Morgunblaðið - 05.06.1991, Blaðsíða 1

56 SIÐUR B
124. tbl. 79. árg.
MIÐVIKUDAGUR 5. JÚNÍ 1991
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Nýtt sovétsamband:
Ekki sósíalísk, held-
ur fullvalda lýðveldi
Líklega samþykkt í níu af 15 lýðveldum
Moskvu. Reuter.
MIKHAÍL Gorbatsjov, forseti Sovétríkjanna, og leiðtogar flestra
sovétlýðveldanna hafa náð samkomulagi í aðalatriðum um nýjan
sambandssáttmála. Er enn ágreiningur um fyrirkomulag skatt-
heimtunnar en ákveðið hefur verið að fella orðið „sósíalískur" út
úr nafni ríkisins.
Samkomulagsdrögin taka til níu
sovétlýðvelda af 15 en sex þeirra,
Eystrasaltsríkin þijú, Georgía,
Armenía og Moldova, berjast fyrir
fullu sjálfstæði og úrsögn úr sov-
éska ríkjasambandinu. Sagði Aná-
tolíj Lúkjanov, forseti sovéska
þingsins, að samkvæmt nýju sam-
bandslögunum yrðu lýðveldin
óháðari stjóminni í Kreml en verið
hefur e,n skýrði það þó ekki nán-
ar. Hann sagði hins vegar, að enn
væri deilt um hvort sovétstjórnin
eða lýðveldin skuli leggja á og
innheimta tekjuskattinn, sem
renna á til alríkisins.
Horst Köhler, ráðuneytisstjóri í
þýska íjármálaráðuneytinu, sagði
í Moskvu í gær, að það væri fagn-
aðarefni ef ný sambandslög yrðu
samþykkt enda legði þýska stjórn-
in áherslu á, að einhver skikkan
kæmist á stjórnarfarsleg málefni
í Sovétríkjunum. Væri það for-
sendan fyrir fjárhagslegri aðstoð.
Fundur Gorbatsjovs og leiðtoga
lýðveldanna var haldinn á mánu-
dag og þá var meirihluti fyrir því
að breyta nafni ríkisins. í stað
„Sambands sósíalskra sovétlýð-
velda“ skal koma „Samband full-
valda sovétlýðvelda".
Finnar tengja
Reuter
Mikið mannfall í sprengingu
OTTAST var í gær að hundrað manns hið minnsta hefðu farist þegar vopnabúr sprakk í loft upp í út-
hverfi Addis Ababa, höfuðborgar Eþíópíu. Kenna talsmenn nýju valdhafanna í landinu hermönnum fyrri
stjórnvalda um en sprengingin var svo gífurleg, að sprengjubrotum og braki rigndi yfir alla borgina og
fljótlega sprakk einnig í loft upp nálægur olíutankur. Attu þessir atburðir sér stað í einu fátækrahverfa
borgarinnar og er þar nú varla nokkurt hús uppistandandi. Á myndinni sjást logarnir í vopnabúrinu en hún
var tekin áður en olíutankurinn sprakk.
markíð við ECU
Iielsinki. Frá Lars Lundsten, fréttaritara Morgunbladsins.
FINNSKA ríkisstjórnin og bankastjórn Finnlandsbanka, seðlabanka
Finna, ákváðu í gær að tengja gengi finnska marksins gengi gjald-
miðils EB-ríkja, ECU. Samtímis var ákveðið að gengið yrði ekki
fellt en útflutningsiðnaðurinn hefur krafist gengisfellingar nijög
harkalega. Tenging marksins við ECU er einkum ætluð til þess
að sannfæra umheiminn um að Finnar hafi ekki í huga að reyna
komast út úr erfiðu efnahagsástandi því að fella gengi marksins.
Litháen:
Spenna og ótti við nýj-
ar aðgerðir sovéthersins
Helsta breytingin á gengis-
stefnu Finna er sú, að Bandaríkja-
dalur, svissneski frankinn og jap-
anska jenið verða ekki lengur með-
al þeirra gjaldmiðla sem eru notað-
ir til viðmiðunar þegar gengi
marksins er skráð. Til þess að þetta
verði unnt þarf hins vegar að
breyta myntlögunum en ríkis-
stjórnin hyggst koma málinu í
gegnum þingið á þrem dögum
þannig að ECU-tengingin öðlist
gildi þegar næstkomandi föstudag.
Talsmenn Evrópubandalagsins
hafa þegar tjáð sig um ákvörðun
Finna og eru viðbrögð jákvæð.
Samtök finnskra iðnrekenda eru
hins vegar þeirrar skoðunar að
fastgengisstefna hafi þau áhrif að
samkeppnisstaða Finna verði mjög
erfið, að minnsta kosti um ein-
hvern tíma. Norðmenn og Svíar
hafa þegar lýst yfir tengingu krón-
unnar við ECU.
Moskvu, París. Reuter.
MIKIL spenna var í Litháen í
gær eftir að sovéskar hersveitir
höfðu verið sendar á götur Viln-
ius, höfuðborgarinnar, og var
óttast, að herinn léti aftur til
skarar skríða. Hafa þessir at-
burðir vakið nokkurn ugg og
furðu og aðallega vegna þess,
að þeir gerast á sama tíma og
Sovétmenn eru að biðja um stór-
kostlega fjárhagsaðstoð á Vest-
urlöndum. Þar að auki kemur
Míkhaíl Gorbatsjov, forseti Sov-
étríkjanna, til Oslóar í dag til
að þakka fyrir friðarverðlaun
Nóbels, sem hann fékk í des-
ember. Ætla norska stjórnin að
ræða þessi mál við sovétforset-
ann og í gær kom tilkynning frá
íslenskum sljórnvöldum þar
sem atferli sovésku hermann-
anna í Litháen er harðlega
mótmælt.
Sovéskir hermenn voru á mánu-
dag sendir til mikilvægra staða í
Vilnius, höfuðborg Litháens, svo
sem flugvallarins, lestastöðvarinn-
ar, innanríkisráðuneytisins og
helstu gatna við þinghúsið. Þeir
héldu sig hins vegar í búðum
sínum í gær. „Spennan fer enn
vaxandi í Litháen vegna aðgerða
hersins á mánudag,“ sagði tals-
maður upplýsingadeildar litháíska
þingsins. Hann sagði að Vytautas
Landsbergis, forseti þingsins,
hefði hætt við fyrirhugaða ferð
sína til Póllands í gær til að ræða
við Jóhannes Pál páfa II vegna
atburðanna á mánudag. „Lands-
bergis forseti telur ekki óhugs-
andi, að ráðist verði á þinghúsið
á næstu dögum,“ sagði talsmaður-
inn.
Á sama tíma og spenna vex i
Litháen reynir Gorbatsjov að sann-
færa leiðtoga Vesturlanda um að
hann sé staðráðinn í að koma á
viðamiklum stjórnmála- og efna-
hagsumbótum í Sovétríkjunum.
Nokkrir fréttaskýrendur í Moskvu
telja að harðlínukommúnistar hafi
staðið fyrir aðgerðum sovéska
hersins í Eystrasaltsríkjunum að
undanförnu til að grafa undan
trausti Gorbatsjovs á Vesturlönd-
um. Aðrir draga hins vegar þá
ályktun að Gorbatsjov vilji með
þessum aðgerðum sýna fram á að
hann geti ekki fallist á nein skil-
yrði fyrir fjárhagsaðstoð vest-
rænna ríkja. '
Edúard Shevardnadze, fyrrver-
andi utanríkisráðherra Sovétríkj-
anna, fordæmdi í gær hernaðarað-
gerðir Sovétmanna í Eystrasalts-
lýðveldunum og sagði þær ónauð-
synlegar með öllu. þlann sagði það
uggvænlegt ef Gorbatsjov hefði
ekki vitað af aðgerðum sovéska
hersins í Litháen og Eistlandi í
janúar, er meira en tuttugu manns
biðu bana. Það þýddi að yfirmenn
sovéska hersins gætu hvenær sem
er gripið til slíkra aðgerða upp á
eigin spýtur og hann sagði að al-
menning í Sovétríkjunum hryllti
við þeirri tilhugsun.
Eins og fyrr segir hefur íslenska
ríkisstjórnin mótmælt atburðunum
í Vilnius og í Ósló hefur verið
boðað til mótmæla við komu Gor-
batsjovs. Þá sagði talsmaður
bandaríska utanríkisráðuneytis-
ins, Margaret Tutweiler, að erfitt
væri að skilja hvað vekti fyrir sov-
étstjórninni með ofbeldisaðgérð-
unum gagnvart Litháum.
Sovésk gereyðingar-
vopn í A-Þýskalandi
Bonn. Reuter.
LEYNILEGAR efna- og kjarnorkuvopnabirgðir er að finna í
sovéskum herstöðvum í austurhluta Þýskalands. Að sögn heim-
ildarmanna innan þýsku leyniþjónustunnar áræða sovésk stjórn-
völd ekki að fjarlægja vopnin af ótta við að alvarlegt slys hljót-
ist af. Sovétmenn hafa ávallt neitað því að gereyðingarvopn
sé að finna á þýsku landsvæði.
Þegar þýsku ríkin sameinuð-
ust í oktober síðastliðnum var
gert samkomulag um að Sovét-
menn skyldu ljúka brottflutningi
hersveita sinna frá austurhluta
Þýskalands árið 1994. Upplýs-
ingar um samsetningu herafla
þeirra hafa ekki legið fyrir og
geta þeir því auðveldlega falið
efna- og kjarnorkuvopnabúnað
innan um önnur hergögn.
Talið er að sum þessara vopna
séu komin til ára sinna og hafi
jafnvel verið smíðuð í síðari
heimsstyijöldinni. Flutningur á
þeim getur því verið stórhættu-
legur og Sovétmenn veigra sér
við að taka slíka áhættu. Að
sögn heimildarmanna Reuters-
fréttastofunnar er vonast til að
þeir leiti tæknilegra ráðlegginga
hjá Bandaríkjamönnum sem
hafa nýlega lokið við að flytja
öll efnavopn sín frá Þýskalandi.