Morgunblaðið - 02.06.1999, Page 22

22 MIÐVIKUDAGUR 2. JÚNÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
fbúar S-Afríku ganga að kjörborðinu í annað skipti síðan aðskilnaðarstefna var afnumin í landinu
Líklegt talið að Mbeki
vinni yfírburðasigur
Reuters
STUÐNINGSMENN Afríska þjóðarráðsins (ANC) hengja upp auglýs-
ingaskilti fyrir Thabo Mbeki, leiðtoga ANC og arftaka Nelsons Mand-
elas á forsetastóli.
ÍBÚAR Suður-Afríku ganga að
kjörborðinu í dag í annað skipti síð-
an aðskilnaðarstefna hvítra manna í
landinu var afnumin. Kosningarnar
marka brotthvarf Nelsons Mand-
elas, forseta S-Afríku, úr embætti
og því um leið söguleg þáttaskil.
Mandela, sem er áttræður að aldri,
hyggst hætta afskiptum af stjórn-
málum, kveðst enda hafa náð mark-
miðum sínum og séð uppfyllta
drauma sína um réttlátara samfélag
í S-Afríku.
Kosningabaráttan fyrir þessar
kosningar hefur ekki einkennst af
sömu öldu óeirða og ódæða og settu
svip sinn á kosningamar 1994.
Óhætt er að segja að S-Afríka hafi
rambað á barmi borgarastyrjaldar
á tímabilinu frá febrúar 1990 - þeg-
ar samkomulag náðist um að binda
enda á aðskilnaðarstefnuna - þar til
í apríl 1994, þegar allir kynþættir í
landinu gátu í fyrsta sinn tekið þátt
í lýðræðislegum þingkosningum.
Kosningarnar
marka brotthvarf
Nelsons Mandelas
úr stjórnmálum
Að vísu fer því fjarri að aðdrag-
andi þessara kosninga hafi verið al-
gerlega tíðindalaus. „Pað er alls
ekki eins og ofbeldisverk, sem
tengjast kosningabaráttunni, hafi
horfið eins og dögg fyrir sólu,“ segir
David Bruce, fræðimaður við Rann-
sóknarstofnun ofbeldis og sátta.
„Við erum einfaldlega að tala um að
þeim hefur fækkað verulega frá því
í kosningunum 1994.“
Er það samdóma álit fræðimanna
að friðurinn, sem nú ríkti eftir blóð-
uga tíð, væri áfram ótryggur en að
á honum grundvallaðist engu að síð-
ur pólitískur stöðugleiki í landinu
þegar til lengri tíma væri litið.
„Lýðræðishefð í stjórnmálum okkar
hefur ekki enn skotið algerlega fóst-
um rótum en við höfum tekið stór
skref fram á við,“ segir Peter Ga-
strow, framkvæmdastjóri stofnunar
sem sérhæfir sig í rannsóknum á
öryggismálum þjóðríkja.
„Daufleg" kosningabarátta
einkenni lýðræðisþróunar
Reyndar er það svo að umbreyt-
ingin frá því í síðustu kosningum er
svo mikil að fyrir S-Afríkubúa, sem
vanist hafa því að gífurleg spenna og
lífsháski setji svip á baráttuna fyrir
kosningar í landinu, má segja að
þessi kosningabarátta hafi einfald-
lega verið dauf og leiðinleg. Sannar-
lega fagna þó flestir þessari þróun,
hún er jú einkenni flestra lýðræðis-
legra samfélaga og þ.a.l. vísbending
um að S-Afríka sé á réttri leið.
Þar við bætist að lítill vafi leikur
á hvaða flokkur fer með sigur úr
býtum í þessum kosningum, enda
má segja að Nelson Mandela hafi
verið tekinn í tölu heilagra manna í
S-Afríku, og flokkur hans Afríska
þjóðarráðið (ANC) nýtur góðs af
því. ANC er aukinheldur flokkur
frelsunar svarta mannsins, flokkur-
inn sem lofaði að bæta stöðu svartra
manna í S-Afríku en hét því um leið
að hvíti minnihlutinn, sem svo lengi
réð þar ríkjum
í krafti aðskiln-
aðarstefnunn-
ar, þyrfti ekk-
ert að óttast af
hálfu ANC. Má
segja að allt frá
því að Thabo
Mbeki var út-
nefndur arftaki
Mandelas á
leiðtogastóli
ANC í desem-
ber í fyrra hafi
legið ljóst fyrir
að hann yrði
næsti forseti S-
Afríku.
Það verður
að vísu ekki
auðvelt fyrir Mbeki að feta í fótspor
Mandelas og mörg erfið vandamál
bíða næsta forseta S-Afríku. Má þar
nefna mikið atvinnuleysi, aukna
tíðni glæpa, lágt stig menntunar og
þá ógn sem stafar af alnæmi, en
sjúkdómurinn hefur breiðst út eins
og eldur í sinu um S-Afríku undan-
farin ár. Mbeki er hins vegar sagð-
ur afar greindur og hæfur stjóm-
andi og reyndar hefur hann að mikl-
um hluta séð um að stýra S-Afríku
undanfarin misseri og er því enginn
nýgræðingur.
Rúmlega átján miiyónir
manna á kjörskrá
Meira en átján milljónir S-Afríku-
búa, eða um 80% þeirra sem rétt
hafa til að kjósa meðal þessarar
fjörutíu milljóna manna þjóðar,
höfðu látið skrá sig á kjörskrá fyrir
þessar kosningar. Notast er við
hlutfallskosningakerfi og þarf flokk-
ur að hljóta 0,25% allra greiddra at-
kvæða til að tryggja sér sæti á þjóð-
þinginu, þar sem 400 fulltrúar sitja.
Kjósendur greiða tvisvar at-
kvæði, einu sinni til þjóðþingsins
sem síðan velur sér forseta, og einu
sinni til eins af níu héraðsþingum,
en hvert þeirra sendir svo tíu full-
trúa á sambandsráð héraðanna. Af
sextán flokkum, sem bjóða fram á
landsvísu, eru ekki nema níu sem
líklegir eru til að fá tilskilinn fjölda
atkvæða sem þarf til að tryggja sér
sæti á s-afríska þinginu.
Valkostimir eru því margir og
sennilegt að sú sundurleitni sem ein-
kennir stjómmálaflómna í S-Afríku
komi ANC til góða. Líklegt er talið
að flokkurinn tryggi sér 59-65% at-
kvæða, og þar af er talið að um 90%
allra svartra kjósenda greiði ANC
atkvæði sitt. Blasir því við að það
em einna helst hvítir menn sem ekki
geta hugsað sér að kjósa ANC en
erfitt er að spá með fullri vissu
hverjum þeir munu greiða atkvæði
sín, og skoðanakannanir síðustu
daga sýna reyndar að um 15% kjós-
enda áttu í mestu erfiðleikum með
að gera upp hug sinn.
Auðvelt val fyrir suma
Fyrir hvíta fylgjendur aðskilnaðar
svartra manna og hvítra er valið þó
auðvelt. Þeir kjósa mjög sennilega
Frelsisfylkingu (FF) Constands
Viljoens, sem var yfirmaður vamar-
mála á tímum aðskilnaðarstefnunn-
ar í S-Afríku, en FF berst fyrir þvi
að hvítir hljóti eigið landsvæði, og
fái að ráða málum sínum sjálfir.
Flokkurinn fékk 2,2% allra atkvæða
í kosningunum árið 1994.
Róttækir geta valið á milli Af-
ríkuflokks kristilegra demókrata
(ACDP), sem berst á gmndvelli
kristilegra viðhorfa, og Sam-Afríku-
ráðsins (PAC), sem er eini flokkur
svartra manna sem er vinstra meg-
in við ANC. Stanley Mogoba, leið-
togi PAC, vakti hins vegar hneyksl-
an margra fyrir skömmu þegar
hann kvaðst hlynntur þvi að til að
stemma stigu við glæpaöldu í land-
inu ætti að aflima glæpamenn.
Fylgi þessara flokka var lítið við
síðustu kosningar, ACDP fékk
0,45% og PAC 1,2%.
Loks ber að geta Inkatha-frelsis-
hreyfingarinnar en leiðtogi Zulu-
manna, Mangosuthu Buthelezi, fer
fyi-ir Inkatha og er núverandi inn-
anríkisráðherra í samsteypustjórn
ANC og Inkatha. Enn er ekki úti-
lokað að Inkatha starfi áfram í rík-
isstjóm með ANC þótt því hafi ver-
ið spáð að ANC bjóði Buthelezei að
verða þingforseti, til að draga úr
áhrifum Inkatha en friða um leið
Zulu-menn. Fylgi flokksins mun
sennilega hrapa nokkuð, Inkatha
fékk 10,5% árið 1994 en er ekki
spáð nema 7% núna.
Þrír flokkar berjast um að fara
fyrir stjórnarandstöðunni
Aðrir flokkar bjóða kjósendum ekki
eins skýra kosti, allra síst þeim S-
Afríkumönnum sem em af blönduð-
um kynstofni hvítra og svartra og
valið hefur reynst þeim erfitt. Þrír
flokkar berjast hins vegar um að
verða næst stærsti flokkurinn á
þingi og um leið hin opinbera
stj órnarandstaða.
Þjóðarflokkurinn, sem fór með
völdin á tímum aðskilnaðarstefn-
unnar, heitir núna Nýi þjóðarflokk-
urinn (NNP) en hefur tapað miklu
fylgi, enda telja margir hvítir menn,
sem áður studdu flokkinn, að NNP
megi sín lítils nú. NNP fékk 20,4% í
síðustu kosningum en fær sennilega
ekki nema 6-8% í þessum kosning-
um. Leiðtogi flokksins, Martinus
Van Schalkwyk, er ungur að áram
og þykir ekki mikill skörangur en
honum hefur tekist ágætlega að
breyta ímynd flokks síns sem fram
að þessu hefur ávallt tengst aðskiln-
aðarstefnunni í hugum margra. Til
marks um þetta er sú staðreynd að
nánast ekkert hefur borið á F.W.
De Klerk, sem þó var leiðtogi
flokksins 1989-1997 og forseti S-Af-
ríku, í kosningabaráttunni.
Lýðræðis-
flokkurinn (DP)
vonast til að fá
fleiri þingsæti
en NNP en DP
hefur mjög auk-
ið fylgi sitt að
undanfomu og
gæti farið í allt
að 7%, úr 1,7%
árið 1994.
Flokkurinn hef-
ur hingað til
höfðað tíl frjáls-
lyndra hvíti-a
manna en leið-
togi DP, lög-
fræðingurinn
Tony Leon, hef-
ur reynt að
höfða til fleiri kjósenda með því að
lofa að taka hart á glæpum og spill-
ingu í stjómkerfinu.
Þriðji flokkurinn, sem keppir að
því að veita stjómarandstöðunni
forystu, er Sameinaða lýðræðis-
hreyfingin (UDM), eini nýi flokkur-
inn sem líklegur er til að láta að sér
kveða í þessum kosningum. Leið-
togar flokksins eru þeir Bantu
Holomisa, sem áður var í ANC, og
Roelf Meyer, sem áður starfaði í
Þjóðarflokknum. UDM var stofnað-
ur 1997 og er sagður eini raunhæfi
valkosturinn við ANC vilji menn
kjósa flokk beggja kynþátta. Skoð-
anakannanir benda reyndar ekki til
að UDM fái meira en 3% atkvæða
en vinsældir Holomisas gætu þó
tryggt flokknum meira fylgi þegar á
hólminn er komið.
Mandela setur
markið á 66%
Mandela hefur sagt í kosningabar-
áttunni að ANC stefni að 66% fylgi í
kosningunum, en það myndi tryggja
flokknum ÍV3 meirihluta og þar með
vald til að gera breytingar á stjórn-
arskránni, t.a.m. á ákvæðum sem
varða seðlabanka landsins og aðrar
stofnannir.
Þessi möguleiki hefur reyndar
verið eitt af aðalmálum kosninga-
baráttunnar, enda er talið að fjár-
málamarkaðir myndu taka þeim
tíðindum illa, með þeim afleiðing-
um að gengi s-afríska gjaldmiðils-
ins (rand) félli. Hefur Mbeki á und-
anförnum vikum ítrekað reynt að
fullvissa menn um að ANC hyggi
alls ekki á neinar breytingar á
stjórnarskránni, og að engin
ástæða sé því fyrir menn til að hafa
áhyggjur.
,Sértilboð
«1 Costa
del Sol
29. júní
frá kr. 44.955.1
Nú getur þú tryggt þér glæsi-
legt tilboð til vinsælasta áfan-
gastaðar Islendinga í sólinni,
Costa del Sol. Heimsferðir
bjóða nú sértilboð á ibúðarhótelinu E1 Pinar þar sem þú
finnur frábæran aðbúnað, rúmgóð studio eða íbúðir, glæsi-
legan garð með sundlaugum, íþróttaaðstöðu, loftkældar
íbúðir með sjónvarpi og síma. Hvergi frnnur þú þvílíkt
úrval veitinga- og skemmtistaða og fyrir hina ferðaglöðu er
einstakt tækifæri að kynnast
Granada, Afríku, Gíbraltar eða
spænsku sveitinni með
fararstjórum Heimsferða á
staðnum.
Verð kr. 44,955
M.v. hjón með 2 böm, 2-11 ára, 2
vikur, íbúð m/1, með sköttum.
Verð kr. 49*900
M.v. 2 í studio, 2 vikur, E1 Pinar.
HEIMSFERÐIR
Austurstræti 17, 2. hæð • sími 5624600 • www.heimsferdir.is