Dagblaðið Vísir - DV - 23.03.1999, Blaðsíða 12

12
ÞRIÐJUDAGUR 23. MARS 1999
Frjálst, óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjðri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aöstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Augiýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritsýórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst<®ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuöi 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk., Helgarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aösent efni blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Veiðileyfagjald og byggðakvóti
Veiðileyfasinnar hafa sigið hægt og bítandi fram úr
gjafakvótasinnum og eru komnir í öruggan meirihluta
meðal þjóðarinnar samkvæmt nýjustu skoðanakönnun
DV. Veiðileyfasinnar eru í meirihluta í öllum stjórn-
málaflokkum landsins nema Framsóknarflokknum.
Stuðningsmenn flokks utanríkisráðherrans og fyrrver-
andi sjávarútvegsráðherrans, tákngervings kvótakerfis-
ins, eru orðnir einir á báti í stuðningi við núverandi
kerfi. Kjósendur Sjálfstæðisflokks hafa snúið við blaðinu
og styðja veiðileyfagjaldið í hlutföflunum 61-39.
Umræður á landsfundi sjálfstæðismanna báru merki
umskiptanna, þótt ályktun fundarins endurspegli þau
ekki. Býsna erfitt er orðið fyrir forustu flokksins að beita
sér af hörku gegn breytingum, sem njóta stuðnings ein-
dregins meirihluta kjósenda flokksins.
Einkum verður núverandi spenna eríið fyrir Sjálfstæð-
isflokkinn ef á grundvelli hans rís annar flokkur, tfl við-
bótar við flokk Sverris Hermannssonar, með trúverðuga
frambjóðendur og stefnu veiðileyfagjalds og sækir fylgi
sitt tfl hefðbundinna kjósenda Sjálfstæðisflokksins.
Kjósendur flokkanna tveggja, sem hafa tekið við fylgi
Alþýðubandalagsins, styðja veiðfleyfagjald, einkum kjós-
endur Samfylkingarinnar, þar sem hlutföllin eru 77-23.
Núverandi gjafakvóti hefur því hvergi lengur skjól nema
í Framsóknarflokknum, þar sem hlutföllin eru 40-60.
Tflfærsla kvóta frá fámennum sjávarplássum til Qöl-
mennari byggða hefur orðið tfl þess, að byggðastefnu-
menn sjá ekki lengur vörn í gjafakvótanum gegn tfllög-
um um að tengja markaðslögmál með einhverjum hætti
við réttinn tfl aðgangs að takmarkaðri auðlind.
Þeir, sem ekki aðhyllast markaðsstefnu í sjávarútvegi,
hafa i vaxandi mæli hneigzt að byggðakvóta, þótt dæmin
sýni, að byggðakvóti hefur einnig lekið brott. Fyrir
skammgóðan vermi hafa menn selt fjöregg sjávarpláss-
anna og staðið eftir jafnslyppir og snauðir.
Hugsanlegt er, að sátt náist milli sjónarmiða veiði-
leyfagjalds og byggðakvóta með því að veiðfleyfagjaldið
renni að hluta tfl þeirra byggða, sem standa höllum fæti
í baráttunni um réttinn tfl að veiða það takmarkaða
magn, sem leyft er að veiða hverju sinni.
Einnig er hugsanlegt, að afhenda megi þessum sjávar-
plássum hluta kvótans fram hjá veiðfleyfagjaldi. Hag-
fræðilega séð eru slíkar lausnir aflar vondar, en þær
kunna að eiga rétt á sér sem pólitísk lausn á viðkvæmu
deflumáli um misjafna stöðu fólks eftir byggðum.
Byggðakvótinn hefur þann kost að njóta stuðnings
þjóðarinnar í hlutfóllunum 74-26 samkvæmt nýjustu
skoðanakönnun DV. Hann nýtur raunar meiri stuðnings
en einstakar aðferðir við veiðileyfagjald, allt frá þjón-
ustugjöldum á útgerðir yfir í uppboð á kvóta.
Þótt veiðfleyfagjald og byggðakvóti séu tvær ólíkar
leiðir, eiga þær það sameiginlegt, að fylgið við þær bygg-
ist á réttlætistflfinningu, annars vegar fyrir jafnrétti
borgaranna og hins vegar fyrir tflverurétti byggðanna,
enda hafa margir bæði sjónarmiðin í senn.
Stuðningsmenn veiðfleyfagjalds þurfa að finna aðferð,
sem hægt er að fá sem flesta tfl að sameinast um. Með
því að blanda slíkri aðferð saman við byggðakvóta er
kominn pakki, sem líklegt er að afli sér víðtækari sam-
stöðu fólks en aðrar leiðir tfl lausnar málsins.
Kjósendur telja sennilega ekki vera hlutverk sitt að
kafa dýpra í hlutina en að heirnta réttlæti og vflji heldur
fela sérfróðum aðflum hina tæknflega útfærslu.
Jónas Kristjánsson
Öll fjármögnun er nú miklum mun auöveldari en áður var, við liggur að boðið sé upp á kjör sem hljóða upp á
enga útborgun og afgang eftir minni, segir m.a. í grelninni.
Verðtrygging
Enn heyrast þær
raddir sem telja
ástæðu til að leggja
eigi niður hina al-
mennu verðtrygg-
ingu sem nú er á því
sem næst öllum lang-
tímalánum lands-
manna. Rökin, sem
haldið er fram, eru
þau að þótt greitt sé
af lánum fari höfuð-
stóll þeirra hækk-
andi frá mánuði til
mánaðar þannig að
hinn almenni lántak-
andi sjái ekki að það
lán sem um ræðir
verði nokkurn tím-
ann greitt upp.
Rétt er það að þau
tilvik eru fyrir hendi
að höfuðstóll láns
eftir greiðslu afborg-
ana og vaxta geti
verið hærri en höf-
uðstóll fyrir
greiðslu. Þessi tilvik
eru afar fá og í reynd
auðskilin. Þau eiga
við þegar hafin er
greiðsla langtíma-
lána með jöfnum ár-
greiðslum. Fyrstu
greiðslur slíkra lána eru að mestu
leyti greiðslur vaxta en að afar
litlu leyti greiðslur afborgana.
Jafnar afborganir eða
jafnar árgreiðslur
Nú er lántakendum oft í sjálfs-
vald sett þegar um lán t.d. úr líf-
eyrissjóðum er að ræða hvor kost-
urinn sé valinn, jafnar afborganir
eða jafnar árgreiðslur. í tiiviki
jafnra afborgana er greiðslubyrðin
Kjallarinn
Kristjón Koibeins
viðskiptafræðingur
þyngst í upphafi en
léttist þegar á lánstím-
ann líður. Höfuðstóll
lána með slíkum kjör-
um ætti því síður að
hækka á milli afborg-
ana, en höfuðstóll
jafngreiðslulána, eins
og húsbréfalána, þar
sem í tilviki lána með
jöfnum afborgunum
er afborgun í upphafi
lánstímans mun
hærri en þegar um
jafnar árgreiðslur er
að ræða. Vegna þess
hversu miklu meira
flestir meta lækkaðar
árgreiðslur nú en ár-
greiðslur þegar fram
„Vegna þess hversu miklu meira
flestir meta lækkaöar árgreiðsb
ur nú en árgreiðslur þegar fram
líða stundir kjósa flestir, sem tök
eiga á, lán með jöfnum árgreiðsl-
um fram yfír lán með jöfnum af-
borgum þótt greiðslubyrði yfír
allan lánstímann sé ámóta

líða stundir kjósa flestir, sem tök
eiga á, lán með jöfnum árgreiðsl-
um fram yfir lán með jöfnum af-
borgum þótt greiðslubyrði yfir all-
an lánstímann sé ámóta.
Kosturinn er því léttari
greiðslubyrði nú á kostnað þjmgri
greiðslubyrðar þegar halla tekur
undir lok lánstímans. Á móti
vaxtagreiðslum eiga margir lán-
takendur kost á vaxtabótum.
Vaxtabætur eru tekjur- eignar og
vaxtatengdar. Auk þess er þak á
þeim vegna lána til húsnæðis-
kaupa. í tilviki jafnra árgreiðslna
ættu vaxtabætur aö öðru jöfnu að
vega þyngra á móti vöxtum og af-
borgunum í upphafi lánstíma
heldur en þegar um jafnar afborg-
anir er að ræða og greiðslubyrði
lántakenda þar af leiðandi léttari
en ella í upphafl lánstimans.
Mikil umskipti
Forsendur frEunangreindra hug-
leiðinga eru að það sé lánsfé á
markaðinum en forsenda lánsfjái'
er tvímælalaust sú að lánsfé haldi
verðgildi sínu, hvort sem það er
gert með almennum nafnvöxtum,
sem eru hærri en breytingar á
verðlagi, eða með verðtryggingu.
Nú er svo komið að stærstur
hluti lánsfjár á markaði er ýmist
verð- eða gengistryggður sem
eru mikil umskipti frá því fyrir
samþykkt Ólafslaga fyrir um
tveimur áratugum. Voru þau
lögfest af illri nauðsyn eftir
langt tímabil neikvæðra raun-
vaxta og rýrnandi lánsfjár. Hafa
þau gerbreytt jafnt fjármála-
markaði sem framboði lánsfjár,
svo sumum þykir nóg um. Öll
fjármögnun er nú miklum mun
auðveldari en áður var, sama
hvort um fasteignir eða varanlega
neysluvörur er að ræða eins og sjá
má af þeim tilboðum sem á mark-
aði eru. Við liggur að boðið séð
upp á kjör sem hljóða upp á enga
útborgun og afgang eftir minni.
Síðast en ekki síst hefir almenn
verðtrygging stórbætt hag lífeyris-
sjóða sem eru helsta uppspretta
spamaðar í landinu og sjóður fé-
laga til elliáranna.
Kristjón Kolbeins
Skoðariir annarra
Launatengdur ábati
„Afkomutenging launa hefur þekkst á íslandi um
langan aldur og þá sérstaklega í útgerð og fisk-
vinnslu. Fleiri greinar viðskiptalífsins hafa nú hafið
könnun á því hvemig bezt sé að slíku staðið og
munu ýmis kerfi vera til athugunar. Slík kerfi eru
afkastahvetjandi og launþegar hafa einnig í æ ríkari
mæli krafizt þess að fá að njóta vel unninna starfa
með því að fá eitthvað af þeim ábata, sem þeir telja
sig eiga hlut í, og speglast í velgengni fyrirtækisins,
sem þeir vinna fyrir.“
Úr forystugreinum Mbl. 20. mars.
ESB er úrlausnarefni
„Það er alveg ljóst að samskipti okkar við Evrópu-
sambandið í framtíðinni er úrlausnarefni sem skipt-
ir ekki bara máli fyrir okkur heldur jafnframt Evr-
ópusambandið sjálft. Ef Norðmenn og Sviss fara
þarna inn og það á að reka EES-samninginnn með
sama hætti og gert er í dag með okkur og Lichten-
stein innanborðs, þá er mér það fúllkomlega ljóst
eins og öllum öðrum sem hugsa málið, að það er
ekki hægt. Það verður að finna nýja leið ... Ég hef
ekkert fullyrt um það hvemig það getur endað. Ég
tel a.m.k. að þetta geti þó hjálpað okkur til að meta
stöðu okkar af fullu raunsæi. Á því þurfum við að
halda.“
Halldór Ásgrímsson í Mbl. 21. mars.
Söguleg tíöindi
„Þar sem breytingar á fylgi flokka frá könnun DV
í febrúar eru yfirleitt innan skekkjumarka staðfest-
ir hún fyrst og fremst að nýju framboðin hafa fest
sig í sessi - Samfylkingin með yfir þrjátíu prósent at-
kvæða og Vinstrihreyfingin með um sex prósent.
Þetta er sú nýja staða sem við blasir íslenskum
stjórnmálum eftir uppstokkunina á vinstri kantin-
um. Meginbreytingin er sú að á þessu kosningaári er
eitt framboð yfirlýstra vinstri manna í fyrsta sinn
frá því flokkakerfið varð til að ná þeirri stöðu að
vera næststærsta stjórnmálaaflið í landinu. Að það
skuli loksins vera að gerast, eftir svo margar mis-
heppnaðar tilraunir, eru söguleg tíðindi."
Elías Snæland Jónsson í Degi 20. mars.