Dagblaðið Vísir - DV - 18.09.1996, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 18. SEPTEMBER 1996
15
Ósýnilegir
strætisvagnar
„Hreyfist strætó þá hraöar en Ijósiö eöa fer hann einfaldlega yfir á Ijós-
um?“ spyr Haraldur í grein sinni.
Það er gott að
búa á eyju. Langt í
burtu frá hávaða
heimsins. Eigin-
lega á bak við
hann. Hér er allt á
sinum stað, Al-
þingishúsið eða
Esjan, og óæski-
legir aðskotahlutir
sjást úr margra
sjómílna íjarlægð.
En stundum
virðist eins og allt
sé komið á fleygi-
ferð og flestar við-
miðanir séu horfh-
ar fyrir fullt og
fast. Þetta ástand
grípur oftast um
sig á haustin þegar
vetrarstarfið er að
bresta á.
Það sem áður var kannski
héma er núna komiö þangað. Eða
öfugt. Jafnvel heilu manneskjum-
ar breyta um heimilisfang, sima-
númer eða hreinlega svæðisnúm-
er. 101 í 110. Sumir láta sér þó
nægja að flytja sig milli hvítu og
gulu síðnanna i símaskránni.
Þokan yfir oss
Þokan sem hefur legið yfir okk-
ur héma á SV-hominu undan-
farna daga gerir ástandið enn
óljósara. Enda býr margt í
þokunni. Samt er yfirleitt betra að
flytja sig um set heldur en að búa
beint í henni. Þá sér eng-
inn hvert þú ferð eða
hvaðan þú komst. Sem
er yfirleitt ekki svo auð-
velt héma heima. Flestir
geta nefnilega yfirleitt
rakið æðar náungans
endalaust, aftur fyrir ní-
unda mánuð eða þess
vegna níunda lið.
En þokan, sem einkenn-
ir gjarnan eyjasamfélög
á milli hafstrauma, rugl-
ar oft raunveruleika-
tengsl okkar. Útlínur
hverfa og við byrjum að
trúa því sem við ímynd-
um okkur.
Maður fer til dæmis í
göngutúr en er samt
ekki með það á hreinu
hvort hann sjálfur er á
hreyfingu eða hvort það er nán-
asta umhverfi sem færist úr stað.
Þegar í óefni er komið ...
Ástandið er sérstaklega slæmt
nákvæmlega núna; sjálfir strætis-
vagnarnir eru
allt í einu byij-
aðir að hreyfast
og hringsnúast
hraðar en
venjulega. Þeir
fylgja sem sagt
ekki lengur eðli-
legri tímaáætl-
un. Þá breytast
líka afstöðumar
endanlega. Far-
þegar mæta
seinna á áfangastað eða koma of
fljótt. Eðli málsins samkvæmt.
Jafhvel skærgulur litur vagnanna
virðist ekki gera þá ljósari fyrir al-
menningsaugun. Fleiri en einn
missa af ósýnilegum vagninum.
Hreyfist strætó þá hraðar en
ljósið eða fer hann einfaldlega yfir
á ljósum? Eða hefur borgarlands-
lagið kannski tekið stökkbreyting-
um í allri þessari þoku? Skroppið
saman eða þanist út?
En þegar allt er komið í óefni
tekur gamla fólkið sig til og lokar
götunni með því að ganga yfir
hana fram og til baka. Stöðvar
þannig tímann.
Og til að koma í veg fyrir frek-
ari veruleikafirringu borgarbúans
eiga núna að fara fram hámá-
kvæmar mælingar á hraða og fjar-
lægðum í Reykjavík. Til þess að
maður viti nokkmm veginn hvar
maður stendur. Á biðstöðinni eða
annars staðar. Og hvað sé langt á
næsta stað. í rauninni á að endur-
skilgreina fjarlægðir og þar með
stærð höfuðborgar landsins.
Heimsmynd okkar mun örugglega
taka grundvcillarbreytingum. - Á
sama tima ætla Landmælingar ís-
lands samt að flytja starfsemi sína
upp á Skaga.
Höfum alltaf veriö
nægjusöm
Meðan sumar aðrar þjóðir und-
irbúa geimferðir til Mars látum
við okkur nægja að færa stoppi-
stöðvar strætisvagnanna okkar til
í þokunni og endurmæla síðan
hraðafjarlægðirnar á milli þeirra.
Til að við týnum ekki hvert öðru
héma í ómælinu og getum haldið
áfram að hittast á réttum tíma.
Eða svona næstum því.
Haraldur Jónsson
Kiallarinn
Haraldur
Jónsson
myndlistarmaöur
„í rauninni á að endurskilgreina
fjarlægðir og þar með stærð höf-
uðborgar landsins. Heimsmynd
okkar mun örugglega taka
grundvallarbreytingum. “
Samstaða með írak
Stefna Bandarikjanna gagnvart
írak,. ef stefhu skyldi kalla, er
hrunin. Hún byggðist nær ein-
göngu á formælingum gegn
Saddam Hussein persónulega, sem
George Bush beitti í áróðursskyni
og bandarískir (og íslenskir) fjöl-
miðlar hafa haldið dauðahaldi í
síðan. írak var Þýskaland,
Saddam v£ir Hitler, úrvalssveitir
hans vom SS, Kúrdar voru gyð-
ingar. - Þessi ímynd var barin inn
í huga fólks og útilokaði alla gagn-
rýna hugsun.
í huga Bush var hann að koma í
veg fyrir síðari heimsstyrjöldina
og stöðva Hitler í Tékkóslóvakíu.
Á þessum hugarórum hefúr af-
staða Vesturlanda til íraks veriö
byggð. Persaflóastríðið snerist
ekki um olíu. Það snerist um að
afmá Kúveit sem sjálfstætt ríki af
kortinu. Samstaðan í Persaflóa-
stríðinu myndaðist vegna þess að
allir áttu hagsmuna að gæta í að
varðveita óbreytt landamæri. Sú
samstaða er nú brostin. Banda-
rikjamenn hafa gengið of langt í
að lítilsvirða landamæri og full-
veldi íraks.
Horfnar forsendur
Flugbannsvæðið í Norður-írak
var sett einhliða 1991 og ekki
byggt alþjóðasamþykktum. Ekkert
bannaði írökum að fara landleið-
ina um Kúrdasvæðin eða suður-
hlutann. Þegar Kúrdar snemst á
sveif með
Saddam og em
nú að semja frið
við hann, höfðu
Bandaríkin eng-
an siðferðislegan
eða lagalegan
rétt til íhlutun-
ar.
„Vemdin" var
aldrei nema yfir-
skin. CIA ætiaði
að beita Kúrdum
gegn Saddam
eins og Kontraliöum gegn Sand-
ínistum í Nikaragúa. Refsiaðgerð-
ir Bahdaríkjanna, með SÞ sem
lepp, hafa haft öfug áhrif. Þær
hafa styrkt Saddam, fylkt lands-
mönnum um hann sem aldrei fyrr
og eflt þjóðarvitvmd íraka, líka
þeirra Kúrda, sem líta á sig sem
íraka. Með því að
stækka einhliða
flugbannsvæðið og
skjóta stýriflaugum
hefúr Clinton eyði-
lagt það sem eftir
var af stefnu Bush.
Allar forsendur
fyrri stefnu eru
horfnar. Blekkingin
um Sameinuðu þjóð-
imar er að engu
orðin, Kúrdar í
norðri orðnir banda-
menn Saddams.
Samstaðan meðal
arabaríkja um að
vernda landamæri
Kúveits hefur snúist
upp í samstöðu um
að vernda fúllveldi
íraks fýrir vestræn-
um stórveldum.
Jafnvel Sádi-Arabar neita að
styðja flugeldasýningu Clintons í
írak, enda er hún ætiuð banda-
rískum kjósendum.
Kúveitar hafna 5000 manna
bandarísku viðbótarherliði. Egypt-
ar, Jórdanir, Sýrlendingar og
Tyrkir eru fjandsamlegir. Enginn
á þessum slóðum hefur minnsta
áhuga á íröskum Kúrdum, og hef-
ur aldrei haft. Saddam Hussein
stendur með pálmann í höndun-
um. Þetta verður Clinton að reyna
að fela fram yfir kosningar med
sýningu á hemaðar-
mætti Bandarikjanna
við Persaflóa.
Ráöleysa
Bandaríkjamenn hafa
enga stefnu og engin
skýr markmið með
árásunum á írak,
nema innantómt stagl
um mannvonsku Sadd-
ams. Arabaríkin sjá
sem er, að allur hávað-
inn og vopnaskakið út
af Kúrdum er banda-
rískt innanríkismál.
Saddam Hussein nýtur
sívaxandi aðdáunar
meðal araba utan
íraks fyrir að standa
uppréttur gagnvart
risaveldinu sem níðist
á nauðstöddum al-
menningi i írak.
Vesturlönd eiga eftir að bíta úr
nálinni með þær ógöngur sem
Bush kom þeim í. Clinton getur
ekki dregið í land núna. En sem
raunsær pólitíkus verður hann
fyrr eða seinna að horfast í augu
við veruleikann, bjarga andlitinu
meö því að lýsa yfir sigri gegn
Saddam og taka upp eðlileg við-
skipti og samskipti við Irak. Það
mundi lækka olíuverð, sem er að
minnsta kosti vitræn stefna.
Gunnar Eyþórsson
„Samstaðan meðal arabaríkja
um að vernda landamæri Kúveits
hefur snúist upp í samstöðu um
að vernda fullveldi íraks fyrir
vestrænum stórveldum
Kjallarinn
Gunnar
Eyþórsson
blaðamaöur
Með og
á móti
Á að jafna laun sjómanna
og fiskvinnslufólks?
Nauðsynlegt
Á liðnum
árum hefur
hráefnisverð til
vinnslunnar
hækkað all-
verulega vegna
samkeppni um
hráefnið sem
hefur farið
minnkandi frá
ári til árs.
Þetta hefur
leitt til þess að landfiysting borg-
ar sig ekki lengur. í raun ættu
menn að leggja hana af eins og
hún er í dag. Ég tel hins vegar aö
okkur beri siðferðisleg skylda til
þess að reyna að snúa vörn í
sókn og vernda störfin í landi. Ég
tel jafnframt að núna, þegar við
erum að fá svigrúm með auknum
kvóta, eigi að halda krónutöl-
unni í launaumslögum sjómanna
óbreyttri en lækka verð á hrá-
efhi þannig að vinnslan í landi
geti gengið og að við getum hald-
ið störfum í frystingunni opnum.
Ég held að flest fyrirtæki séu
þessa dagana að reyna að snúa
vöm í sókn og fara yfir í frekari
vinnslu. Það er hins vegar ljóst
að þau fyrirtæki sem hafa byggst
upp sem eitt frystihús - einn tog-
ari eru nánast dauðadæmd
vegna þess að við verðum að
framleiða aukið magn í sam-
keppninni við ódýran fisk úti í
heimi. Við eigum því engan ann-
an kost ef við ætium að hugsa
um verkafólkið en að lækka verð
á hverju kílói af hráefni en halda
óbreyttri krónutölu hjá sjómönn-
um. Það er hægt vegna þess að
nú hefur kvótinn verið aukinn
um 20 prósent í þorski. Ef við
lækkum kílóverðið á hráefninu
um 15 til 20 prósent er hægt að
halda óbreyttri krónutölu hjá
sjómönnum en hækka laun land-
verkafólks."
Fráleitt
„Ég vil í
byrjun taka
það fram að
mér þykir
hugmyndin
fráleit. Sjó-
menn eiga
enga sök á
háu hráefnis-
verði. Það
eiga útgerðar-
menn og fisk-
kaupendur með kvótabraskinu.
Það er stóra vandamálið og höf-
uðorsökin fyrir háu hráefnis-
verði. Þeir sem halda því fram að
hráefnisverð sé of hátt verða að
taka kvótaleiguna inn í umræð-
una. Þegar kvótaleigan er orðin
jafnhá hráefhisverðinu eða jafn-
vel hærri þá gengur dæmið ekki
upp. Dæmi er til úr rækjunni þar
sem verið er að greiða 80 krónur
í leigu fyrir eitt kíló af rækju-
kvóta en greiöa útgerð og sjó-
mönnum 70 til 90 krónur fyrir
kílóið. Alveg sama á sér stað í
þorski. Allt árið í fyrra var
kvótaleigan fyrir þorskkíólið 95
krónur - á sama tíma og verið er
að greiða til bátanna sem veiða
fiskinn allt niður í 20 til 30 krón-
ur á kílóiö og mjög algengt verð
var 60 krónur. Þetta er mergur-
inn málsins og ástæðan fyrir þvi
að frystingin barmar sér. Hvort
fyrirtæki er vel rekið, með góða
nýtingu í vinnslunni hjá sér, er
orðið aukaatriði miðað við
kvótabraskið. Það eru aðeins þau
örfáu fyrirtæki sem eiga nægan
kvóta sem standa sig. Hin sem
verða að leigja hann ganga ekki
og það þurfa flest þeirra að gera.
Á fiskveiðiárinu 1994/1995 gengu
78 prósent af úthlutuðum veiði-
heimildum á milli skipa. Þetta
segir allt um kvótabraskið."
-Sdór
Sfghvatur Bjarna-
son forstjóri.