Morgunblaðið - 17.07.1994, Blaðsíða 8

MORGUNBLAÐIÐ
8 SUNNUDAGUR 17. JÚLÍ 1994
FRÉTTIR
Sophia
fór erind-
isleysu
UMGENGISRÉTTUR Sophiu Han-
sen við dætur sínar var brotinn í
27. skiptið í gær. Sophia fór ásamt
lögreglu og fulltrúa fógeta að heim-
ili Halims Al, föður barnanna, til
að freista þess að finna bömin.
Enginn vildi opna fyrir þeim, þann-
ig að þau komust ekki inn í húsið.
Samkvæmt dómsúrskurði á Sop-
hia rétt á að hitta dætur sínar í
Istanbul um hveija helgi frá því kl.
17 á föstudögum til kl. 17 á sunnu-
dögum. Halim A1 hefur algerlega
hunsað þennan úrskurð.
Að sögn Sigurðar Péturs, stuðn-
ingsmanns Sophiu, fylgdist fólk í
götunni sem hús Halims A1 stendur
við vel með þegar Sophia kom til
að hitta dætur sínar í gær. Hefði
það látið falia hvatningarorð í garð
Sophiu, og börn og unglingar hefðu-
hvatt hana til að gefast ekki upp.
Sigmund í frí
SIGMUND Jóhannsson teiknari er farinn í sumarfrí og því munu
skopteikningar hans ekki birtast hér í blaðinu næstu vikurnar.
Hagsmumim best
borgið innan ESB
Bonn. Morgunbiaðið.
„ÍSLENDINGAR hafa ýmislegt
fram að færa, sem gæti komið að
miklu gagni við mótun framtíðar
Evrópu. Eg get til dæmis ekki
neitað því að mér finnst slæmt til
þess að hugsa að framtíðarmótun
sjávarútvegsstefnu Evrópusam-
bandsins fari fram án framlags
okkar,“ sagði Jón Baldvin Hannib-
alsson utanríkisráðherra á fyrir-
lestri, sem hann flutti hjá skrif-
stofu Evrópusambandsins í Bonn
á fimmtudagskvöld. Hann sagði
einnig að langtímahagsmunir Is-
lendinga væru best tryggðir innan
ESB, en ekki væri tímabært að
sækja um aðild ennþá.
Hann sagði að nýlegar umbætur
á landbúnaðarstefnu Evrópusam-
bandsins væru til bóta, en þyrftu
að ganga lengra. Umræða um físk-
veiðar innan ESB yrði stöðugt
meira spennandi eftir því sem
tímamörk á umbótatillögum á fisk-
veiðistefnu þess nálgaðist.
„Það væri mjög við hæfí að ís-
lendingar tækju þátt í þeirri
stefnumótun, með hliðsjón af
reynslu okkar í þessum mála-
flokki. En þetta getur auðvitað
ekki orðið nema íslendingar hafi
þá fengið aðild að ESB,“ sagði Jón
Baldvin ennfremur.
Utanríkisráðherra lýsti í fyrir-
lestrinum, sem var vel sóttur, stöpu
umræðna um Evrópumálefni á ís-
landi og vakti athygli á hinum
mikla stuðningi almennings við
umsókn um inngöngu í Evrópu-
sambandið, sem fram hefur komið
í skoðanakönnunum. Hann rakti
síðan stöðu mála hjá ESB, og sagði
vissulega margt benda til að sam-
bandið verði ekki stækkað aftur
fyrr en að lokinni millirikjaráð-
stefnunni, sem hefst 1996. „Þá
viljum við vita, hvenær þeirri ráð-
stefnu lýkur. Þó hún hefjist 1996
er ekki þar með sagt að henni ljúki
þá,“ sagði Jón Baldvin. Hann sagði
ýmis rök mæla með því að umsókn
Islendinga yrði tekin til umfjöllun-
ar þegar fyrir 1996.
Aðild tryggir hagsmuni
Það_ sem helst stæði í vegi fyrir
aðild íslendinga væri sameiginleg
fískveiðistefna bandalagsins sem
gerði ráð fyrir að fiskveiðiauðlindir
væru sameign aðildarríkja Evróþu-
sambandsins. Frjáls aðgangur að-
í fyrirlestri sem Jón
Baldvin Hannibalsson
hélt í Bonn í Þýskalandi
nýlega sagði hann m.a.
að ekki væri tímabært
fyrir íslendinga að
sækja um ESB-aðild.
ildarríkja að fiskveiðimiðum og
skortur á fullvissun um að auðug
fiskimið íslendinga lytu áfram
óskoraðri stjóm Islendinga hafi
valdið því að erfitt væri að beijast
fyrir aðild. Jón Baldvin sagði að
önnur ástæða sé óttinn um að glata
fullveldinu.
Um líkurnar á aðild Islendinga
sagði utanríkisráðherra m.a.: „Eg
tel sjálfur að íslendingar geti gegnt
uppbyggilegu hlutverki í Evrópu-
samrunanum og að langtímahags-
munir okkar séu best tryggðir með
fullri þátttöku. Þar með er ekki
sagt að aðild sé óhjákvæmileg en
ég held að hægt sé að finna lausn
á þeim vandkvæðum sem ég hef
nefnt. En málið er enn umdeilt og
ekki er tímabært að sækja um
aðild að svo stöddu."
Jón Baldvin sagði í samtaii við
Morgunblaðið að fyrirlestrinum
loknum að ráðherraráð ESB hefði
fengið umboð til að ganga til við-
ræðna við öll EES-ríkin um inn-
göngu. „Við spyijum hvort að þetta
umboð standi ekki enn eða hvort
að það hafi kannski verið tímatak-
markað. Ég tel ekki útilokað að
við gætum fengið sérstöðu okkar
sem EES-ríkis metna, ef við mynd-
um sækja um, sérstaklega ef við
gætum reitt okkur á stuðning Þjóð-
verja, sem skiptir jú sköpum fyrir
hin Norðurlöndin.
Kúvending?
Að fyrirlestrinum loknum sat
utanríkisráðherra fyrir svörum.
Meðal spyijenda var þýskur Evr-
ópuþingmaður, sem hafði farið til
íslands í febrúar sl. ásamt þeirri
nefnd þingsins, sem fjallar um
málefni íslands. Hann sagði bjart-
sýni Jóns Baldvins koma sér á
óvart þegar hann segði að ísland
myndi jafnvel sækja um á næstu
misserum. Þingmaðurinn sagði, að
á ferð sinni um ísland hefði nefnd-
in meðal annars talað við fulltrúa
allra stjórnmálaflokka og hefði
andrúmsloftið síður en svo virst
vera aðild í hag. Hann spurði utan-
ríkisráðherra hvort að þessi af-
staða íslendinga hefði kúvenst síð-
an í febrúar.
Jón Baldvin svaraði því til að
það hefði helst breyst að þijú
Norðurlönd hefðu náð mun hag-
stæðara samkomulagi við ESB um
inngöngu en menn hefðu þorað að
vona og í kjölfar þessa hefði stuðn-
ingur almennings aukist. Það væri
nú farið að hafa áhrif á stjórnmála-
flokkanna. „Það sem þyrfti til að
ýta málinu af fullum þunga úr vör
væri einhvers konar merki frá
Evrópusambandinu um að vel yrði
tekið í umsókn okkar þegar fyrir
1996.“
Innganga gegn einangrun
Þá var utanríkisráðherra spurð-
ur hveijir væru kostir og gallar
inngöngu í ESB í augum íslend-
inga. Hann svaraði því til að ko-
stirnir væru í það minnsta ekki
faldir í styrkveitingum sambands-
ins. „íslendingar myndu líklega
greiða meira í sjóði sambandsins
en við fengjum úr þeim. Hins veg-
ar er stóri kosturinn sá, að með
með inngöngu myndum við komast
hjá einangrun." Hann benti á að
þrír mikilvægustu homsteinar ís-
lenskrar utanríkisstefnu frá stríðs-
lokum væru að taka miklum breyt-
ingum eða hverfa, þ.e. NATO,
Norðurlandasamstarfið og EFTA.
„Þetta er ástæðan fyrir því að við
teljum ákveðna hættu á að hin
nánu tengsl, sem við höfum ætíð
haft við vinaþjóðir okkar gætu
gliðnað. Það viljum við forðast, því
Island vill ekki standa hjá, heldur
taka virkan þátt í þróun mála.“
Sendiskrifstofa Evrópusam-
bandsins í Bonn stóð fyrir fyrir-
Iestri utanríkisráðherra, en þýskir
stjórnmálamenn og erlendir gestir
halda þar reglulega fyrirlestra.
Þeir eru einkum sóttir af stjóm-
málamönnum embættismönnum,
erlendum sendiherrum, starfs-
mönnum sendiráða og öðrum
áhugamönnum um evrópsk stjórn-
mál.
Fylgist með áhrifum manna á umhverfið
Alþjóðlegir skatt-
ar á orkumengun
fyrirsjáanlegir
Baldur Elíasson
Gróðurhúsaáhrif, súrt
regn og ósonlagið
eru allt hugtök, sem
ber oft á góma. Baldur El-
íasson fylgist með þessum
þáttum í umhverfinu fyrir
stórfyrirtækið ABB, sem
hefur aðsetur í Sviss auk
þess sem hann spáir fyrir
um orkunotkun í framtíð-
inni.
- Hvernig verður orku-
málum framtíðarinnar hátt-
að?
„Það er enginn vafi á því
að sú orka, sem verður not-
uð í framtíðinni, verður að
uppfylla miklu strangari
kröfur vegna umhverfisins
en hingað til hefur verið.
Þannig verður sólarorka og
t.d. orka eins og ísland hef-
ur, vatnsorka og hitaorka,
mun mikilvægari í þessum
skilningi í framtíðinni en sólarork-
an er ekki mikið nýtt í dag. Nú
er búið að koma upp sjóði, sem
heitir Global Environment Faci-
lity, GEF. Þetta er sjóður, sem
ríku þjóðirnar borga í og þær fá-
tæku fá úr m.a. til þess að koma
sér t.d. upp orkustöðvum, sem
valda litlum umhverfisáhrifum.
Þetta er ennþá bara tilraunasjóður
en það er ekki ólíklegt í framtíð-
inni að umhverfisspjöll verði tekin
með í reikninginn þegar orkuver
er byggt. Það verði tekið með í
reikninginn að ef orkuver veldur
umhverfísspjöllum, þannig að það
streymi t.d. út frá því gas sem
veldur gróðurhúsaáhrifum, að þá
verði dýrara að byggja slíkt orku-
ver en annað, sem mengaði minna.
Þegar við keyrum bíl t.d. þá borg-
um við fyrir bensínið en það, sem
kemur úr púströrinu, er ekki tekið
með. Sama gildir auðvitað um
orkuver. Þetta yrði nokkurs konar
alþjóðlegur skattur, sem yrði not-
aður til að fylla þennan sjóð og
hjálpa þróunarlöndum við að koma
sínum orkumálum áfram. íslend-
ingar eru mjög vel settir í þeim
skilningi að þeir hafa hreina orku,
þ.e. vatnsorkuna og hitaorkuna
en vandamálið hér á landi er elds-
neyti fyrir bíla og skip.
- Ef við snúum okkur nú að
gróðurhúsaáhrifunum. Eru þau
merkjanleg í dag?
„Það er þannig að ef hitastig
jarðar er mælt, þá hefur það vax-
ið um u.þ.b. hálfa gráðu síðustu
hundrað ár, mest sl. tuttugu ár.
Margir múndu segja að það væri
ekki mikið en það er
mikið þegar tekið er til-
lit til þess að þetta er
fyrir jörðina alla. Það
er enn ekki hægt að
segja hvort þetta sé
náttúruleg sveifla á
hitastiginu eða hvort þetta sé af
manna völdum, þótt líkindin á því
séu mjög sterk, vel yfir 90%.“
- Hvað með súra regnið?
„Súra regnið myndast aðallega
vegna útblásturs frá köfnunarefn-
isoxíðum og brennisteinsoxíðum
en það eru gös, sem koma frá
neyslu á kolum, olíu og gasi og
mikið t.d. frá útblæstri bíla. Þessi
efni komast upp í andrúmsloftið
og blandast vatninu þar, mynda
sýrur í regnvatninu og falla til
jarðar aftur, sýra jarðveginn og
skógana. Til þess að draga úr
þessu eru öll orkuver, sem byggð
eru í dag, útbúin með tækjum, sem
taka út þessi sambönd áður en
þau fara út í andrúmsloftið. í
Sviss má til að mynda ekki selja
bfl, nema hann hafí tæki, svo-
kallaðan katalýsator, sem gerir
það að verkum að útblástur á þess-
um samböndum frá bílnum er
► Baldur Elíasson er fæddur
árið 1937 í Reykjavík ogtók
stúdentspróf frá MR1957. Hann
lærði rafmagnsverkfræði og
stjörnufræði í Sviss og tók þar
doktorspróf. Baldur vann sem
stjörnufræðingur í Kaliforníu
frá 1966 þangað til hann flutti
aftur til Sviss 1969 og hefur
unnið hjá fyrirtækinu ABB við
ýmis vísindastörf.
nánast enginn. Nákvæmlega
vegna þessa var blýlausa bensínið
sett á markaðinn því bflarnir með
þessum tækjum þurfa á því að
halda.
Minnkun á þessum útblæstri í
þróuðu löndunum hefur því verið
mikil en vandamálið er að þróun-
arlöndin, eru að auka notkun sína
á orku mjög mikið. Það er fyrirséð
að eftir tíu til tuttugu ár þá verð-
ur mest af útblæstri, bæði á gasi,
sem eykur gróðurhúsaáhrif og á
þessum köfnunarefnis- og brenni-
steinssamböndum frá þróunar-
löndunum, sem auðvitað hafa full-
an rétt á að vilja nota orku eins
mikið og við erum að gera í dag.
Þess vegna eykst útblásturinn
mikið í heild yfír jörðina."
- Heldur ósonlagið áfram að
minnka?
„Já og það er líka mjög alvar-
legt mál. Það er eiginlega búið
að sanna að allt ósonið í háloftun-
um, sem er aðallega upp í heið-
hvolfinu þ.e. í svona 20 til 30 km
hæð, minnkar um 5% á hveijum
tíu árum. Ósonið er framleitt þar
uppi af sólargeislum og eyðist
bæði á eðlilegan' hátt
en líka vegna ýmissa
klór-, flúor- og kolefnis-
sambanda, sem við höf-
um verið að blása upp
í himingeyminn frá
1930. Það er búið að
banna notkun á þessum tilteknu
efnum algjörlega frá 1. janúar
1996. Eyðilegging á ósoni mun
samt ná hámarki í kringum 2010
og það mun taka um 100 ár að
koma þessum efnum út úr loft-
hjújinum.
Island er á afar mikilvægum
stað hvað varðar hafstrauma.
Þetta er einn af tveimur stöðum
á jörðinni, þar sem koltvísýringur
fer niður í djúphafslögin. ísland
hefur jafnmikla þýðingu í um-
hverfísmálabaráttunni og það
hafði á stríðsárunum og íslending-
ar ættu að reyna að nýta sér þá
stöðu m.a. með því að reyna að
koma upp alþjóða umhverfis-
athugunarstöð. I framtíðinni verð-
ur miklum peningum eytt í að
rannsaka þessi mál betur og fylgj-
ast betur með þeim og þetta svæði
við ísland hefur mjög mikil áhrif
á alheimsloftslag."
Eyðing óson-
lagsins nær
hámarki 2010