Morgunblaðið - 17.07.1994, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 17. JÚLÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
DR. TOSTESTON SEGIR
SIÐFRÆÐILEG VANDAMÁL
LÆKNISFRÆÐINNAR FARA
VAXANDI, JAFNHLIDA ÞVÍ
SEM ÞEKKING Á GENUM
OG ERFÐAVÍSUM EYKST.
MEÐAL ANNARS EIGISÚ
SPURNING EFTIR AÐ VERÐA
ÁLEITIN í ÁKVEDNUM
TILVIKUM, HVORT EYÐA
BERIFÓSTRIEÐA EKKI. „EN
VERDI NIÐURSTAÐAN SÚ
AÐ FÓSTUREYÐING SÉ
ÁKVEÐIN, ÞÁVERÐUMVIÐ
UM LEIÐ AÐ HORFAST í
AUGU VIÐ ÞAÐ AÐ VIÐ
GETUM VERIÐ AÐ EYDA
MOZART
FRAMTÍÐARINNAR."
AKRILESARHÆLL
LYÐRÆÐISINS
Dr, Daniel Tosteson, forseti Læknadeildar
Harvard háskóla, ræðir við Agnesi Braga-
dóttur um siðfræðileg vandamál læknis-
fræðinnar í framtíðinni, nauðsyn breyttra
kennsluhátta innan læknisfræðinnar og
nauðsyn þess að fjárveitingar til rannsókna-
o g þróunarstarfs verði auknar til muna.
Forsetí Læknadeildar Harvard
háskóla, dr. Daniel Tosteson,
. kom hingað til lands fyrir
skömmu í boði Læknafélags
íslands og flutti íslenskum
læknum fyrirlestur undir heit-
inu „Learning the Seience and the
Art of Medicine“ sem mætti þýða
„Að læra vísindi og listir læknis-
fræðinnar". Dr. Tosteson útskrifað-
ist frá læknadeild Harvard árið 1949
og eftir það stundaði hann fram-
haldsnám í læknis- og lífeðlisfræði
við virtar stofnanir víða um heim.
Þetta er fyrsta íslandsheimsókn dr.
Tosteson og kom hann hingað til
lands ásamt fjöiskyldu sinni. Dr.
Tosteson er jafnframt forseti Harv-
ard Medical Center. Hann er mjög
þekktur vísindamaður innan læknis-
fræðinnar og hefur fyrir löngu hlot-
ið alþjóðlega viðurkenningu fyrir
fræðistörf sín. Hann hefur hlotið
heiðursdoktorsnafnbót frá Kaup-
mannahafnarháskóla, Liege háskól-
anum í Belgíu, Læknaskólanum í
Wisconcin, New York Háskóla og
John’s Hopkins í Baltimore. Sérsvið
hans liggur á sviði mólikúia og
frumulíffræði, þar sem hann hefur
rannsakað jónaflutning í gégnum
frumuhimnur. Hann hefur einnig
varið mikiu af tíma sínum til þess
að þróa nýjar aðferðir til þess að
mennta og fræða lækna framtíðar-
innar, þannig að þeir verði betur
hæfir til þess að starfa og aðlaga
sig að breyttu umhverfi 21. aldar-
innar. Blaðamaður Morgunblaðsins
hitti dr. Tosteson að máli að aflokn-
um fyrirlestri hans og fræddist um
kenningar hans og hugmyndir.
- Dr. Tosteson er fyrst beðinn að
lýsa megininntaki fyrirlestrar síns
fyrir leikmanninum.
„Ég talaði urn það hversu atvinnu-
greinin læknisfræði er örum breyt-
ingum undirorpin og hveijar eru
helstu breytingarnar og hvernig þær
kalla á breyttar áherslur og breytta
aðferðafræði Iæknadeilda háskóla
um heim allan. Það eiga á næstu
10-15 árum eftir að verða geysilegar
breytingar á því á hvaða hátt lækn-
ar munu nálgast og veita þjónustu
þeim sem sjúkdómar ógna. Til þess
að við getum nýtt nútímaþekkingu
læknavísindanna í þágu mannkyns,
þurfum við að endurskipuleggja heil-
brigðisþjónustuna og til þess þurfum
við að mennta lækna framtíðarinnar
á annan hátt.
Grundvallarhugsunin í kennslu-
aðferðum læknisfræðinnar verður
sú, að undirbúa læknanema fyrir það
að verða lífstíðarnemar. Að þessu
leyti, held ég að læknisfræðin geti
verið viðmið fyrir alla nútíma menn-
ingu. Þar á ég við, að stöðugt flókn-
ari upplýsingar á öllum fræðisviðum
hrannast upp á ótrúlegum hraða.
Við vitum meira en ég get nokkuni
tíma vitað og bilið á milli okkar og
mín fer stöðugt vaxandi.
Þessi þróun leiðir til stöðugt meiri
sérhæfingar á öllum fræðasviðum,
þar sem fræðimenn vinna á stöðugt
þrengra sérfræðisviði. Vandamálið
er hvernig koma eigi í veg fyrir að
sérfræðingar á stöðugt þrengri sér-
fræðisviðum, einangrist hver frá
öðrum.“
Breytt hlutverk háskóla
- Með þetta í huga, hver er þá
framtíð háskóla eins og Harvard
háskóla?
„Það er alveg sama hvers konar
atvinnurekstur um ræðir, eða hvers
konar stjórnarform þú býrð við - þú
verður að íjárfesta í rannsóknar-,
þróunar- og menntastarfi, því fyrir
liggur að framtíðin verður ekki hin
sama og nútíðin og fyrir það verðum
við að undirbúa okkur.
Háskólar verða þar af leiðandi ekki
lengur einir um það í framtíðinni, að
standa undir og sjá um fræði-, þróun-
ar- og rannsóknarstarf. Sérstakt hlut-
verk háskóla, rétt eins og Iæknadeilda
háskólanna, verður að herða kröfum-
ar til þess að sameina sérfræðinga
af öllum sviðum. Markmiðið er að
fínna leiðir sem u-yggja að sérfræði-
þekkingin og þjónustan sem maður
þarf að kunna á að halda, til þess að
tiltekið vandamál verði leyst, verði
fyrir hendi á réttum tíma, á réttum
stað, þegar hennar verður þörf. Þetta
er skipulagsvandi sem læknisfræðin
stendur frammi fyrir og á mjög áþreif-
anlegan hátt einnig læknisfræðin sem
námsgrein.
Við læknadeild Harvard er þetta
svið, sem ég hef mikinn áhuga á og
við leggjum mikið á okkur, til þess
að finna leiðir, sem taka á þessu
vandamáli."
- Þú segir að þið þurfið að und-
irbúa læknanema fyrir það, að verða
lífstíðarnemendur. Hvort er erfiðara
að breyta hugarfari þeirra sem
kenna læknisfræði og læknavísindin
í þessa veru, eða læknanemanna?
„Það þarf að vinna að þessu á
báðum vígstöðvum, en líklega er
erfíðara að sannfæra prófessorana
en nemana. Ákveðinn ruglingur
varðandi eðli menntunar er til staðar
strax mjög snemma á lífsleiðinni.
Þegar frá því að skólaganga hefst
í bernsku, myndast sá skilningur,
að kennarinn sé upplýsingalind fyrir
nemandann og báðir aðilar eru sam-
mála um þennan skilning. Þetta er
einfaldlega rangt, en þegar þetta
hefur verið mynstrið alla skólagöng-
una, þar til nemar koma til háskóla-
náms, þá eru þeir orðnir ærið fastir
í þessu fari. Þeir vilja áfram láta
kennara og prófessora segja sér fyr-
ir verkum og þeir vilja áfram að
upplýsingamiðlunin sé aðeins í eina
átt, frá kennara til nema.
Því reynum við markvisst að
stuðla að því, að okkar nemar taki
námið í eigin hendur og til þess
beitum við ákveðnu kennsluskipu-
lagi, sem nefnist „Problem Oriented
Learning", sem felur það í sér að
kennarinn í tilteknu námskeiði, er
ekki sérfræðingur á því sviði sem
fjallað er um, og verður þannig að
nema við hlið háskólastúdentsins og
vinna með honum úr tilteknu vanda-
máli. Háskólastúdentinn gerir sér
grein fyrir því, að þar sem hann
getur ekki gert kröfu til þess að
kennarinn miðli öllum upplýsingum
sem þörf er á, verður hann að treysta
meira á eigin mátt og megin í nám-
inu og hafa frumkvæði sjálfur.
Það má kannski lýsa þessu á þann
veg, að háskólanemanum sé fljótlega
hent út í djúpu laugina, án þess að
vera orðinn vel syndur. Hann fær
ákveðið klínískt vandamál til úr-
lausnar, snemma á námsferli sínum
og hann verður að lesa sér til um
grunnatriði líffræðinnar, einkenni
sjúkdómsins og hvernig á að bregð-
ast við honum, með lyfjum eða öðr-
um aðgerðum."
Vitum svo lítið
- Telur þú að læknavísindin sem
fræðigrein muni í framtíðinni þurfa
að leggja æ meiri áherslu á umhverf-
isþáttinn í rannsóknum og kennslu?
„An nokkurs vafa, vegna þess að
umhverfi okkar hefur á margan
hátt spillst, vegna okkar eigin hátt-
ernis, og það hefur áhrif á heilsu
manna. En það eru aðrir umhverfís-
þættir, sem við enn vitum harla lítið
um og þurfum því að vetja miklum