Morgunblaðið - 02.06.1999, Blaðsíða 36

36 MIÐVIKUDAGUR 2. JÚNÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Sundagöng
REYKJAVÍK og
ríkið hafa nú á prjón-
unum áætlun um
Sundabraut. Þetta er
umferðaræð sem á að
liggja úr austurbæn-
um, yfir Kleppsvík um
Gufunes og Geldinga-
nes, þaðan um Leiru-
vog og Álfsnes og að
lokum yfir Kollafjörð.
Miklar athuganir hafa
farið fram á heppileg-
,ustu útfærslu þessarar
risavöxnu framkvæmd-
ar. Erfiðasta ákvörðun-
in er upphafspunktur-
inn, þ.e. tengingin við
gatnakerfi borgarinnar
og leiðin yfir Kleppsvík. Margar
hugmyndir hafa komið fram bæði
um brýr og jarðgöng. Vinnuhópur
undir stjórn borgarverkfræðings og
vegamálastjóra hefur mælt með
ákveðinni leið, Leið III. Hún hefst í
Vogahverfi og fer á brú yfir voginn,
þaðan í göngum gegn um Gufunes-
höfða eða á uppfyllingu undir hon-
um og síðan áfram norður.
Hinn 16. maí birtist skemmtilega
stíluð grein í Mbl. eftir Óskar
'Bergsson. Þar gagnrýnir hann valið
á vegstæðinu enda telur hann Leið
III versta kostinn í stöðunni. Hann
kallar hana óskaleið fasteignasala
og lögfræðinga. í staðinn mælir
hann með leið sem hann nefnir
óskaleið vegfarenda og skattgreið-
enda. Hér er um að ræða jarðgöng
frá Kirkjusandi og yfir í Gufunes.
Þar sem þetta er líka óskaleið jarð-
fræðinga get ég ekki stillt mig um
að leggja nokkur orð í belg.
Göng
Jarðgöngin, sem nefna mætti
Sundagöng, yrðu um 4 km. Þau
myndu Iiggja undir Laugarás og
Sundahöfn, þaðan undir Kleppsvík
og ysta hluta Gufuneshöfða en opn-
ast í grennd við gamla Gufunesbæ-
inn. Sjávardýpi í Kleppsvíkinni yfir
göngunum yrði vart meira en 6 m.
Laus jarðlög eru á sjávarbotni en
mesta dýpi á fasta klöpp þar er um
30 m. Tií samanburðar má geta þess
að Hvalfjarðargöng
eru 5,6 km, mesta sjáv-
ardýpi er 40 m en
mesta dýpi á fasta
klöpp þar er 116 m.
Sundagöng eru því
töluvert styttri og
grunnstæðari en Hval-
fjarðargöng.
Hagkvæmni þeirra
ræðst mjög af gerð
jarðlaga og því verður
að fá svör við mörgum
jarðfræðilegum spurn-
ingum áður en kostnað-
aráætlun er gerð. Jarð-
fræði Reykjavíkur er
það vel þekkt að unnt
er að segja fyrir um
helstu jarðlög í göngunum með
nokkurri vissu. Samband sveitarfé-
laga á höfuðborgarsvæðinu hefur á
Samgöngumál
Jarðgöng virðast besti
kosturinn, segir Arni
Hjartarson, í fyrsta
áfanga Sundabrautar.
undanfómum árum látið gera vönd-
uð jarðfræðikort af landsvæðum sín-
um. Jarðfræðingar á vegum Orku-
stofnunar og fleiri aðila hafa teiknað
þau. Kortin koma að góðum notum
við hverskonar skipulagsvinnu, ekki
síst þegar jarðgöng koma til álita.
Jarðiög
Jarðlagaskipan á jarðgangaleið-
inni er sýnd á meðfylgjandi korti og
þversniði. Þar sést að við Kirkju-
sand yrðu göngin grafin í Reykja-
víkurgrágrýti, en það er sú bergteg-
und sem myndar grunninn undir
mestum hluta borgarinnar. Þetta er
hraun sem kom upp í eldgosi fyrir
200-300 þúsund árum. Eftir um það
bil 1 km er komið niður úr grágrýt-
inu og í Elliðavogssetið. Það er að
mestu gert úr setlögum sem í eina
tíð hafa sest til á sjávarbotni. í þeim
finnast samlokur, kuðungar og leif-
Árni
Hjartarson
JARÐFRÆÐIKORT af svæðinu sem um er rætt í greininni og þversnið
af jarðgangaleiðinni frá Kirkjusandi og í Gufunes. Græni liturinn
táknar Reykjavíkurgrágrýti. Rauðgult táknar Elliðavogslögin. Brúnt
sýnir Viðeyjarmóberg. Rauði liturinn er á djúpbergi í Viðeyjareldstöð-
inni. Blár litur táknar gamalt blágrýti. Grátt sýnir þykk laus jarðlög
og fyllingar. (I þversniðinu er hæð á móti lengd í kvarða 1/6.)
ar fleíri lífvera sem lifðu hér við
ströndina fyrir 200-300 þúsund ár-
um. Lögin eru 10-20 m þykk. Jarð-
göngin liggja á ská niður í gegn um
þau. Undir Elliðavogsseti er miklu
eldra berg, Viðeyjannóberg, sem er
meira en tveggja milljón ára. Þetta
er gríðarmikið lag sem orðið hefur
til við eldsumbrot í eldstöð sem í
eina tíð reis við himin þar sem Við-
ey er nú. I móberginu eru innskot
úr djúpbergi, sem myndað er úr
hraunkviku sem hefur troðið sér inn
í móbergið. í þessu bergi mun af-
gangurinn af göngunum liggja.
Þessar bergtegundir hafa allar
ólíka tæknilega eiginleika og henta
misvel íyrir jarðgöng. Grágrýtið er
sæmilegt jarðgangaberg. Það
stendur vel en vatnsleki gæti orðið
einhver. Elliðavogssetið er þéttara
en þar þarf að gæta sín á hruni á
meðan á gangagerðinni stendur og
styrkja vel veggi og loft. Móbergið
og djúpbergið í Viðeyjareldstöðinni
er hins vegar bæði sterkt og þétt og
þar er gott til jarðgangagerðar.
Ekki er vitað um sprungur eða
misgengi á þessum slóðum og ekki
er sérstök ástæða til að óttast erfið-
leika af þeim sökum. Reykjavík er á
jarðskjálftasvæði en reynslan sýnir
að neðanjarðarmannvirki standa
betur af sér skjálfta en mannvirki á
yfirborði jarðar. í því tilliti eru göng
öruggari en brýr.
í Laugardal er jarðhitasvæði og
nokkrar af borholum HR eru ekki
langt undan. Hins vegar eru mörg
hundruð metrar niður á heita vatnið
svo ekki er ástæða til að óttast að
það valdi erfiðleikum
Vatnsleki gæti orðið nokkur í
þeim hluta ganganna sem liggur í
grágrýtinu. Með réttri fóðringu á að
vera auðvelt að koma í veg fyrir
hann. Sá hluti ganganna sem liggur
undir sjó er hins vegar allur í þéttu
bergi þar sem leki er hverfandi lítill.
Niðurstöður
Leiðin frá Kirkjusandi og í Gufu-
nes virðist við fyrstu sýn góð frá
jarðfræðilegu sjónarmiði. Reynsla
af jarðgangagerð hérlendis er ágæt
og öll grundvallarþekking og þjálfun
er til staðar. Gott er að hafa hliðsjón
af Hvalfjarðargöngum, sem kostuðu
um 4,5 milljarða króna. Jarðlaga-
skipan í Sundagöngum er að vísu
gerólík en tæknilega séð eiga þau að
vera auðveldari viðfangs. Sunda-
göng eru talin munu kosta um 3,5
milljarða. Þá er miðað við göng með
tveimur aki’einum. Þó er einsýnt að
síðar verði bætt við öðrum jafnvíð-
um göngum til hliðar og þannig
verði til tvískipt göng sem bera um-
ferð í gagnstæðar áttir. Seinni göng-
in verða mun ódýrari.
Avinningur:
1. Þung umferð hverfur af yfir-
borðinu og þar með sá farartálmi
sem umferðaræð af þessari stærð er.
2. Hljóðmengun verður í lág-
marki.
3. Röskun á landslagi við Sundin,
sem uppfyllingar og brýr valda, er
úr sögunni.
4. Lífríkið i Kleppsvík sleppur við
skaða.
5. íbúðahverfi verða ekki fyrir
truflunum af framkvæmdum og
skipulagsbreytingum.
6. Hálka, ófærð og slagveður
verða ekki til staðar.
7. Útmoksturinn úr göngunum er
verðmætt fyllingarefni sem koma
mun að góðu gagni.
8. Kostnaður er í lægrí kantinum
miðaður við aðrar leiðir.
Jarðgöng virðast besti kosturinn í
fyrsta áfanga Sundabrautar. Þau
þurfa ekki að liggja eins og sýnt er
hér að ofan. Vandkvæðalaust er að
hagræða legu þeiiTa á ýmsa lund en
einn af kostum jarðganga er að
rýmið og frjálsræðið neðanjarðar er
svo miklu meira en á yfirborðinu.
Höfundur er jarðfræðingur hjá
Orkustofnun og sérfræðingur í
jarðfræði Reykjavíkur.
RED//GREEN
Auglýsingasj ónvarp
UM ÞESSAR mund-
ir fagnar Skjár 1 átta
mánaða góðu gengi á
sjónvarpsmarkaðinum
á íslandi, þrátt fyrir
mikið vanmat og efa-
semdir um hvort aug-
lýsingasjónvarp gæti
virkilega þrifist á Is-
landi. Baráttan hefur
verið löng og ströng
fyrir okkur aðstand-
endur stöðvarinnar,
16-18 stunda vinnu-
dagur í marga mánuði
samfellt, sem er nú að
skila okkur árangri erf-
iðis okkar. Auglýsinga-
sjónvarp á Islandi er
staðreynd, og ekki verður aftur snú-
ið. Við megum eiga það að okkur er
að takast það sem risafyrirtækjum
og peningaveldum tókst ekki, að
reka sjórivarp íýrir fólkið í landinu,
og bara það éitt verður aldrei af
okkur tekið.
Við lifum án ríkisstyrkja, án
áskriftar, án nokkurs konar fram-
laga. Við erum einkafyrii-tæki að
berjast við mikinn ójöfnuð um tekj-
ur. Við þurfum að hafa mikið fyrir
hvérri krónu sem kemur í kassann
og vanda vel til ráðstöfunar þess fjár
sem félagið aflar sér,
með dugnaðarstarfs-
fólki sem hefur aðeins
eitt markmið; að félag-
inu gangi vel. Bruðl er
ekld á dagskrá.
Ymis atvik koma upp
í þessum rekstri sem
öðrum. í Morgunblað-
inu 20. maí er fjallað
um þátt Davids Lett-
ermans sem Skjár 1
hefur sýnt undanfarið.
Framtakið var lofað af
áhorfendum. Engin
kvörtun barst stöðinni.
Enginn var óhress með
framtakið. Nema sá
sem kvartaði til út-
varpsréttarnefndar, hver svo sem
það var. Vakti sá þarfa umræðu um
þýðingarskyldu, auk þess að vekja
upp gamlan draug um hvað í raun
má og hvað ekki. Mér ber sem for-
stöðumanni sjónvarps að fara að
lögum um útvarp og að sjálfsögðu
var gripið til þeirra aðgerða að taka
umræddan þátt af dagskrá, og var
það gert án tafar, þrátt fyrir að
stöðin hafi enn ekki fengið skrifleg
fyrirmæli um slíkt.
Við töldum okkur skulda áhorf-
endum skýringar á því hvers vegna
Hólmgeir
Baldursson
Útvarpslög
Að lokinni yfírferð um
útvarpslögin þóttist ég
sjá, segir Hólmgeir
Baldursson, að ekki
væri tekið á auglýsing-
um í fréttum og frétta-
tengdum þáttum
annarra stöðva.
þátturinn væri hættur. í framhaldi
af því var skjámynd birt á stöðinni
um afdrif þáttarins, sem hafði mjög
víðtæk áhrif, og var mikið hringt og
erð óánægja með þessa
rðun. Til stóð að taka þá þátt
__: Lenos, the Tonight Show, í
lóftið, en áhorfendur voru ekki á
eitt sáttir við þá ákvörðun, auk þess
sem sá þáttur er sýndur á CNBC á
Fjölvarpinu. Ótextaður að sjálf-
sögðu þar sem um útsendingu á
heildardagskrá er að ræða.
Hjá okkur vaknaði strax sú
spurning hvort aðrar stöðvar færu
að lögum og hvort einhvers staðar
væri brotalöm, fyrst við vorum
ávítaðir. Jú, að lokinni yfirferð um
útvarpslögin, sem allir geta kynnt
sér á Netinu, þóttist ég sjá að ekki
væri tekið á auglýsingum í fréttum
og fréttatengdum þáttum annarra
stöðva. í bréfi til útvarpsréttar-
nefndar benti ég á að þetta atriði
yrði að taka til skoðunar. En það
virðist ekki vera áhugi á málinu og
ég talinn misskilja lögin.
Nú ber svo við að formaður út-
varpsréttarnefndar, ágætur maður
að nafni Kjartan Gunnarsson, held-
ur því fram að það sé í lagi að hluta
fréttatíma í sundur með auglýsing-
um og öðru efni. Það hafi ekki verið
talið að þarna væri verið að rjúfa
fréttaútsendingu. Hver taldi það?
Af hverju gilda ein lög um okkur en
ekki aðra? Er ekki bara verið að
stinga á kýli sem enginn hefur þor-
að að nefna hingað til?
Ég hef engan hag af því að munn-
höggvast við Kjartan í fjölmiðlum
og baka mínu félagi óvild útvarps-
réttarnefndar, en rétt er rétt, og lög
eru lög, hvað sem hver segir. Það er
ekki nóg að túlka ákveðnar greinar
svona en ekki hinsegin. Lögin eru
skýr; það er óheimilt að skjóta aug-
lýsingum inn í fréttatengda dag-
skrárliði. Punktur og basta. Ef
19:20 er ekki fréttatengdur þáttur
þá er ég Mikki mús.
Höfundur er sjón varpsstjóri.