Morgunblaðið - 08.01.1988, Blaðsíða 38

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 8. JANÚAR 1988
38
RagnarH. Ragnar
Isafirði — Minning
Það var sárt að frétta á jóladag-
inn, að okkar allra bezti og traust-
asti vinur, Ragnar H., væri látinn.
Lengi var ég búinn að kvíða því að
missa hann. Ragnar var einstakur,
sjarmerandi, bráðvel gefinn, hafsjór
af fróðleik og skemmtilegri en flest-
ir aðrir. Að heyra hann segja frá
var dásamlegt, eldmóðurinn og
áhuginn slíkur að maður sat sem
heillaður og tíminn flaug. Þegar upp
var staðið, skammarlega seint með
samvizkubiti yfir að halda fyrir
þeim vöku, var venjulega iangt liðið
á nóttu.
Heimilið var aðlaðandi og gest-
risni einstök. Þangað var því oft
litið inn, meðan við bjuggum fyrir
vestan og reyndar líka eftir að flutt
var suður. Og þó að það væri orðið
framorðið, fylgdi Ragnar mér jafn-
an heim að dyrum. Honum var
kurteisi í blóð borin.
Já, minningarnar hrannast upp.
Ógleymanlegt er, þegar við vorum
svo lánsöm að hann varð samferða
okkur frá Gautlöndum, eftir stór-
kostlegar móttökur þar. Reyndar
ætluðum við að Mývatni en kom-
umst ekki lengra. Við ókum vestur
á Hvammstanga og gistum hjá
Karli kaupfélagsstjóra, bróður
Ragnars. Þar eð Karl var einn
heima gekk Ragnar í að taka til
og matreiða, en aftók alla hjálp,
sendi okkur út að skoða umhverfið.
Já, það voru dýrlegir dagar. Eitt
sinn er ég leit inn hjá þeim rétt
fyrir hádegið, var ég drifin inn að
dúkuðu hlöðnu borði ásamt fleiri
gestum, þótt Sigga væri úti að
kenna, Ragnar sá þá um allt.
Á hverjum sunnudegi voru svo
samæfíngar á heimilinu fyrir alla
nemendur og kennara tónlistarskól-
ans, sem Ragnar stjórnaði af
skörungsskap og ósérhlífni.
Hann var líka gæfumaður í ein-
kalífí sínu. Eiginkonuna, Sigríði
Jónsdóttur frá Gautlöndum, sótti
hann heim til íslands eftir margra
ára dvöl vestanhafs. Betri konu gat
hann ekki fengið. Var hún honum
allt í öllu, kennslunni, músíkinni,
heimilinu og börnunum, sem eru
þeirra stóra lán, vel gefín, vel gerð
og menntuð. Elzt er Anna Áslaug
píanóleikari, gift prófessor Hoff-
mann í Munchen, en hún hefur verið
ótrauð að heimsækja foreldra sína.
Sigríður er skólastjóri Tónlistar-
skóla Isafjarðar, hennar maður er
Jónas Tómasson yngri, tónskáld,
og eiga þau þrjú börn. Yngstur er
Hjálmar Helgi, tónskáld, kvæntur
Sigríði Dúnu, mannfræðingi og fv.
alþingiskonu, eiga þau einn son.
Bamabörnin eru yndi og eftirlæti
afa síns og ömmu.
Það var stórt lán fyrir ísafjörð
að fá slíka fjölskyldu. Oft heyrði
ég okkar ágæta vin og nágranna
Jónas Tómasson eldri segja, er hon-
um var þakkað allt það, sem hann
hafði gert fyrir bæinn sinn: „Já,
það er eitt, sem ég er stoltur af,
en það er að eiga þátt í því að fá
Ragnar H. og fjölskyldu hingað
heim.“
Ég á þeim mikið að þakka, eins
og það að yngri dóttir okkar átti
þar alltaf visst athvarf, ef ég skrapp
af bæ og átti hún þar góða daga.
Reyndar var hún þar líka jafnvel
þó ég væri heima.
Já, minningamar em margar og
góðar. Að eiga samleið með slíku
fólki er ómetanlegt. Ég þakka sam-
fylgdina og sendi Sigríði og börnum
mínar innilegustu kveðjur.
J.B.I.
ísaijörður er ekki stór bær, en á
þó merka sögu sem verslunar-,
stjómmála- og menningarbær.
Þessi höfuðstaður er, hefur verið
og mun áfram sem hingað til vera
nafli byggðar á Vestfjörðum.
Stjómendum þessa forystu
byggðarlags er því mikill vandi á
höndum, jafnt í opinberri stjóm-
sýslu, sem og í störfum að félags-
og menningarmálum. Því víðari sýn
og skilning sem þeir hafa á stöðu
og þörfum samfélagsins, því meiri
og þetri verður árangurinn.
Þegar litið er yfir liðna tíð er
ljóst, að þrátt fýrir samstöðu, vilja
og fómfýsi fjöldans til góðra verka
eru það þeir sem forystuhlutverk
skipa, sem endanlega hafa áhrif á
hvemig til tekst í hinum ýmsu
málum.
Þessa ábyrgð skildi tónskáldið
og organistinn Jónas heitinn Tóm-
asson, um leið og hann skynjaði
nýja strauma og ný viðhorf til tón-
listarmála, iðkunar tónlistar, og
mikilvægi þess að gera tónlistina
að „almenningseign", lind, sem
svalaði fjöldanum og veitti þann
unað, sem tónlistin ein er fær um
að gefa.
Þessi frumkvöðull tónlistarlífs á
Isafírði hafði með fómfúsu starfí
ámm saman skapað jarðveg til
frekari gróðurs fagurs mannlífs á
Isafírði er nærðist á krafti tónlistar-
innar. Hann vildi sjá skóginn vaxa.
Til þess að svo mætti verða valdi
hann mannvininn, heimsborgarann
og tónlistarmanninn Ragnar H.
Ragnar til verka. Þetta vandaða og
vel ígrundaða val verður aldrei full-
þakkað.
Það vom því ekki svo lítil tíðindi
þegar það spurðist út á ísafírði, að
maður með Mozart-nef, Beetho-
ven-hár og fas heimspekings væri
kominn til starfa að tónlistar- og
menningarmálum á Isafirði. Hver
var hann þessi maður? Hvað vildi
hann utan úr hinum stóra heimi þar
sem hann hafði menntast, lifað og
starfað við góðan orðstír? Hvers var
að vænta?
ísfírðingar, Vestfírðingar og
reyndar allir landsmenn fengu fljót-
lega svör við þessum spumingum.
Ragnar Hjálmarsson Ragnar hét
maðurinn, fæddur að Ljótsstöðum
í Laxárdal í Suður-Þingeyjarsýslu
28. september 1898. Ætt Ragnars,
náms- og starfsferil mun ég ekki
rekja hér, en þess í stað láta hug-
ann reika um atburði og minningar
tengdar starfi hans á Isafirði í þau
tæplega 40 ár, sem hann lifði og
starfaði sem skólastjóri við Tónlist-
arskóla Isafjarðar.
Ragnar tók við skólastjóm hins
nýstofnaða Tónlistarskóla ísafjarð-
ar árið 1948, sem mun hafa verið
sá þriðji er starfræktur var á
landinu. Fyrstu árin voru erfíð,
húsakostur þröngur, hljóðfæri fá
og sjaldgæf eign almennings, náms-
efni af skomum skammti, og vinna
þurfti frá gmnni alla uppbyggingu
og mótun framtíðarstarfsins.
En Ragnar hafði allt til að bera
svo vel til tækist. Elja hans, atorka
og samviskusemi virkaði sem orku-
gjafí á alla þá er með honum unnu.
Hann hlífði sér aldrei, og gleymdi
oft stund og stað, einkum og sér í
lagi við kennslu. Þó var hann manna
stundvísastur og nákvæmastur
allra á rétta tímasetningu.
Svo undarlega sem það nú hljóm-
ar er minningu Ragnars og öllu
hans mikla starfí mestur sómi og
virðing sýnd með þögn og álútu
höfði. í þögninni sameinast menn,
myndir liðinna atburða verða skýr-
ar, við finnum kyrrð, frið og ró til
að njóta minninganna, og fátækleg
orð geta aldrei komið öllu því til
skila, sem meistarinn mikli á skilið.
Því er það, að við mikla atburði og
áhrifaríka er það þögnin og um-
hugsunin — hugur hvers og eins
til þess sem minnst er — sú mesta
virðing sem hægt er að sýna. En
þrátt fyrir þessa hugleiðingu um
þögnina og virðinguna held ég
áfram.
Hver sá ér kynntist Ragnari H.
Ragnar varð aldrei saniur á eftir.
Slíkur áhrifavaldur var hann. Mér
fannst Ragnar oft á tíðum fljótfær
og dómharður í skoðunum. En það
var eins og allt væri hægt að fýrir-
gefa honum. Meining orða hans og
umfjöllun var svo einlæg og sann-
færandi, að ógjömingur var annað
en fylgja honum á leiðarenda að
því takmarki er hann hafði sett
sér. Orðfími hans, þekking og djúp-
ur skilningur á tilgangi lífsins
opnaði nýja sýn fýrir hvem og einn
er honum kynntist.
Eitt af því, sem mér er hvað
minnisstæðast frá skólaárum
mínum í Gagnfræðaskóla Isafjarð-
ar, em tímamir með Ragnari, sem
kallaðir vom bókasafnstímar. Ein-
hvem veginn fór það svo, að þrátt
fyrir mikinn áhuga ísfirðinga á tón-
listamámi hafði „kraftaverkamað-
urinn“ Ragnar H. tíma til þess að
taka að sér kennslu í bókmenntum.
Þessar stundir vom öllum öðmm
ólíkar, og um leið áhrifaríkar.
í þessum tímum opnaði hann
fyrir okkur nýja áður óþekkta ver-
öld. Við lásum Kiljan, Gunnar
Gunnarsson, Hagalín og Þórberg
Þórðarson. Ekki urðu ljóðskáldin
útundan, og mikið dálæti hafði hann
á sögu íslensku þjóðarinnar, fram-
fomm hennar og menningu.
Honum tókst að draga okkur út
af „Billjarðstofu Bjarna", lyfti hug-
um okkar til hærri heima, og kallaði
fram tilfínningu til að njóta náttúr-
unnar.
Við nutum þess að vera í „faðmi
fjalla blárra". Framtíðin speglaðist
í lygnum Pollinum. Allir eða öll vild-
um við verða skáld og listamenn.
Menn lögðust á bakið upp í Stóm-
Fæddur 4. desember 19t
Dáinn 2. janúar 1988
í dag verður föðurbróðir minn,
Ingólfur Egilsson, jarðsunginn frá
Fríkirkjunni í Hafnarfirði. Hann
lést sl. laugardag í Landspítalanum
eftir erfið veikindi.
Ingólfur fæddist í Hafnarfirði 4.
desember 1923. Hann var yngstur
í 9 bama hópi hjónanna Egils Guð-
mundssonar, sjómanns, og Þómnn-
ar Einarsdóttur. Aðeins 2 mánuðir
em síðan elsti bróðirinn, Guðmund-
ur, var jarðsunginn frá Fríkirkjunni.
Áður vom látin: Sigríður, Nanna
og Gísli Jón. Fjögur systkinanna
em á lífi: Jerisína, Einar, Gunnþór-
unn og Svanhvít.
Ingólfur kvæntist Svövu Júlíus-
dóttur í september 1947. Þeim varð
6 bama auðið, fjögurra dætra og
tveggja sona. Dæturnar em: Þó-
mnn, gift Birni Sævari Númasyni
og eiga þau þfjá syni; Hrefna, er
búsett í Kaupmannahöfn, gift Jörn
Nielsen og eiga þau tvo syni; Sigríð-
ur, er gift Hirti Bragasyni, þau eiga
þrjá syni og Sigrún, en hún er gift
Óskari Jóhannessyni og eiga þau
eina dóttur. Synirnir em: Grétar,
en kona hans er Steinunn Hjálmtýs-
dóttir og eiga þau tvo syni og Júlíus,
sem býr í foreldrahúsum.
Engan óraði fyrir því í upphafi
sl. árs, að yngsta systkinið úr stóra
hópnum frá Hæðarenda í Hafnar-
fírði, félli frá, aðeins 64 ára að
aldri. Ingólfur var þá í fullu fjöri,
en skyndilega var fótfestunni kippt
urð, störðu á fjarlægar stjömumar
og létu sig dreyma. Þannig áhrif
hafði þessi mikli mannvinur og
spekingur á ungar óþroskaðar sálir.
Ég átti því láni að fagna, að
kynnast Ragnari H. enn betur síðar
á lífsleiðinni. Hann aðstoðaði okkur
Bolvíkinga við stofnun Tónlistar-
skóla Bolungarvíkur, og var í raun
„Guðfaðir" skólans. Þeir vom ófáir
vortónleikamir hjá okkur í Víkinni,
sem hann sótti. Um leið og Ragnar
birtist í salinn vissu allir að nú var
eitthvað merkilegt að ske. Kyrrð
kom á áheyrendur, nemendur vönd-
uðu sig við hljðfæraleikinn, og vera
Ragnars á tónleikunum setti menn-
ingarlegan blæ á tónleikahaldið.
Hans verður sárt saknað í vor.
Ragnar H. Ragnar var frábær
kennari, samviskusamur og skiln-
ingsríkur. Ótakmörkuð virðing hans
fyrir tónverkum, bæði smáum og
stómm er hann kenndi, setti svip á
alla hans kennslu. Laglínumótun
vildi hann skýra, og skynjaði ávallt
„frásögn" tónskáldsins, blæ og feg-
urð.
Samæfingamar á Smiðjugötu 5
em kafli í heila bók. Skólastjórinn
sat virðulegur og prúðmannlega
búinn við borð sitt í stofunni. Það
eitt að sjá hann skapaði lotningu
og virðingu. Nemendur sátu hljóðir
og biðu þess að röðin kæmi að þeim:
Allt var samviskusamlega skráð
niður, heiti lags og tónskálds ásamt
stuttum athugasemdum um leik
viðkomandi nemanda. Þessar at-
hugasemdir vom síðar notaðar til
leiðbeininga um leið og framfarir
vom metnar.
Oftast vom tvær samæfíngar á
hvetjum sunnudegi. Veisluborð beið
jafnan kennara og gesta í borðstofu
að afstöðnum tónleikum. Þá fyrst
byijaði fjörið. Ragnar hafði einstakt
tag á að koma af stað fjörugum
umræðum um ólíkustu málefni.
Stundum vildu fleiri en einn tala í
einu og mikill stígandi (cresendo)
var í allri umræðunni. Tekist var
snarplega á í orðum og ekki alltaf
gefíð eftir. Þó var svo mikill hrein-
leiki yfír þessum hávæm og fjömgu
orðaskiptum, að sálin kom endur-
nærð frá átökunum tilbúin í næsta
slag. Það var aldrei deyfð í kringum
Ragnar H. Ragnar.
undan honum með úrskurði um
banvænan sjúkdóm. Erfítt er að
sætta sig við svo skjót umskipti,
en einhver æðri tilgangur hlýtur
að vera með slíkri ráðstöfun.
Jarðvist okkar mannanna ein-
kennist um of af hraða og erli, og
hart er barist um auð og völd. Þeg-
ar staldrað er við, koma áleitnar
sþumingar upp í hugann. Til hvers
er þetta allt? Er ef til vill eitthvað
annað, sem gefur lífinu meira gildi?
Alltaf ber mest á þeim, sem vaða
áfram og hægja ekki á sér, fyrr en
um seinan.
En þeir em kannski fleiri en
mann gmnar, sem bera gæfu til
að lifa lífinu í hógværð og jafnvægi
við sjálfa sig og umhverfi sitt og
geta glaðst jafnt yfir smáu sem
stóm. Ingólfur var einn þessara
manna.
Hann og Svava byggðu sér hús
í Garðabæ og nefndu það Hellu, en
faðir Ingólfs var frá Hellu í Hafnar-
fírði. Á fallegu og hlýlegu heimili
ólust börnin sex upp við ást og
umhyggju góðra foreldra. Þar sann-
aðist, að uppskeran verður ríkuleg,
ef vel er sáð. Af natni og um-
hyggju hlúðu þau hjónin að við-
kvæmum . gróðri, uppvexti
bamanna, heimilislífinu og plönt-
um, bæði utan og innan húss.
Ingólfur átti sér brennandi
áhugamál í samskiptum við móður
náttúm. Tijárækt var honum mjög
hugleikin, en stolt hans og prýði
var unaðsfagur rósagarður. Síðast-
liðið sumar vom rósirnar hans þær
■ Smiðjugata 5 á ísafirði var og
er ekkert venjulegt hús. Þar er
heimili, skóli og menningarsetur.
Þar hafa draumar orðið að vem-
ieika, hugmjmdir fæðst, og hver sá
sem svo lánsamur var að kynnast
þessari stórbrotnu fjölskyldu fór úr
húsi fróðari, meiri og stærri í orðs-
ins fyllstu merkingu.
Ég ætla að margir minnist starfa
Ragnars sem kennara og skóla-
stjóra við Tónlistarskóla Ísaíjarðar,
söngstjóra Sunnukórsins, og organ-
ista við Isafjarðarkirkju. 011 þau
störf vann hann af alúð og vand-
virkni. ísfirðingar, sem Vestfírðing-
ar, eiga honum þökk að gjalda.
Áhrif hans náðu langt út fyrir
heimabyggð. Leiðsögn hans og for-
ysta í tónlistarmálum verður aldrei
full metin.
En hann stóð ekki einn. Stóra
Sigga var hans stoð og stytta. Sigga
mín, Sigga mín. Þessi orð hljóma
nú í eyrum okkar vina Ragnars, og
munu fylgja okkur eftir þar til jrfír
lýkur. Það fór ekkert á milli mála,
að stóra Sigga veitti Ragnari alla
þá aðstoð, sem hægt var að veita,
vemdaði hann á viðkvæmum stund-
um, veitti honum þor og kjark, og
stundum hafði ég það á tilfinning-
unni, að hún kippti honum niður á
jörðina þegar hugur hans vann
hraðar en höndin gat.
Lífslán Ragnars var mikið. Það
bjó ekki aðeins í návist hans við
gyðju listanna, í heimi bókmennt-
anna og skilningi á tilveru lífsins.
Hans mikla lán var stóra Sigga,
bömin, Anna Áslaug, Sigga litla
og Hjálmar, bamabömin og
tengdabömin sem og stór og trygg-
ur vinahópur er hann átti alla tíð.
Kæru vinir á Smiðjugötu 5. Við
Lillý og ijölskylda þökkum vináttu
liðinna ára. Ég veit að minningin
um góðan dreng, þróttmikið ævi-
starf og mannkostir elskaðs eigin-
manns, föður, tengdaföður og afa
veita ykkur huggun á kveðjustund.
011 vissum við að komið var að leiks-
lokum. Þó er það svo, að dauðinn
kemur ávallt á óvart og söknuður
verður sár.
Blessuð sé og heiðruð minning
látins vinar Ragnars H. Ragnar.
Ólafur Kristjánsson,
bæjarstjóri, Bolungarvík.
fegurstu, sem ég hef augum litið.
Þær fölna í vetur, en blómstra aftur
með hækkandi sól. Þá munu þær
eins og börnin og barnabörnin bera
umhyggju garðyrkjumannsins fag-
urt vitni.
Ingólfur var grannvaxinn, kvikur
og léttur í hreyfingum. Þannig var
hann í lund, skapgóður og glettinn.
Hann var skjótur til svars og oftar
en ekki með gamanyrði á vör. Hon-
um var ekki lagið að velta sér upp
úr dægurþrasi, leit fremur á bjart-
ari hliðar tilvemnnar.
Þessi eiginleiki kom allra best í
ljós á meðan hann barðist hetju-
legri baráttu við hinn mikla vágest,
sem sótti hann heim. Hann fór ekki
í felur með sjúkdóm sinn, en bar
sig samt alltaf vel. Hinu var ekki
að leyna, að honum sárnuðu þessi
snöggu umskipti í lífi sínu.
Ingólfur stundaði hárskurð alla
sína starfsævi. Hann kom sér vel
fyrir með rakarastofu í göngufjar-
lægð frá heimili sínu. Hann þótti
afbragðs góður harskeri og átti
fastan hóp viðskiptavina. Mér er
ekki grunlaust um, að margir hafi
ekki síður leitað til hans til að létta
af sér amstri og áhyggjum um
stund og spjalla við góðan félaga.
Minning:
Ingólfur Egilsson
hárskerameistari