Tímarit lögfræðinga - 01.10.1979, Síða 33

hefur á að skipa mönnum með sérþekkingu og ræður yfir sérstökum
tækjum til að leysa verkið af hendi.1 Ýmis rök mæla gegn reglunni
um, að menn séu ekki bótaskyldir vegna skaðaverka sjálfstæðra verk-
taka. Til dæmis hefur verið sagt, að sömu röksemdir hnígi að ábyrgð
á skaðaverkum sjálfstæðra verktaka og ábyrgð vinnuveitanda á skaða-
verkum starfsmanna. Þegar maður geri samning við verktaka, þá sé
það til þess að verktakinn inni af hendi starf fyrir verkkaupa. Verk-
kaupinn hagnist á verkinu og hann eigi að bera sinn hluta kostnaðar
af því. Ennfremur hafa þau rök verið færð fram til stuðnings ábyrgð
verkkaupa á sjálfstæðum verktaka, að hún hvetji verkkaupa yfirleitt
til að semja við áreiðanlega verktaka, sem geta greitt allar venjulegar
bótakröfur, sem á þá kunna að falla.
Margt er líkt með norrænum skaðabótarétti og breskum og banda-
rískum bótareglum. Má hér t.d. nefna regluna um vinnuveitandaábyrgð,
sem í grundvallaratriðum er mjög svipuð ólögfestum reglum bresks
og bandarísks réttar um ábyrgð vinnuveitanda á hegðun starfsmanns.
I Englandi og Bandaríkjunum ber verkkaupi venjulega ekki fébóta-
ábyrgð á skaðaverkum sjálfstæðs verktaka eða starfsmanna hans.
Þessi meginregla sætir hins vegar svo mörgum undantekningum, að
verulegur munur er annars vegar á enskum og bandarískum skaða-
bótarétti og hins vegar norrænum reglum á þessu sviði. Þróun þess-
ara skaðabótareglna meðal enskumælandi þjóða er svo forvitnileg, að
ástæða er til að kynna reglurnar stuttlega. Til einföldunar verður hér
einungis gerð grein fyrir bandarískum rétti (sbr. þó 6. kafla), en
fyrst verður gefið lauslegt yfirlit yfir norrænan rétt.
2. NORRÆNN RÉTTUR
Þegar danskar, finnskar, norskar og sænskar nefndir unnu að sam-
ræmingu skaðabótaréttar á sjöunda áratug aldarinnar lögðu þær til,
að lögleidd yrði sérstök regla um ábyrgð vegna sakar af hálfu sjálf-
1 Með orðunum „sjálfstæður verktaki" eða „sjálfstæður framkvæmdaaðili" er í skaða-
bótarétti venjulega átt við aðila, sem hefur með höndum verk í þágu annars manns,
án þess að vera „starfsmaður“ í merkingu reglunnar um ábyrgð vinnuveitanda, sjá
Arnljótur Björnsson, Tengsl vinnuveitanda og starfsmanns sem skilyrði vinnuveit-
andaábyrgðar, Tímarit lögfr. 1979, bls. 57. Hér á eftir verður orðið verktaki notað.
Ofangreind sjónarmið hafa áreiðanlega stuðlað að því, að í verksamningum er oft
kveðið ó um, að verktaki beri bótaábyrgð á sök gagnvart þriðja aðila, sbr. t.d. 22.6 gr.
ÍST 30 (ísl. staðall): „Verkkaupi ber einn skaðabótaábyrgð á tjóni, sem þriðji maður
kann að verða fyrir við framkvæmd verksins, nema tjónið hafi hlotist af mistökum
eða vanrækslu verkkaupa sjálfs eða manna úr starfsliði hans.“
127