Morgunblaðið - 21.04.1998, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 21. APRÍL 1998 29
LISTIR
Óvæntir gestir á
Óskarskvöldi
ERLEJVDAR
ISEKIIR
Spennusaga
POPPKORN
Ben Elton: Poppkorn „Popcorn".
Pocket Books 1997. 298 sfður.
HVAÐ mundi gerast ef
fjöldamorðingjar svipaðir þeim í
Fæddum morðingjum eða
„Natural Born Killers" mundu
brjótast inná heimili leikstjóra
myndarinnar, Oliver Stones, í
Beverly Hills og taka hann í gísl-
ingu og fjölskyldu hans? Þetta er
spuming sem breski grínistinn,
rithöfundurinn og leikritaskáldið
Ben Elton veltir fyrir sér í svart-
kómískri háðsádeilu og spennu-
sögu sem hann kallar Poppkorn og
hefur vakið talsverða eftirtekt.
Hann gerði sjálfur leikrit uppúr
sögu sinni sem fært hefúr verið
upp víða um heim og meðal annars
í Þjóðleikhúsinu en sýningar á þvi
standa nú yfír. Er sagt á netinu að
bandaríski leikstjórinn Joel
Schumacher hafi tilkynnt að hann
ætli að gera bíómynd uppúr bók-
inni/leikritinu og mun Elton sjálf-
ur skrifa kvikmyndahandritið.
Ofbeldi gert að söluvöru
Tilgangslaust ofbeldi færist
mjög í vöxt í vestrænum samfélög-
um og er skuldinni að einhverju
leyti skellt á kvikmyndir og sjón-
varp. Bandarískir kvikmyndagerð-
armenn sérstaklega, menn eins og
Oliver Stone og Quentin Tar-
antino, hafa verið gagnrýndir fyrir
að gera ofbeldi að söluvöm og gera
það jafnvel aðlaðandi og fyndið og
myndum þeiiTa og auðvitað fjölda
annarra (morð og meiðingar eru
helsta söluvaran í Hollywood) er
kennt um að eiga þátt í hinu vax-
andi ofbeldi. Aðrir segja að
skemmtanaiðnaðurinn sé notaður
sem blóraböggull; ofbeldi hafi
alltaf verið til í mannlegum samfé-
lögum og löngu áður en kvikmynd-
ir og sjónvarp komu til sögunnar.
Það sem Elton geiir í bók-
inni/leikritinu er að velta upp
spurningum um ábyrgð kvik-
myndagerðarmanna með því að
leyfa leikstjóra á borð við Sto-
ne/Tarantino að hitta fyrir brjál-
aða morðingja á heimili sínu. Þeir
gætu sem best verið klipptir út úr
myndum hans og halda því fram
að það sé honum og myndum hans
að kenna að þeir urðu morðingjar;
það var bara einhvernveginn svo
smart er á þeim að heyra.
Ben Elton er fæddur í London
árið 1959 og er kunnur fyrir verk
sín í Bretlandi og víðar bæði sem
gamanhöfundur fyrir sjónvai-p
(„The Black Adder“), sviðsspaug-
ari, leikiitahöfundur og rithöfundur
en hann hefur skrifað þrjár aðrar
vinsælar skáldsögur. Poppkorn
gerist daginn sem hinn frægi kvik-
myndaleikstjóri Bruce Delamitri
tekur við Óskarsverðlaununum sem
besti leikstjórinn. Hann kynnist
Mikiá úrvd of
fallegum
rúmfa+naði
úði*
Skóbvðrðustíg 21 Slml 551 4050 Reykiavik.
miðopnustúlku Playboy í partýi eft-
ir afhendinguna og fer með henni
heim en þar bíða þeirra Kiinglu-
morðingjarnir svokölluðu, Wayne
og Scout, gersamlega siðlaus kvik-
indi er farið hafa um Los Angeles
myrðandi allt sem fyrir þeim verð-
ur. Bruce er uppáhaldsleikstjóri
Wayne og hann hefur áætlun sem
hann telur að muni hjálpa þeim
Scout úr vandræðunum.
Skemmtilega samin
Skáldsagan eins og leikritið í
uppfærslu Þjóðleikhússins er tals-
vert áhrifarík. Elton hefur meira
svigrúm í bókinni að lýsa leikstjór-
anum og Hollywood og
Óskarspartýinu og opnar þennan
kvikmyndaheim sem við kynnumst
í leikritinu þar sem mestu skiptir
að halda andlitinu, gefa aldrei eftir
og sýnast brattur og svalur á
hverju sem gengur. Leikstjóran-
um leiðist að þurfa sífellt að vera
að verja ofbeldið í myndum sínum
og sér ekki að það hafi nein áhrif.
Einstaklingarnir verða að bera
ábyrgð á sjálfum sér. Það er ekki
hægt að benda á einhvern annan
og segja, þetta er honum að kenna.
Sagan er skemmtilega skrifuð,
persónusköpun er fín og textinn er
háskalega fyndinn og ofbeldisfullur
því Elton notar ofbeldi til þess að
deila á það og seiðmagnið sem það
hefur á sjónvarps- og kvikmyndaá-
horfendur; það er ástæða fyrir því
að gerðar eru ofbeldismyndir, þær
eru einfaldlega vinsælar. Að því
leyti á Poppkorn ótrúlega margt
skylt með Fæddum morðingjum
eftir Oliver Stone, sem einnig er
grófgerð háðsádeila á ofbeldis-
dýrkun. Elton setur ofbeldisatriðin
í sögunni upp eins og þau væri að
finna í kvikmyndahandriti, sem
gefur ákveðna hugmynd um hvem-
ig slík atriði eru yfirleitt upphugs-
uð sem skemmtiefni.
Hver ber ábyrgðina á auknu of-
beldi? Skemmtanaiðnaðurinn, ein-
staklingurinn, þjóðfélagið? Líklega
sitt lftið af hverju.
Arnaidur Indriðason
Ljósið reisir
musteri
Mexíkóska skáldið Octavio Paz er
látið. Hann var eitt helsta skáld
Rómönsku Ameríku og áhrif hans náðu
_____um allan heim, Paz fékk_
Nóbelsverðlaun 1990. Jóhann
Hjálmarsson sem var meðal
^eirra
fyrstu sem kynntu Islendingum
skáldskap Paz fjallar um þetta skáld
höfuðskepnanna sem lofsöng ekki síst
birtuna og ljósið.
MEÐ OCTAVIO Paz
er látið eitt helsta
skáld þessarar aldar
og eitt af áhrifamestu
skáldum spænsku-
mælandi þjóða. Það
hefur að vísu ekki
verið skortur á mikl-
um skáldum í Ró-
mönsku Ameríku, en
nú er einu færra. Þau
hverfa smám saman:
Pablo Neruda, Jorge
Luis Borges, Octavio
Paz.
Þótt Octavio Paz
væri mjög alþjóðlegt
skáld voru honum ör-
lög Ameríku og sér-
staklega heimalands
Mexíkó, ofarlega í huga.
skrifaði bók um Mexíkó sem
hann kallaði Völundarhús ein-
manaleikans (1950), en hún kom
út í íslenskri þýðingu Ólafs Eng-
ilbertssonar fyrir nokkrum ár-
um. I þessari bók grefst hann
fyrir um rætur og eðli Mexíkó-
manna, dýrkun þeirra á sól og
mána og hið uppreinargjarna
eðli þeirra, í einu orði mótsagn-
irnar sem hafa sett svip sinn á
landið.
MEXÍKÓSKA skáld-
ið Octavio Paz lést í
fyrradag.
síns,
Hann
í þessu sambandi
má rifja upp að Paz
hafði indíánablóð í
æðum. Það fékk
hann frá afa sínum
sem var rithöfundur
og ritstjóri og barð-
ist gegn franska
hernum í liði Porfirio
Diaz, en síðar sem
andstæðingur forset-
ans Diaz. Faðir Paz,
lögfræðingur og
blaðamaður, tók þátt
í byltingunni, stóð
við hlið Emilios
Zapata. Móðurfor-
eldrar Paz voru
spænskir innflytj-
endur.
Paz, sem fæddist 1914, starf-
aði í utanríkisþjónustu Mexíkó,
var m.a. sendiherra á Indlandi
og má finna indversk áhrif í
skáldskap hans, einnig japönsk.
Meðal tímarita sem hann stofn-
aði og ritstýrði er Vuelta. Hann
var heimspekilega sinnaður og
merkur ritgerðasmiður og liggur
mikið eftir hann í þeim efnum.
Ritgerðir hans njóta skáldsýnar-
innar.
Höfuðskepnurnar voru yrkis-
efni Paz ásamt ástinni og dauð-
anum. A ljóð hans má líka líta
sem glímu við málið þar sem
tungan er í senn frelsun og höft,
brú og gildra. Þótt ekki sé hægt
að reiða sig á orð, þau segi ekki
allan sannleikann, tala þau þó til
okkar og eiga erindi við okkur,
einkum til þess að við getum átt-
að okkur á sjálfum okkur.
Hann reynir að ná lengra en
tungumálið býður. Þangað
kemst hann með hjálp súrreal-
ismans, en Paz er eitt þeirra
skálda sem lærði af súrrealistum
og eins og fleiri skáld Rómönsku
Ameríku bjó til sinn eigin súrr-
ealisma sem entist honum til
æviloka.
Astarljóð hans, oft súrrealísk,
eru afar myndræn og hljómmik-
il, eins og meitluð í stein:
Tveir líkamar augliti til auglitis
eru stundum rýtingar
og nótt eldingarinnar.
Astin, listin, lífið; það er Paz
sama og að þora að stökkva,
stíga skrefið til fulls, áhætta.
Tré mynda
I einu af kunnasta ljóði Octa-
vio Paz, Lofsöng meðal rústa,
sem við Ari Jósefsson þýddum í
sameiningu (Samvinnan, mars
1962) er að finna lífsþorsta
skáldsins, myndsköpun þess og
heimsmynd þar sem „vitsmun-
irnir holdgast í myndir að lok-
um/ tveir fjandsamlegir helm-
ingar sættast/ og vitundarspeg-
illinn breytist í vökvaý verður
gosbrunnur, sagnalind". Maður-
inn er tré mynda.
Heimurinn er í ljóðinu í senn
fæðing og endalok, en fyrst og
fremst líf, ástríða:
Augun sjá, hendumar snerta.
Hér nægja fáeinir hlutir:
þyrnóttur kóralgróður,
hettuklæddar fíkjur,
þrúgur með upprisubragði,
hörpudiskar, órjúfandi meydómar,
salt, ostur, vín, brauð sólar.
Frá dökkleitri hæð gefur eyjarstúlka
mér gætur,
mjóslegin dómkirkja sveipuð ljósi.
Eins og saltturna ber segl farkostanna
við grænar furur strandarinnar.
Ljósið reisir musteri á sjónum.
H O N D A
5 d y r a 2.0 i
12 8 h e s t ö fl
Fjórhjóladrifinn fjölskyldubíll - hannaður fyrir íslenskar aðstæður
Innifalið í verði bíisins
V 2.01 4 strokka 16 ventla tétt

v'
Loftpúðar fyrir ökumann o
Rafdrifnar rúður og spegl
V ABS bremsukerfi
•/
Veghæð: 20,5 cm
V Fjórhjóladrif

Samlæsingar
■/ Ryðvörn og skráning
V Útvarp og kassettutæki
V Hjólhaf: 2.62 m
v Lengd: 4.52m, Breidd: 1.75m, Hæð: 1.675m
Verð á götuna: 2.285.000.- með abs
Sjálfskipting kostar 80.000,-
M
HOKTDA
Simi: 520 1100
Umboðsaðitar:
Akureyri: Höldur, s: 461 3014 • Akranes: Bílver, s: 431 1985 • ísafjörður: Bílasala Jóels, s: 456 4712
Keflavík: B.G. Bílakringlan, s: 421 1200 • Egilsstaðir: Bíla og Búvélasalan, s: 471 2011