Morgunblaðið - 02.06.1999, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ

i
|
>sí
ingar lentu í kasti við landhelgis-
brjóta og misstu við það menn. I
þriðja lagi minnumst við þess að
landhelgin var færð út í áfóngum á
áttunda áratugnum - ekki er ólíklegt
að þessi atburður hafi hreyft við
fyrstu hugsunum um landhelgismál-
ið. Víst er að á stórum stundum í
landhelgisbaráttu áttunda áratugar-
ins var landhelgisbátnum frá Meira
Garði, sem síðar kallaðist Ingjaldur,
stillt upp til að minna á að baráttan
fyrir landhelginni hafði ekki verið
átakalaus. Á stóra baráttufundinum
fyrir landhelginni á Lækjai-torgi 24.
maí 1973 var bátnum stillt upp fyrir
framan Stjómarráðið. Þá söfnuðust
um 30 þúsund manns saman og mót-
mæltu flotainnrás Breta í íslenska
landhelgi.
Síðastliðið haust komu flestir af
afkomendum Jóhannesar saman -
það voru um 50 manns. Þar var
ákveðið að reisa minnisvarða um Jó-
hannes og félaga hans. Ekki hefur
endanlega verið ákveðið hvar minn-
isvarðinn eigi að rísa en vonir
standa td að það geti orðið nálægt
þjóðveginum austan við Mýrar í ná-
grenni bæjarstæðis Bessastaða þar
sem góð sýn er til sögusviðs þessa
atburðar. Varðann, sem Jón Sigur-
pálsson, myndlistarmaður á Isafirði,
gerði, á að afhjúpa hinn 10. október,
sama dag og slysið varð, á sunnu-
degi. Daginn áður verður ættarmót
á Núpi. Á sunnudeginum verður
messað í Mýrakirkju og varðinn af-
hjúpaður þá á eftir. Nokki-ar ræður
verða fluttar á þessum stöðum, þar
á meðal talar hr. Ólafur Ragnar
Grímsson forseti að öllu forfalla-
lausu. Allir eru velkomnir að þess-
um athöfnum.
Það er von okkar sem stöndum að
þessum viðburði að hann verði öllum
til sóma og til að heiðra minningu
þeirra manna sem þama fórust við
landhelgisvamir. Minnisvarðanum
er einnig ætlað að minna á mikilvægi
baráttunnar um yfírráð Islendinga
yfir fískimiðum sínum og þá sigra
sem náðust á þeirri öld sem senn er
að h'ða.
Við höfum sent gíróseðla til nokk-
urra fyrirtækja, félaga og einstak-
linga í þeirri von að eitthvað verði
látið af hendi rakna í minnisvarða-
sjóðinn. Peningar eru vel þegnir frá
velunnurum. Reikningsnúmer er
0195-26-42684 í Sparisjóði vélstjóra,
Síðumúla 1, Reykjavík.
Höfundur er húsmóðir og
fv. ritsijóri Húsfreyjunnar.
nauðsynlegum ábendingum og upp-
lýsingum um fæðubótarefnin og
snyrtivörumar og hvemig megi
nálgast þær. Hægt er að kaupa í
Lucky allt sem Herbalife býður upp
á á íslandi og fá síðan vömna
heimsenda um hæl. Þessi söluaðferð
er að sjálfsögðu ekki fréttnæm, enda
enginn ágreiningur um ágæti þess
að hægt sé að kaupa Herbalife á
Netinu fyrir íslenska notendur í ör-
yggi heimilisins í öruggri Netversl-
un. En skrif Moggaritara, þrátt fyrir
fulla vitneskju um tilvist Lucky í
MegaStore, benda eindregið til þess
að í þeim skrifum hafi ekki verið lögð
áhersla á að koma með slíkar upplýs-
ingar né staðreyndir fyrir lesendur
Moggans, heldur að draga fram sem
flestar neikvæðar hliðai’ málsins með
fréttum um óprúttna sölumenn, sem
reyndar finnast í öllum sölugreinum
og em yfirleitt undantekningarnar
sem sanna regluna.
Herbalife-verslunin á Netinu, sem
heitir eins og áður sagði Lucky, er á
slóðinni http://Superhighway
.is/Lucky. Þar er að finna allar upp-
lýsingar um þær vörur Herbalife
sem em leyfðar til endursölu á Is-
landi og það verð sem er í gangi.
Þarna geta menn kynnt sér allt um
málið og keypt Herbalife-fæðubótar-
efnið ef þeir vilja. I Lucky er ekkert
pýramídadæmi í gangi, engin ósvífin
loforð um skjótfenginn gróða né nein
gyllitilboð um óraunhæfan árangur í
barát-tunni við aukakílóin. Það má
líka koma því á framfæri að Herbali-
fe er ekki bara megrunarfæða, held-
ur einnig uppbyggjandi fæðubótar-
efni. Einnig er að finna í Lucky aðra
deild, þar sem á boðstólum em vist-
vænar snyrtivömr frá Herbalife
undir vömmerkinu Dermajetics.
Höfundur er Kringlustjóri á Netinu.
MIÐVIKUDAGUR 2. JÚNÍ 1999 35s
UMRÆÐAN
Islensk heildverslun
Undanfarið hefur
mikið verið rætt um
þróun í dreifingu mat-
væla og breytingar á
hlutverki þeirra sem
þar eiga hlut að máli.
Umi-æðan er í sjálfu
sér ekki ný af nálinni.
Hún kemur upp af og
til, en upphaf hennar
má líklega rekja til
verslunardeildar Sam-
bandsins. Umræðunni
fylgir ævinlega dóms-
dagsspá um framtíðar-
hlutverk heildverslun-
ar. Því er slegið fram
að heildsalar séu of
margir og jafnvel hlut-
fallslega fleiri hér á
landi en annars staðar. Það er jafn-
vel látið að því liggja að birgjar
smásöluverslana séu allt heildversl-
anir, þó að vitað sé að birgjunum
megi skipta í stómm dráttum í þrjá
meginhópa, þ.e. innlenda framleið-
endur, afurðastöðvar og heildsala
eða innflytjendur, en þeir eru full-
trúar erlendra framleiðenda á
markaðinum. í því sambandi er rétt
að benda á að erlendir framleiðend-
ur velja sjálfir sína samstarfsað-
ila/umboðsmenn og setja þá iðulega
það skilyrði að viðkomandi sé ekki
fulltrúi annars framleiðanda í sömu
grein. íslenskir útflytjendur setja
jafnan einnig samskonar skilyrði á
útflutningsmörkuðunum. Engu að
síður hefur íslenskum innflytjend-
um tekist ágætlega að hagræða í
vörudreifingunni, m.a. með því að
eiga viðskipti við marga framleið-
endur með mismunandi vöruflokka.
íslenskir innflytjendur eiga sín við-
skipti milliliðalaust við erlenda
framleiðendur en síður við erlendar
heildsölur eða dreifinganniðstöðvar
líkt og margar smásöluverslanir.
Umræður um þessi mál hafa oft
og tíðum byggst á rangtúlkunum
eða hreinum misskilningi, en þó að-
allega því að menn hafa ekki verið
að bera saman sambærilega hluti.
Þetta á sérstaklega við um saman-
burðinn við nágranna-
löndin. Þá hefur það
verið fullyrt að heild-
verslanir séu hlutfalls-
lega fleiri hér á landi
en annars staðar í Evr-
ópu. Þessi fullyrðing
fær engan veginn stað-
ist og er beinlínis röng.
Ef litið er til talna frá
Hagstofu Evrópusam-
bandsins kemur m.a. í
ljós að innan Evrópu-
sambandsins starfa
u.þ.b. 7 milljónir
manna við heildversl-
un, og af heildarveltu í
verslun sem nemur
u.þ.b. 3,6 þús. milljörð-
um Ecu er 55% heild-
verslun eða um 2 þús. milljarðar
Ecu. Þar af nemur heildverslun
með matvæli 40% eða u.þ.b. 800
þús. milljörðum Ecu og skv. tölun-
um eru starfandi innan Evrópusam-
bandsins ein milljón heildverslana.
Af þessu verður ekkert annað ráðið
Heildverslun
Öll fyrirtækin í dreif-
ingarkeðjunni, segir
Haukur Þór Hauksson,
gegna mikilvægu hlut-
verki, sem byggist
á verka- skiptingu og
sérhæfíngu
en að evrópsk heildverslun, sem
m.a. telur inn- og útflutning, um-
boðsviðskipti og heildsöludreifingu,
sé þýðingarmikil atvinnugrein sem
leggur mikið af mörkum til atvinnu-
þróunar og aukinnar velmegunar
íbúa álfunnar.
Hvað veldur þá þeirri umræðu
sem aftur og aftur skýtur upp koll-
inum hér á landi og þar sem farið er
jafn frjálslega með staðreyndir og
raun ber vitni? Án efa eru á því fjöl-
margar skýringar, þó virðist mér
einna helst að mönnum fatist sam-
anburðarlistin eða að um einhvers
konar hugtakarugling eða skilgrein-
ingarvandamál sé að ræða.
Á Islandi sinna heildsalar marg-
þættu hlutverki. Þeir eru innflytj-
endur, halda birgðir, stunda um-
boðsviðskipti, sinna markaðsstarfi
og hagsmunagæslu fyrir erlenda
framleiðendur eða vörumerkjaeig-
endur. Að lokum sinna þeir eigin-
legri heildverslun, þ.e.a.s. vöru-
dreifingu til verslana, innlendra
framleiðenda og annarra kaupenda.
Annars staðar á Norðurlöndum er
þetta með nokkuð öðrum hætti,
heildverslanir þar sinna fyrst og
fremst vörudreifingu til verslana og
eru því fremur birgðastöðvar í lík-
ingu við fyrirtækin Aðföng, Búr
o.fl., og þær dreifa öllum vörum
óháð vörumerkjum, jafnt innlendra
sem erlendra framleiðenda, enda
eru heildsölurnar ekki markaðsfyr-
irtæki heldur einvörðungu dreifing-
armiðstöðvar. Á hinum Norðurlönd-
unum er dreifing innlendra fram-
leiðsluvara mun mildlvægari en hér
á landi, enda heimamarkaðurinn
stærri og þarlendir framleiðendur
öflugri. Vörur erlendu framleiðend-
anna eru keyptar af innflutningsfyr-
irtækjum, sem ýmist eru innlend
umboðsfyrirtæki eða söluskrifstofur
í eigu erlendra framleiðenda. Er-
lendur framleiðandi hefur um það
að velja hvort hann opni eigin sölu-
skrifstofu eða fari í gegnum um-
boðsmann. Það sem ræður vali
framleiðandans er m.a. fyrirhöfn,
tilkostnaður en fyrst og síðast fjár-
hagslegur ávinningur. Og stundum
borgar sig einfaldlega ekki að opna
eigin söluskrifstofu heldur er mark-
aðssetningin ódýrari með umboðs-
mannakerfi.
Það má ekki gleyma því að Norð-
urlandamarkaðurinn er mun stærri
markaður en sá íslenski og því get-
ur í sumum tilvikum verið skynsam-
legt fyrir erlendan framleiðanda að
hafa eigin söluskrifstofu/markaðs-
Haukur Þór
Hauksson
skrifstofu sem sér um innflutnings-
og/eða markaðsstarfið. I öðrum til-
vikum er ávinningurinn ekki það
mikill og því e.t.v. hagkvæmara að
sinna vörudreifingunni með um-
boðsmönnum/innflytjendum. Á ís?—’
landi þekkist einnig hvort tveggja
þó yfirleitt sé vörudreifingin fyrir
milligöngu umboðsmanna.
Af framansögðu ætti að vera ljóst
að samanburður á starfsemi heild-
verslana á Islandi við hin Norður-
löndin byggir að ýmsu leyti á mis-
skilningi. Sölustigin á hinum Norð-
urlöndunum hafa löngum verið
fleiri en hér á landi og íslensk heild-
sölufyrirtæki eða innflytjendur bor-
in ranglega saman við sölustig sem
til skamms tíma var einfaldlega
ekki til á íslandi. Það er fyrst nú.
með tilkomu fyrirtækja eins og"
Búrs og Aðfanga að það er hægt.
Þessi tvö fyrirtæki ætti með réttu
að bera saman við norrænu heild-
verslanimar/grossistana. Hefð-
bundin íslensk heildsölufyrirtæki
em í raun innflutningsfyrir-
tæki/markaðsfyrirtæki og þau
standast fyllilega samanburð við
þau norrænu.
Það er orðið löngu tímabært að
umræðan um fyrirkomulag vöra-
dreifingarinnar hér á landi fari fram
á réttum forsendum og með raun-
hæfum samanburði við önnur lönd.
Öll fyrirtækin í dreifingarkeðjunni
gegna mikilvægu hlutverki sem
byggir á verkaskiptingu og sérhæf-r
ingu. Gildir það jafnt um smásölu-
verslunina sem heildverslun, inn-
flutningsverslun svo og innlenda og
erlenda framleiðendur.
Framundan er enn eitt þróunar-
skrefið til aukinnar hagræðingar og
skilvirkni vömdreifingarinnar, en
það er með svokölluðu ECR birgða-
stýringarkerfi. Kerfi þetta byggir
að verulegu leyti á því að gott sam-
starf takist með öllum þátttakend-
um í dreifingarkeðjunni, byggt á
trausti og gagnkvæmum skilningi.
Við íslendingar skulum ekki vera"
eftirbátar annarra við að stíga þetta
framfaraspor og innleiða þessa nýju
tækni.
Höfundur er formaður Samtaka
verslunarinnar, félags stórkaup-
manna.
Hækkun skóla-
gjalda í Isaksskóla
Opið bréf til borgar-
stjórnar Reykjavíkur
UM síðustu mánaðamót var okk-
ur foreldrum bai-na í Isaksskóla til-
kynnt hækkun skólagjalda næsta
skólaár þar eð skólanum væri
„nauðugur einn kostui-
í þeim efnum vegna
þessa niðurskurðar á
styrk frá Reykjavíkur-
borg“ sem foreldrum
hafði verið tilkynnt að
stæði fyrir dyram, eins
og segir í bréfi skóla-
stjóra. Skólagjöld í
Isaksskóla munu
hækka um tæp 100%,
úr 3.600 krónum í
7.000 krónur á mánuði.
Væntanlega myndum
við foreldrar sætta
okkur við þessa hækk-
un eða færa barn okk-
ar í annan skóla þegj-
andi og hljóðalaust ef
þessum upplýsingum
hefði ekki fylgt að ástæða hækkun-
arinnar væri skert framlag borgar-
innar með grunnskólabörnum í
ísaksskóla miðað við önnur grunn-
skólabörn í borginni. Samkvæmt
þeim upplýsingum sem fram hafa
komið í fjölmiðlum er framlag
Reykjavíkurborgar með hverju
grannskólabarni í borginni að með-
altali 240 þúsund krónur en 160
þúsund krónur, sæki þau skóla utan
sveitarfélagsins. Nýlega undrritað-
ur þjónustusamningur milli stjórnar
Elsa S.
Þorkelsdóttir
ísaksskóla og fræðsluyfirvalda
borgarinnar gerir hins vegar ráð
fyrir að þetta framlag verði skert,
verði 140 þúsund krónur á mánuði
með bömum í Isaksskóla næsta
skólaár. Ekki er hægt að skilja
þessar upplýsingar og þá umfjöllun
sem verið hefur í fjölmiðlum vegna
þessa máls öðru vísi en
svo, að ekki sé gert ráð
fyrir sambærilegri
skerðingu á framlagi
borgarinnar með börn-
um í öðram grunnskól-
um í Reykjavík, aðeins
þeim sem ganga í
Isaksskóla. Nú vil ég
strax í upphafi taka
undir það með borgar-
yfirvöldum að það er
ekki gott að nokkrum
vikum eftir að undirrit-
aður er þjónustusamn-
ingur komi fram kröfur
um að honum sé
breytt. Og vissulega
spyr ég mig hvaða
gögn skólastjórn Isaks-
skóla hafði undir höndum þegar hún
samþykkti þennan samning?
Skýringar borgaryfirvalda eru að
mínu mati langt frá því að vera full-
nægjandi og særa í raun réttlætis-
kennd mína. Þær eru í fyrsta lagi
að foreldrar barna í Isaksskóla
gi-eiði skólagjöld og að því megi
færa fyrir því rök að ef greiða eigi
sömu fjárhæð úr borgarsjóði til
þessa skóla, þá beri að leggja niður
skólagjöldin. í þessu felst að borg-
aryfirvöld virðast ekki sjá neitt at-
Skólamál
Skýringar borgaryfir-
valda eru að mínu mati
langt frá því að vera
fullnægjandi, segir
Elsa S. Þorkelsdóttir,
og særa í raun réttlæt-
iskennd mína.
hugavert við að greiða hærri fjár-
hæð með reykvískum grunnskóla-
börnum sem sækja skóla í önnur
sveitarfélög en með þeim reykvísku
grunnskólabörnum sem sækja
Isaksskóla. Að mínu mati standast
svona skýringar ekki. Það má
vissulega deila um hvort rétt sé að
leyfa einkarekna skóla hér á landi.
Sú spurning er hins vegar pólitísk
spurning og kemur þessu máli ekk-
ert við. Einkareknir skólar eru til
staðar. Þau skólagjöld sem þeir
innheimta era ekki tilkomin til að
spara sveitarstjórn fé, heldur til að
mæta þeim kostnaði sem er til við-
bótar því opinbera framlagi sem
einkarekni skólinn hefur tilkall til,
til jafns við aðra skóla. Hafa verður
hugfast að einkarekni skólinn er að
taka að sér lögbundið verkefni fyrir
borgaryfirvöld. Starfsemi hans er
háð samþykki hins opinbera og
starfsemi hans fer eftir lögum og
samþykktrinám.skrá.Aðréttlæta
þessa ákvörðun með því að foreldr-
ar greiði skólagjöld felur í sér sér-
staka skattlagningu á þá útsvars-
greiðendur í Reykjavík sem eiga
börn í ísaksskóla. Þeirri spurningu
hefur þegar verið varpað fram
hvort slíkt standist jafnræðisreglu
stjórnarskrárinnar.
í öðru lagi hafa borgaryfirvöld^
bent á að framangreindar fjárhæðir
sem greiddar eru með sérhverju
skólabarni í Reykjavík og sú fjár-
hæð sem þjónustusamningurinn
gerir ráð fyrir að greidd verði með
sérhverju barni í ísaksskóla séu
ekki að fullu sambærilegar. Inni í
fjárhæðinni kr. 240.000 kr. sé
stuðningur við börn sem þurfa sér-
staka aðstoð og að sú aðstoð standi
börnum í ísaksskóla til boða skól-
anum að kostnaðarlausu. í mínum
huga er þessi skýring jafnóljós og
sú fyrri. Er það þá svo að borgaryf-
irvöld hafi fram til þessa ofgreitt
með börnum í ísaksskóla sem nú sé
verið að leiðrétta í áföngum? Er
kostnaður vegna sérstakra þarfav"
einstakra bama þá að meðaltali sá
mismunur sem þarna er gert ráð
fyrir að verði á framlagi til ísaks-
skóla og annarra grunnskóla?
Áhugavert væri að fá upplýsingar
um það.
Eftir standa ósvaraðar spurning-
ar sem mikilvægt er fyrir foreldra
barna í ísaksskóla að fá svör við.
Haldbærar skýringar borgaryfir-
valda munu leiða til þess að ég mun
með glöðu geði greiða uppsett
skólagjöld í ísaksskóla næsta vetur.
En ef nánari skoðun á þjónustu-
samningnum leiðir til þess að verið^
sé að mismuna grunnskólabörnum í
ísaksskóla og foreldrum þeirra, þá
vil ég beina þeim tilmælum til borg-
aryfirvalda og skólastjórnar Isaks-
skóla að taka upp fyrmefndan
samning.
Höfundur er lögfræðingur og for-
eldri bamsílsaksskóla. ------