Dagblaðið Vísir - DV - 23.03.1999, Blaðsíða 11

ÞRIÐJUDAGUR 23. MARS 1999
★
★
★
—★
Á ★
enmng
11
Gisti enginn að
Gunnvöru...
Þekkt er frásögnin af Bandaríkjamanninum
sem fór eins konar pílagrímsfor á fund Hall-
dórs Laxness í stuttri viðdvöl á íslandi. Hann
var kominn til að votta höfundi Sjáifstæðs fólks
virðingu sína og sagði jafnframt að Bjartur í
Sumarhúsmn væri víða til - í New York sem
annars staðar. Þessir karlar berjast til síðasta
blóðdropa fyrir sjálfstæði sínu og fóma öllu,
jafnvel því sem þeim er kærast, fremur en að
gefast upp. Og kannski er vottur af Bjarti í okk-
ur öllum.
En persónan er fyrir löngu orðin svo sam-
gróin íslenskri vitund að við tengjum hann for-
takslaust við heiðina og kotbæinn, þar sem
hann hokrar með sínu fólki og hungurvofan
vakir í dyragættinni. Þar fæðast böm og deyja
jafnharðan, skepnumar falla úr hor og fuil-
orðna fólkið skrimtir. En engu að síður er þetta
konungsríki í augum þess manns sem loksins
býr að sínu eftir áralangan þrældóm.
Bjarti er sjálfstæðið meira virði en alit ann-
að. Fegurðin býr í vel fram gengnum kindum
en ekki í óáþreifanlegum fyrirbrigðum náttúr-
unnar.
Maður spyr sjálfan sig fyrirfram að því
hvemig mögulegt sé að koma Sjáifstæðu fólki á
svið og glæða það eigin lifi. Persónuflóran er
svo samtvinnuð náttúraöflunum og vísdómur
textans svo margræður að ekkert má missa sig.
Leikgerð þeirra Kjartans Ragnarssonar og
Sigríðar Margrétar Guðmrmdsdóttur fer um
margt ótroðnar slóðir. Þau skipta verkinu upp
í tvær aðskildar sýningar og heiti þeirra gefa
vísbendingu um áherslumar.
Hér er fjallað um fyrri sýninguna sem ber
heitið „Bjartur - landnámsmaður íslands".
Skemmst er frá því að segja að með markvissri
leikstjóm Kjartans og meitlaðri túlkun af-
bragðsleikara tekst með þessum hætti að skapa
sjálfstætt leikrit. Þetta er ekki myndskreyting
við bók og ekkert hirt um að eltast við kórrétta
útlagningu sögunnar. Jafhframt því að vera
bókinni trú aðlaga þau Kjartan og Sigríður at-
burðarás og persónuflóru að lögmálmn leiksýn-
ingarinnar.
Hvergi slegin feilnóta
í upphafsatriðinu má m.a. sjá bognar mann-
verur líða um sviðið eins og svipþyrpingu
Ingvar Sigurðsson og Margrét Vilhjálmsdóttir sem Bjartur og
Rósa. DV-mynd Hari
margra kynslóða og tína upp grjót til að varpa
í dys Gunnvarar sem alla sýninguna þrumir
yfir atburðum. Sviðið er stilfært í „fánalitum"
og skáhailandi flötur framsviðsins með hvítan
jökul í bakgrunni gegnir -------
hlutverki hvers þess um-
hverfis sem atburðarásin
krefst. Línan i fatahönn- ------
uninni er skýr (Þórunn
Elísabet) og dökk ígangs-
fótin sérlega vel heppn-
uð. Lýsingin gegnir
Leiklist
Auður Eydal
veigamiklu hlutverki í leikmynd sem þessari
og margar sviðslausnir era í senn einfaldar og
snjallar. Öll sýningin rennur fyrirhafiiarlaust
þó að skiptingar séu tíðar og persónumar era
í fyrirrúmi. Togstreitan á milli Bjarts, sem
þrjóskur heldur fast við sitt, og annarra per-
sóna verður allt að því áþreifanleg og hræðsla
Rósu við ógn óbyggðanna nær vel til áhorf-
enda. í þessum hluta verks-
ins leikur Ingvar E. Sig-
urðsson Bjart á miðjum
aldri og Margrét Vilhjálms-
dóttir Rósu konu hans.
Ingvari lætur einkar vel
að sýna frumkraft hans og
einsýni og persónan gengur
fullkomlega upp. Margrét
vinnur ótvíræðan leiksigur
í hlutverki Rósu sem hún
túlkar með óbrigðulum
skilningi á örlögum henn-
ar.
Rauðsmýrarmaddaman
er í traustum höndum Ólaf-
íu Hrannar Jónsdóttur sem
dregur fram skoplegar hlið-
ar persónunnar. Amar
Jónsson leikur Þórð, fóður
Rósu, ákaflega vel. Hann er
kannski fúllhrumur þegar
á líður en sýnir á mjög
sterkan hátt samband
þeirra feðgina og
fólskvalausa ást Þórðar á
litlu stúlkunni sinni sem
hann getur þó ekki forðað
frá grimmum örlögum.
Gunnar Eyjólfsson á frá-
bæran leik í hlutverki séra Guðmundar og þær
Edda Amljótsdóttir og Herdís Þorvaldsdóttir,
sem koma meira við sögu í síðara leikritinu,
skila hlutverkum Finnu og Bem gömlu vel.
-------------- Margir aðrir leikarar
koma ffarn og í heild er hóp-
urinn mjög sterkur. Hvergi
slegin feilnóta. Og talandi
um nótur: Tónlist Atla
Heimis er guils ígildi og
lausnin með tíkina Títlu
(Guðni Franzson og klar-
ínettan hans) í einu orði sagt: Brilljant. Eins og
svo margt annað í sýningunni.
Þjóðleikhúsið sýnir á Stóra sviði:
Sjálfstætt fólk: Bjartur - Landnámsmaður íslands
eftir sögu Halldórs Laxness
Leikgerð: Kjartan Ragnarsson og Sigríður Mar-
grét Guðmundsdóttir
Frumsýning 21. mars.
Leitin að ástinni
I leikgerð sinni á Sjálf-
stæðu fólki eftir Halldór Lax-
ness tekst þeim Sigríði Mar-
gréti Guðmundsdóttur og
Kjartani Ragnarssyni að
skapa sjálfstæð listaverk sem
ganga upp sem sviðsverk.
Vitanlega em leikgerðimar
einfoldun á þessu mikla bók-
menntaverki og þeir sem ein-
blína um of á frumtextann
eiga vafalaust eftir að sakna
bæði atburða og persóna.
Sömuleiðis gæti umgjörð sýn-
ingarinnar farið fyrir brjóstið
á einhveijum ástriðufullum
natúralistum en varla svo að
uppfærslan veki deilur.
Eins og nafnið gefúr til
kynna beinist athyglin að
Ástu Sóllilju og sambandi hennar við Bjart í
„Ásta Sóllilja - Lifsblómið". Leitin að ástinni er
rauði þráðurinn og höfúndar leikgerðarinnar
leggja megináherslu á þá atburði sem skipta
sköpum í lífl þessara tveggja persóna. Þar má
nefna heimsóknina afdrifaríku í kaupstaðinn,
komu kennarans, brottvísun Ástu Sóllilju úr
Sumarhúsum og greiðsluþrot Bjarts, að endur-
fundum þeirra ógleymdum. Heimilisaðstæðum
í Sumarhúsum era sömuleiðs gerð ágæt skil,
sem og samfélagslegu umhverfi þessa tíma.
Vel hefúr tekist til með skipan í aðalhlut-
verk og raunar stendur allur leikarahópurinn
sig með mikilli prýði. Sú tiiraun að láta sömu
leikara leika mismunandi
hlutverk í báðum sýningum
gefst vel og í mörgum tilvik-
um er óhugsandi að gera
upp á milli frammistöðu
leikenda í leikgerðunum
tveimur. Þannig er til dæm-
Úr seinni hluta Sjálfstæðs fólks: Ásta Sóllilja: Lífsblómið.
DV-mynd Teitur
is með Gunnar Eyjólfsson sem er jafn kostuleg-
im í hlutverki séra Guðmundar i fyrri hlutan-
um og óborganlegur sem Jón hreppstjóri á
Rauðsmýri í þeim síðari. Margrét Viihjálms-
dóttir fer sömuleiðis á kostum í báðum sýning-
um og hreint makalaust hvað henni tekst að
draga upp trúverðuga mynd af Björt litlu.
Ágætlega heppnuð
uppfærsla
Fyrir fram gat ég ekki ímyndað mér neinn
annan í hlutverki Bjarts eldra en Amar Jóns-
son og hann stendur fylli-
lega undir öllum vænting-
rnn. Öli helstu persónuein-
kenni hans, þijóskan jaint
ii iii' r ' i' ■ sem kvikan, era vel grein-
Halldóra Friðjónsdóttir anleg- stemunn Ólína Þor-
--------------1------------steinsdóttir leikur Ástu Sól-
Leiklist
lilju og gerir það ákaflega vel. Þetta er sú per-
sóna sem tekur hvað mestum breytingum enda
Ásta Sóllilja saklaus og óharðnaður unglingur
þegar verkið hefst en lífsreynd og helsjúk
tveggja bama móðir þegar því lýkur. Hlutverk-
ið býður auðveldlega upp á melódramatíska
túlkun en Steinunn Ólína féli alls ekki í þá
gryfju. Líkt og hjá Amari einkenndist leikur-
inn af hófstiilingu og næmi á undirtextann.
Herdís Þorvaldsdóttir átti stórleik í hlut-
verki Hallbera gömlu og ekki amalegt að halda
upp á fimmtíu ára leikafmæli með jafn eftir-
minnilegum hætti. Það er margt bráðskemmti-
lega leyst í sviðsetningunni og nægir þar að
nefna dýrin sem hljóðfæraleikaramir túlka.
Þórður Högnason og kontrabassinn hans vora
frábær Búkolla og aflífun skepnunnar ótrú-
lega snjöll hugmynd.
í flestum tilvikum vora búningar ágætir.
Þó kom fyrir að þeir vektu hjá mér dáhtla
furðu og nefni ég þar sem dæmi verkfalls-
mennina sem minntu frekar á skemmtikrafta
í svörtum jakkafotum. Af framansögðu ætti
að vera ljóst að „Ásta Sóllilja - Lifsblómið" er
ágætlega heppnuð uppfærsla þó aðeins vanti
upp á að leikgerðin sé nægilega markviss.
Að sönnu likamnast Bjartiu og hans fólk á
sviðinu en leikgerðin dýpkar ekki skilning
okkar á sögunni. Hún birtir okkur myndir úr
bókinni en kafar ekki undir yfirborð textans
eða leitar að nýjum og ferskum skirskotimum
sem gætu átt erindi við samtímann. Markmið-
ið með leikgerðinni er því ekki ljóst og kannski
einmitt þess vegna sem sýningin nær ekki að
hrífa mann fúUkomlega.
Þjóöleikhúsið, sýning á stóra sviði: Sjálfstætt
fólk, annar hluti,
Ásta Sóllilja - Ltfsblómið
Frumsýnt 21. mars
m mmm ... ..
Skúli Sverrisson leikur
fyrir Laurie Anderson
Skúli Sverrisson bassaleikari, sem á síðasta
ari sótti okkur heim með hljómsveit sinni,
Pachora, hefúr í mörgu að snúast um þessar
mundir. Ný geislaplata með hljómsveitinni er
Jkomin á
' markaðinn
og DV mun
fjaHa um
hana inn-
an tíðar. í
apríl kem-
ur út sóló-
plata með
klarínettu-
leikaranum Chris Speed úr Pachora hjá útgáfu-
yrirtækinu Songlines, þar sem Skúli leikur eitt
aðaihlutverkið á bassa sinn. Einnig stendur yfir
samstarf Skúla við spænska „nýflamenkó“-gítar-
leikarann Gerardo Núnez sem er einn sá „alheit-
asti“ í þeim flokki um þessar mundir. En það
sem mestum tíðindum sætir er að bandaríska
■listakonan Laurie Anderson, sem sviösetur ým-
iss konar gjöminga (kannast einhver við „Oh,
Superman"!), hefur kaUað Skúla til liðs við sig
; og era aUar líkur á því að hann muni leika meö
blönduðum hópi á hennar vegum mestan hluta
lársins 1999. HljómplöturversluninI2 tónar, sem
jstóð fyrir hingaðkomu Pachora í fyrra, er þó
ekki úrkula vonar um að takast megi að lokka
Skúla heim tU spUamennsku einhvem tímann á
árinu.
Langholtskirkja fylltist
Menningameysla okkar íslendinga er ýmist í
iiökkla eða eyra. Fyrir helgina skýrði Morgun-
blaðið frá bókmenntavöku í Grafarvogi þar sem
Einar Már Guðmundsson, handhafl Bókmennta-
verðlauna Norðurlandaráðs, las upp úr verkum
sínum en einungis fimm
manns mættu tU að hlýða á
skáldið. Hins vegar fyUtist
Langholtskirkja út úr dyrum
síðastliðinn laugardag þegar
söngsveitin Fílharmónía
flutti þar Sálumessu Moz-
arts. Því ákváðu flytjendur
að endurtaka flutninginn á
sama stað nú I kvöld, þriðju-
dag, kl. 20. Ættu aUir sem
iekki hafa enn upplifað „lifandi" flutning á þessu
öndvegisverki tónbókmenntanna að reyna að
tryggja sér sæti í kirkjunni í tæka tíð.
Ástir Shakespeares?
Hvimleið er sú árátta þeirra sem fjalla um út-
llendar kvikmyndir að titla þær sýknt og heUagt
upp a
ensku eða
nota enska
orðaröð
þegar verið er að þýða
heiti þeirra. Af
hverju má
ekki tala
um
Shakespeare ástfanginn í stað þess að víxla orð-
um, eða þá bara Ástir Shakespeares? Síðan er
' verðlaunakvikmynd Robertos Benignis, La vita é
bella, sjaldnast köUuð annað en Life is Beautiful.
Smekklegra væri að halda sig við upprunalegu
ítölskuna eða íslenska heitið: Lífiö er dásamlegt.
Hollensk mynd hlutskörpust í
Rúðuborg
Það var hollenska myndin Þegar Ijósiö birtist
Iaftur, eftir Stijn Coninx, sem varð hlutskörpust
að þessu sinni á kvikmyndahátíðinni í Rúðuborg
--------------------------
|en ólygnir heimUdarmenn sögðu fréttaritara DV,
Einari Má Jónssyni, að dómnefndin hefði verið
klofin og mjög litlu munað að Dansinn eftir
(Ágúst Guðmundsson fengi aðalverðlaunin.
Norska myndin Bare skyer beveger stjernerne eft-,
ir Torun Lian fékk áhorfendaverðlaunin. Auk
þess vakti grænlenska myndin Hjarta Ijóssins
Imikla athygli en af einhverjum ástæðum hafði
hún ekki verið valin í samkeppnina og var sýnd
|í almennu yfirliti yfir norrænar kvikmyndir.
Umsjón