Tímarit lögfræðinga - 01.10.1979, Qupperneq 17

hvers eðlis tjónið er, hvort það stafar frá mengun lofts, láðs eða
lagar, um hávaðamengun er að ræða, spjöll á útivistarsvæðum eða
náttúruminjum o. s. frv.
Almennar skaðabótareglur gilda um umhverfistjón, og er jafnan
unnt fyrir tjónþola að leita til dómstóla til heimtu bóta. Um aðild
gilda almennar reglur. Auk þess er um hlutræna skaðabótaábyrgð
að ræða í rétti sumra Norðurlandaþjóðanna vegna umhverfistjóns
(strikt ansvar). Skapast þá skaðabótaskylda végna umhverfisspjalla,
þótt hvorki hafi verið um ásetning eða gáleysi að ræða.
1 1. og 30. gr. sænsku umhverfisverndarlaganna (1969) eru bæði
ákvæði um hina venjulegu skaðabótaábyrgð og hlutræna ábyrgð. Hlut-
ræn ábyrgð stofnast þó aðeins, ef umhverfisspjöllin eru veruleg og
atferlið, sem til þeirra leiðir, liggur utan þeirra marka, sem venjulegt
má teljast á staðnum og rnenn verða almennt að sætta sig við.
1 9. gr. norsku grannaréttarlaganna (1961) eru ákvæði um hlut-
ræna skaðabótaábyrgð vegna tjóns, sem grannar verða fyrir af um-
hverfisspjöllum. Aðildin er hér bundin við granna einvörðungu, en
aðrir fá tjón bætt eftir almennum skaðabótareglum. Svipuð ákvæði
um hlutræna skaðabótaábyrgð vegna umhverfisspjalla, sem á grönn-
um bitna, er að finna í 21. og 23. gr. finnsku grannalaganna (1920).
Ákvæði um hlutræna skaðabótaábyrgð er hins vegar ekki að finna i
dönskum umhverfisrétti. Er þar beitt almennum skaðabótareglum.
Þess má hér geta, að í hinu íslenzka umhverfsmálafrumvai’pi er
svo fyrir mælt í 23. gr., að tjón vegna umhverfisspjalla skuli bæta
eftir almennum skaðabótareglum. Er þar því ekki gert ráð fyrir hlut-
rænni ábyrgð.
III. Yfirlit um helztu ákvæði í norrænum umhverfisrétti.
Hér á eftir verður gefið yfirlit yfir helztu ákvæði, sem er að finna
í umhverfislöggjöf Norðurlanda. Verður fyrst fjallað um þá umliverf-
islöggjöf, sem fyrst og fremst lýtur að mengunarvörnum, en síðan
um náttúruverndar- og útivistarlöggjöf.
1. UMHVERFISMÁL OG MENGUNARVARNIR.
a) Sænsk löggjöf.
Fyrsta heildarlöggjöfin á umhverfismálasviðinu á Norðurlöndum
var sett í Svíþjóð 29. maí 1969, (miljöskyddslagen). Meginmarkmið
laganna er að koma í veg fyrir mengun lands, lofts og lagar, en ákvæði
111