Tímarit lögfræðinga - 01.10.1979, Side 28

anda er ekki skertur og umferðin veldur honum ekki fjárhagslegum
skaða, t.d. á ræktuðu landi. Innan girðinga er mönnum þó yfirleitt
óheimilt að ferðast, nema með leyfi eiganda sbr. 11. gr. 1. 47/1971.
Sérstakar reglur gilda almennt um umferð á ströndum, sem miða að
því að þar skuli almenningur eiga frjálsan umferðar- og útivistarrétt,
sbr. 20. gr. 1. 47/1971.
Að því er varðar náttúruvernd á Norðurlöndum hefur skipulags- og
byggingarlöggjöf mikilvægu hlutverki að gegna. Þar sem byggingar-
leyfi þarf í dreifbýli, svo sem í Svíþjóð, Danmörku og á Islandi, er
það almenn regla, að yfirvöld gæta umhverfissjónarmiða við veitingu
slíkra leyfa, sbr. 1. gr. 1. 31/1978. I Noregi þarf hins vegar ekki býgg-
ingarleyfi í dreifbýli, nema á skipulögðum svæðum og í Finnlandi er
ekki krafizt byggingarleyfa í dreifbýli. í tveimur síðasttöldu löndunum
er þó nú unnið að gerð nýrrar löggjafar um skipulagsmál, sem geymir
ákvæði um skipulagsskyldu og byggingarleyfi í dreifbýli.
a) Noreg'ur.
Lög voru sett um náttúruvernd í Noregi 19. júní 1970. I 1. gr. lag-
anna er rætt um markmiðið með setningu þeirra. Þar segir að nýta beri
auðlindir landsins með tilliti til hins nána sambands, sem sé milli
mannsins og náttúrunnar, og varðveita beri náttúrugæði landsins.
Aðgerðir, sem hafa áhrif á náttúru landsins, má aðeins framkvæma
í samræmi við víðtæka framtíðaráætlun um nýtingu náttúruauðlinda
landsins, þar sem fullt tillit sé tekið til nauðsynjar þess að varðveita
náttúrugæði í þágu þjóðarinnar. Er hér undirstrikað það markmið lag-
anna að nýta auðlindir landsins á sem hagkvæmastan hátt.
Þá er einnig að finna í lögunum ákvæði um ýmiss konar friðunar-
svæði, svo sem þjóðgarða, friðlýsingarsvæði og náttúruminjar. Ef um
beint eignarnám er að ræða, fær eigandi landsins bætur, en almennt
ekki, ef um þær takmarkanir á eignarréttinum er að ræða, sem aðeins
felast í friðlýsingu. Samkvæmt 20. gr. 2. mgr. láganna getur eigandi
þó krafizt innlausnar landsins, ef honum reynist ekki unnt að nota
það sér til hagsbóta sem fyrr. Ákvarðanir um friðlýsingu eru teknar
af ráðherra. Unnt er að takmarka almannarétt í þágu friðlýsingar.
Einnig er að finna í lögunum ákvæði, er varða starfsemi, sem tjóni
getur valdið á náttúru landsins. Við framkvæmdir skal gera nau.ðsyn-
legar ráðstafanir til þess að takmarka og koma í veg fyrir tjón á
náttúrunni. Ef um stórframkvæmdir er að ræða, sem hafa í för með
sér breytingu á náttúrufari eða verulegt tjón, verður ekki i þær ráðizt
122