Dvöl - 01.01.1940, Qupperneq 40

34
D VÖL
vandamáls. Að lokum fundu er-
lendir málmfræðingar nýjar að-
ferðir til að vinna málm úr járn-
steininum, svo að mikið fosfór
reyndist nú heldur kostur en hitt.
Og nú hefst blómaöld Norrlands.
Járnbraut var byggð frá hafnar-
borginni Luleá til Gellivare, og
eftir mikið þjark og þref í sænska
þinginu var loks ákveðið að byggja
,,landamærabrautina“ frá Gellivare
um Kiirunavara og Luossavara til
landamæra Noregs og Svíþjóðar.
Þaðan var örskammt ofan til Nar-
vik í Noregi, en þar er íslaus höfn
árið um kring. Hins vegar eru hafn-
irnar við Helsingjabotn lagðar
meiri hluta vetrar. Þessi braut er
hið mesta mannvirki og kostaði
líka 6 sinnum meira en upphaflega
var ráð fyrir gert. Verkfræðingarn-
ir, sem lögðu brautina, áttu við
mikla og margháttaða örðugleika
að stríða. Menn og skepnur frusu i
hel, klakinn lyfti brautinni á
margra mílna svæði, snjóflóð sóp-
uðu birgðalestum ofan snarbrattar
fjallshlíðar og lækir, sem í júní
voru litlir og sakleysislegir, breytt-
ust í beljandi stórár í júlímánuði
og ruddu burt öllu, sem á vegi
þeirra varð. En brautin var lögð,
þrátt fyrir alla örðugleika, og
fyrsta skipið hlaðið járnsteini frá
Kiirunavara lét úr höfn í Narvik
árið 1902.
Um þessar mundir börðust tvö
voldug hlutafélög um yfirráðin á
námasvæði Lapplands, og lauk
þeirri keppni svo, að hið þriðja og
stærsta, Grángesbergfélagið, keypti
stærstu námurnar, þær í Kiiruna-
vara og Luossavara, og á þær í fé-
lagi við sænska ríkið. Ríkið fær á-
kveðið gjald af hverri smálest af
járnsteini og auk þess helming af
hreinum arði. Það hefir rétt til að
kaupa öll hlutabréf í þessum nám-
um árið 1947. Leyft er að brjóta 9
miljónir smálesta af járnsteini á
hverju ári. Níu miljónir smálesta
af járnsteini er sannarlega enginn
smáslatti. Ef öllu þessu járngrýti
væri hlaðið í teningsmyndaðan
hlaða, yrði hann 125 metrar á
hvern veg. Og þó sér ekki högg á
vatni. Þarna eru heil fjöll úr járn-
steini. Talið er, að járnsteinsforð-
inn í fjöllum Lapplands sé alls um
2000 miljónir smálesta, þar af um
1500 milljónir í Kiirunavara. Til
samanburðar má geta þess, að árið
1910 var áætlað að allur járnsteins-
forði Evrópu væri um 12000 milj-
ónir smálesta. Ýmsir hagfræðingar
hafa áfellst sænsku stjórnina fyrir
að leyfa ekki að brjóta meira en
9 miljónir smálesta á ári úr þess-
um auðugu námum. Nú er járn-
steinninn í háu verði á heimsmark-
aðinum og óvíst hvort aðstaðan
verði eins góð síðat meir. Auk þess
fengju þá fleiri sænskir verkamenn
atvinnu. En Svíar eru forsjálir og
vilja tryggja komandi kynslóðum
nægan málm í sínu eigin landi. Og
þrátt fyrir þessi útflutningshöft, er
helmingur alls þess járngrýtis, sem
selt er á frjálsum markaði í heim-
inum, frá Lapplandi.