Tímarit lögfræðinga - 01.10.1979, Qupperneq 49

á fasteign. Frá sjónarhóli norrænna lögfræðinga er ekki óeðlilegt, að
nokkuð rík ábyrgð sé lögð á menn, er láta verktaka vinna verk, sem
veruleg hætta er á að valdi tjóni á fasteign nágranna. Nægir að vísa
til 2. kafla hér að framan og almennra norrænna reglna um nábýlis-
rétt. Annar hópur tilvika varðar framkvæmdir, sem geta teppt vegi
eða götur, hindrað umferð eða á annan hátt valdið vegfarendum tjóni.
I norrænum rétti þekkist rík ábyrgð vegna verktaka, sem raskar öryggi
vegfarenda með athöfnum sínum (sbr. 2. kafla). Er slík ábyrgð í eðli
sínu ekki óskyld bótaskyldu eftir reglum nábýlisréttar og sum tilvik
má beinlínis heimfæra undir þær. Skyldur flytjanda farþega eða farms
gagnvart farþega eða farmsamningshafa eru að því leyti í sérflokki,
að samningssjónarmið hljóta þar að vera þung á metunum. Ýmis til-
vika þeirra, sem hér um ræðir, varða „hættulegan atvinnurekstur“
(„abnormally dangerous activity“), sem hrein hlutlæg ábyrgð fylgir
í Bandaríkjunum. Er ekki ósennilegt, að svo strangri ábyrgð yrði
einnig beitt hér á landi (og a.m.k. í sumum ríkjum Skandinavíu) við
sérstakar aðstæður, t.d. er tjón verður af vissri meðferð sprengiefnis.
Þessi tilvik eru tiltölulega fá og skipta litlu máli um þetta efni, vegna
þess að hér er eingöngu til umræðu ábyrgð vegna sakar af hálfu sjálf-
stæðs verktaka. önnur tilvik eru hins vegar mikilvæg hér, svo sem þau,
er reglan í 423. gr. Rest. 2nd tekur til, þ.e. um vanrækslu við smíði
eða viðgerðir tækja, sem notuð eru í mjög hættulegri starfsemi,3r> og
regla 424. gr. um lögboðnar varúðarráðstafanir til öryggis annarra
manna. Efni þessara greina Rest. 2nd er rakið á bls. 135 hér að framan.
Eins og þar má sjá geta greinar þessar náð til mjög margvíslegra
tilvika. Sum þeirra geta haft hreina hlutlæga ábyrgð í för með sér
eftir skráðum eða óskráðum norrænum bótareglum, sbr. að því er
varðar íslenskan rétt t.d. 1. mgr. 67. gr. umferðarlaga nr. 40/1968 og
Hrd. 1968, 1051 (öryggisbeltið) og Hrd. 1970, 434 (hausunarvélin í
Vestmannaeyjum), en um önnur er líklegt að gildi ekki strangari regl-
ur en sakarréglan og reglan um vinnuveitandaábyrgð. Að síðustu skal
vikið að skyldu til að sjá starfsmönnum fyrir hættulausum vinnustað.
Slík skylda er „óframseljanleg“ og má benda á nokkrar greinar í Rest.
2nd (m.a. 423. og 424. gr.), sem allar geta falið í sér skyldu af þessu
tagi. í íslenskum hæstaréttardómum er ekki að finna dæmi um ábyrgð,
sem styðst við „óframseljanlegar“ skyldur vinnuveitanda gagnvart
35 Hér er átt við starfsemi, sem ekki er talin eins hættuleg og „hættulegur atvinnu-
rekstur,11 sbr. 427A gr. Rest. 2nd.
143