmunasamtaka at-
vinnuveganna. Umskipti höfðu
orðið mjög til hins betra í íslensk-
um efnahagsmálum. Á örskömm-
um tíma hafði tekist að koma
böndum á helsta ógnvald fyrir-
tækja og heimila hér á landi, verð-
bólguna. Horfur voru á jafnvægi í
efnahagsmálum, og skilyrði höfðu
skapast fyrir stjórnendur fyrir-
tækja og almenning að gera áætl-
anir. er staðist gætu lengur en
daginn.
I mörgum greinum iðnaðar lét
árangur ekki á sér standa og
starfsemi fyrirtæjanna fór vax-
andi. Þótt sagt verði, að atvinnu-
rekstur hafi almennt notið góðs af
auknum stöðugleika í efnahags-
málum, var þó áfram við mikinn
vanda að glíma í ýmsum iðngrein-
um. Sem alþjóð er kunnugt hefur
mikill vandi steðjað að sjávarút-
vegi landsmanna, en sá atvinnu-
vegur hefur löngum verið undir-
stöðumarkaður fyrir fjölmörg
iðnfyrirtæki. Hafa erfiðleikar
sjávarútvegsins þannig t.d. mjög
komið niður á málm- og skipaiðn-
aði, og hafa mörg fyrirtæki í þess-
um greinum átt erfitt uppdráttar.
Hagstæð þróun atvinnulífsins,
er menn sáu fyrir í upphafi þessa
árs, var þó skyndilega stöðvuð á
haustmánuðum. Kjarasamningar,
sem um tíma virtust ætla að verða
innan skynsamlegs ramma, fóru
úr böndum. Niðurstöður kjara-
samninganna hljóta að teljast
þjóðarslys, sem jafnað verður til
náttúruhamfara, að öðru leyti en
því, að bætur úr viðlagatryggingu
fást ekki. Kjarasamningarnir
urðu það eldsneyti, sem verð-
bræðsluofninn þarfnaðist, til að
ná dampi á nyjan leik. Afleið-
inganna varð strax vart. Verð-
bólga blossaöi upp aftur og mun
að öllum líkindum hafa margfald-
ast, er kemur fram á sumar á því
herrans ári 1985. Er við því að bú-
ast, að ýmsir eigi þá um sárt að
binda, og vandi fyrirtækja og
þeirra, sem við þau starfa, verði
ærinn. Þetta spjall er af minni
hálfu ekki hugsað sem sakbend-
ing, og verður hér ekki reynt að
tilgreina þá, er öðrum fremur bera
ábyrgð á því efnahagslega tjóni,
sem kjarasamningarnir eiga eftir
að reynast áður en yfir lýkur. Hér
skal einungis áréttað, að ábyrgð
þeirra er mikil.
Af hálfu Landssambands iðnað-
armanna hefur jafnan verið á það
bent, að þegar málefni höfuðat-
vinnuveganna hefur borið á góma
í opinberri umræðu, virðist iðnað-
urinn hafa orðið nokkuð hornreka.
Kemur þetta m.a. vel fram, þegar
athuguð eru framlög á fjárlögum
síðustu ára til málefna atvinnu-
veganna. í þeim efnum hefur iðn-
aðurinn ætíð borið minna úr být-
um heldur en sjávarútvegur og
landbúnaður. í fjárlögum fyrir ár-
ið 1985 er þessari mismunun enn
haldið við, því miður. Þá er þess að
geta, að hafi iönaðurinn orðið
þeirrar náðar aðnjótandi, að
stjórnvöld virtu hag hans að ein-
hverju marki, var sú umhyggja
nánast einvörðungu bundin við út-
flutningsiðnað eða í besta falli við
þröngt skilgreindan samkeppnis-
iðnað. Á hinn bóginn hafi lítt ver-
ið skeytt um aðbúnaðarmál ým-
issa stærstu iðngreina landsins,
t.d. málm- og skipaiðnað, bygg-
inga- og verktakastarfsemi og
þjónustuiðnað af ýmsum toga. Á
undanförnum árum hafa Lands-
samband iðnaðarmanna og aðild-
arfélög þess nánast fyrir daufum
eyrum bent á, að árangursrík iðn-
aðarstefna verði að byggjast á öll-
um iðnaói, hvort sem hann á í
beinni samkeppni eða óbeinni.
Jafnframt hefur Landssambandið
ítrekað, að eigi að auka framleiðni
í íslenskum iðnaði, efla vöruþróun
og stofna til nýiðnaðar, verði slíkt
ekki gert nema með stórbættri
verk- og tækniþekkingu.
Að undanförnu hef ég orðið þess
áþreifanlega var, að skilningur
hefur mjög aukist á þessu og er
mér það afar mikið fagnaðarefni.
Þannig gera stöðugt fleiri sér
ljósa grein fyrir mikilvægi t.d.
málm- og skipaiðnaðar hérlendis.
Þar hafi dregist úr hömlu að gera
fyrirtækjum kleift, að þróa fram-
leiðslu sína og þjónustu. Hér þurfi
að snúa vörn í sókn og gjörnýta þá
þekkingu og reynslu, sem fyrir er í
þessum greinum, ekki aðeins til að
halda velli gagnvart erlendum
keppinautum á heimamarkaði,
heldur einnig til að stórauka út-
flutning á þessu sviði. Nýiðnaður,
sem oft er á mörkum framleiðslu
og þjónustu, hefur og verið
mönnum ofarlega í huga á þessu
ári. í því sambandi hefur t.d. sér-
staklega verið rætt um raf- og raf-
eindaiðnað. Greinar þessar byggj-
ast oftar en ekki á góðri fag- og
tækniþekkingu, þar sem hugur og
hönd leggjast á eitt til að tryggja
árangurinn. Iðngreinar þessar
verða því að hafa yfir að ráða
velmenntuðu starfsfólki. Þær von-
ir, sem við slíkar greinar eru
bundnar í íslensku atvinnulífi
verða að engu, verði ekki hið
fyrsta brugðist við, og fræðslu- og
verkmenntunarmálum iðnaðarins
komið í gott horf. Hinu mega
menn þó ekki gleyma, að nýsköpun
atvinnuveganna verður aldrei að
veruleika nema hefðbundinn
bygginga- og verktakaiðnaður og
ýmiss konar þjónustuiðnaður fái
að þróast jafnhliða, enda næsta
ljóst, að án margvíslegrar mann-
virkjagerðar ásamt framleiðslu og
viðhaldi á vélum og tækjum verð-
ur framleiðsluatvinnuvegunum
ekki haldið gangandi.
Þar sem mér hefur fundist, að
augu þorra fólks hafi opnast fyrir
þessum augljósu sannindum, get
ég ekki stillt mig um á þessum
vettvangi að víkja örfáum orðum
að málflutningi ýmissa málsvara
útvegsmanna og raunar sumra
þeirra opinberu aðila, sem fara
eiga með málefni sjávarútvegsins.
Þessir aðilar hafa á undanförnum
árum á því klifað, og það raunar
færst í aukana síðustu mánuðina,
að íslenskur skipaiðnaður væri
nánast óalandi og óferjandi. Fiski-
skip, er smíðuð væru af innlendum
stöðvum, væru stórum dýrari en
skip, er erlendir keppinautar ís-
lensku stöðvanna hefðu boðið. Til
stuðnings þessum málflutningi
sínum hafa þessir „ábyrgu" aðilar
bent á, að flest þau fiskiskip, er í
mestum vanskilum væru um þess-
ar mundir, séu innlend smíð. Jafn-
framt hafa þessir aðilar kryddað
ræður sínar tölum, til að sýna
annars vegar smíðaverð skipa er
byggð voru hér á landi, og hins
vegar „sambærilegra" skipa er-
lendis frá. Hefur þessi saman-
burður verið íslenskum iðnaði
mjög í óhag. Af máli þessara
manna eigum við, sem lesum skrif
þeirra eða hlýðum á ræður þeirra,
væntanlega að skilja, að þessi
framleiðsla íslenskra stöðva sé
einhver mesti bölvaldur í íslensk-
um sjávarútvegi nú um stundir.
Hér hefur mjög verið hallað
réttu máli hjá þessum sjálfskip-
uðu krossförum gegn íslenskum
skipaiðnaði og mörg orð, ómakleg
og þung, hafa þeir talið sér sæma
að láta falla um málið. Til sanns
vegar má færa, að skip, sem byggð
hafa verið af íslenskum stöðvum í
áranna rás, hafa verið nokkru dýr-
ari, heldur en sum hver, er komið
hafa frá erlendum stöðvum. Stað-
reyndin er eigi að síður sú, að ís-
lenskur skipaiðnaður er sam-
keppnisfær í verði og gæðum við
skipaiðnað f þeim nágrannalönd-
um okkar, er íslendingar bera sig
iðulega saman við. Mikil vanskil
við lánastofnanir vegna skipa, er
smíðuð hafa verið hérlendis, og er
þá átt við vanskil umfram erlenda
smíði, verða aðeins að örlitlu leyti
skýrð með hærra smíðaverði inn-
anlands heldur en erlendis. Höf-
uðorsakir vandans verða fyrst og
fremst til þess raktar, hvernig afl-
að hefur verið lánsfjár til útgerð-
arinnar, til að standa straum af
skipakaupum hjá innlendum
stöðvum. Fyrir milligöngu ís-
lenskra viðskiptabanka hafa verið
tekin lán erlendis til að fjármagna
smíðina. Af einhverjum óskýran-
legum ástæðum hafa yfirleitt ver-
ið tekin lán í Bandaríkjadollurum,
en eins og hvert mannsbarn veit,
hefur gengi hans á síðustu árum
hækkað langt umfram aðra gjald-
miðla. Hefðu lán þessi upphaflega
verið tekin í annarri erlendri
mynt, eða hefði fyrir því verið
hugsað í tíma að taka önnur lán í
hagstæðari gjaldmiðli og greiða
upp dollaralánin, væri staða
þeirra útgerða, er hér eiga hlut að
máli, ólíkt betri nú. Að taka á
þessum málum á viðeigandi hátt,
hefði staðið bæði stjórnvöldum og
málsvörum samtaka útvegsmanna
nær, heldur en að leita logandi
ljósi að sökunaut, til að skella
skuldinni á. Fyrir valinu varð ís-
lenskur skipaiðnaður, en algjör-
lega að ósekju.
Ég vænti þess, að á nýju ári
verði umræða um málefni skipa-
iðnaðar sem og alls íslensks iðnað-
ar málefnalegri og drengilegri
heldur en verið hefur um nokkurt
skeið. Ég óska félögum Lands-
sambands iðnaðarmanna, sam-
taka atvinnurekenda I löggiltum
iðngreinum, svo og landsmönnum
öllu'm, árs og friðar.