Fréttatíminn - 15.06.2012, Blaðsíða 42

42 prjónað Helgin 15.-17. júní 2012
 PrjónaPistill Silki er dýrt og vandmeðfarið en vel þeSS virði
Guðrún Hannele
Henttinen
hannele@ storkurinn.is
Kragar eru mikið í tísku núna
og að auki lítið og þægilegt verk-
efni sem tekur ekki allt of langan
tíma. Svo eru margir oft að leita
að einhverju sem hægt er að
prjóna til að gefa og þá er ekki
verra að aðeins þurfi eina hnotu
í verkefnið.
Þessi uppskrift er fyrir þá sem
eru komnir með reynslu í prjóni.
HÁLSKRAGI ÚR SILKI
Hönnun: Louisa Harding
Stærð: Vídd um 9,5 cm, lengd 48,5cm.
Garn: 1 x 50g hnota af Mulberry 100%
silki frá Louisa Harding.
Annað: Lítil tala, hnappur eða 1m af
mjóum borða.
Prjónar: Tveir prjónar eða hringprjónn
nr 4.
Prjónfesta: 22 lykkjur og 25 umf í mum-
stri með prjónum nr 4.
Orðalykill:
L = lykkja, lykkjur
S = slétt
B = brugðið
umf = umferð
Ré = réttan
Ra = rangan
ó = óprjónuð
Y = uppsláttur
s = saman
z = snúin (prjónuð aftan frá)
auk = útaukning
úrt = úrtaka
HP = hægri prjónn
VP = vinstri prjónn
2Ss = 2 lykkjur slétt saman
vefjið L = setjið bandið fram fyrir, takið
næstu L óprjónaða og færið bandið af-
tur fyrir, þá vefst bandið um óprjónuðu
lykkjuna.
2Ssz = 2 lykkjur teknar óprjónaðar,
ein í einu, eins og það eigi að prjóna
þær sléttar, stingið vinstri prjóni innan
báðar lykkjurnar og prjónið þær saman
aftan frá (snúnar).
Kraginn
Fitjið upp 21L með prjónum nr 4.
Prjónið 2 umf S (garðaprjón).
Munsturumf (Ré): 1S, 1óS+1óS+Sz, Y, 7S,
Y, 2Ss, 9S.
Til að móta kragann eru næst prjónaðar
styttar umferðir:
Stytt umf 1 (Ra) & 2 (Ré): 6S, vefjið
næstu L, snúið við, færið vafða L á HP,
6S af VP.
Stytt umf 3 & 4: 1S, 5B, vefjið næstu L,
snúið við, færið vafða L á HP, 6S af VP.
Munsturumf 2: 9S, (5B, 1S) tvisvar.
Prjónið nú næstu 8 umf:
1. munsturumf (Ré): 1S, úrt: 2Ssz, 3S, Y,
1S, Y, 3S, úrt: 2Ss, 6S, Y, 3S = 22L.
2. munsturumf: 1S, 6B, 3S, (5B, 1S)
tvisvar.
3. munsturumf: 1S, úrt: 2Ssz, 2S, Y, 3S, Y,
2S, úrt: 2Ss, 6S, Y, 1S, Y, 3S = 24L.
S ilki er hefur eftirsóknar-verða eiginleika. Það kann að vera dýrara en önnur
hráefni og eilítið vandmeðfarnara
en er samt vel þess virði.
Hvaðan kemur silki?
Silki á það sameiginlegt með ull-
inni að koma úr dýraríkinu. Sumir
vilja reyndar alls ekki vita hvernig
það verður til, finnst uppruni hrá-
efnisins ekki aðlaðandi. En það
hlýtur að vera áhugavert að kanna
það aðeins nánar. Lang algengasta
silkið í dag kemur frá lirfu fiðrildis
sem heitir bombyx mori og er
kennt við mórber eða mulberry á
ensku. Mórberjafiðrildið er ræktað
á sérstökum silkibúgörðum í lönd-
um þar sem loftslagið er hlýtt og
má þar nefna Kína, Indland, Ítalíu
og Suður Afríku. Mórberjafiðrildið
myndi eiga erfitt uppdráttar úti í
náttúrunni nú orðið því það lifir
eingöngu á laufblöðum móberja-
runnanna.
Í ræktuninni er eggjum fiðr-
ildisins dreift á laufblöð runnanna
og þar klekjast þau síðan út og
verða að lirfum eða silkiormum
sem gera ekki annað en að éta lauf
stanslaust í um 30 daga. Þá hefur
lirfan náð um fingurlengd og er
tilbúin til að umbreytast í fiðrildi.
Laufblöðin sem hún neytti verða
að hálffljótandi vökva sem kallast
fibroin. Úr þessum vökva spinnur
lirfan örfínan þráð sem er þakinn
bindiefninu sericin. Lirfan snýst
svo um 200 þúsund sinnum um
sjálfa sig í þrjá daga og vefur um
leið óslitinn þráð. Þræðirnir límast
saman og geta orðið allt að 1.800m
en algengast er að þeir séu 600-
900m.
Það tekur lirfuna um tvær vikur
að umbreytast í fiðrildi inni í púp-
unni. Á þeim tíma þarf að koma
púpunni í heitt vatn ef nýta á silkið.
Ef fiðrildið nær að þroskast gefur
það á endanum frá sér brúnan
vökva sem gerir gat á silkipúpuna
og brýtur því leið út. Þá eyðileggst
silkiþráðurinn og ekki er hægt að
vinda hann.
tegundir silkis
Sama tækni liggur til grundvallar
vinnslu á silki hvort sem það er
gert í verksmiðjum, litlum spuna-
verkstæðum eða í heimilisiðnaði.
Undið silki eða hespusilki
Silki sem er unnið með þessum
hætti er í hæsta gæðaflokknum og
er hvítt og gljáandi. Púpurnar eru
flokkaðar, þar sem aðeins þær sem
eru fullkomnar í laginu henta fyrir
þessa meðferð. Púpunum er dýft
í heitt vatn til að mýkja sericinið.
Hver silkiþráður er of fínn til að
nota einan og sér og því er yfirleitt
undið ofan af 6 til 20 púpum í einu.
Þræðirnir eru leiddir í gegnum lít-
ið auga og þegar sericinið þornar
bindast þræðirnir saman og verða
svipaðir að þvermáli og mannshár.
Þetta silki er mest notað í stóra
vefstóla í verksmiðjum.
spunnið silki eða schappelsilki
Í þennan flokk er nýtt það sem
eftir verður þegar búið er að
vinda heillegasta þráðinn ofan
af púpunni og svo púpurnar sem
eru aflagaðar eða mislitar. Fyrst
þarf að fjarlægja sericinið með
vatni og sápu. Þá eru þræðirnir
skornir í jafnar lengdir og kembdir
til að fjarlægja stystu þræðina og
það sem eftir er af lirfunni innan
úr púpunum. Við kembinguna
leggjast þræðirnir samhliða og eru
loks spunnir í glansandi silkiband.
Þetta er silkið sem flestir þekkja
sem fást við handavinnu.
Heilsueldhúsið
heilsurettir.is
Silki – vefjarefni með einstaka eiginleika
Hrásilki eða bourette silki
Það sem eftir verður og nýtist ekki
í áður nefnda flokka fer í hrásilki-
flokkinn. Þá eru þræðirnir orðnir
mjög stuttir eða styttri en 5 sentí-
metrar sem þýðir að silkið verður
matt og ekki eins gljúpt. Silki í
þessum flokki getur fylgt sérstök
silkilykt, en hún þvæst úr. Lyktin
getur þó komið aftur þegar silkið
er blautt.
Eiginleikar silkis
Hvers vegna ættum við að prjóna
eða hekla úr silki? Það er ýmislegt
sem er eftirsóknarvert við silki.
Útlitið eða gljáinn og áferðin á silki-
garni hentar vel í það sem á að vera
sparilegt. Það hangir fallega, hefur
aðra eðlisþyngd en ullin. Mýktin
laðar þó flesta að, ekki síst þá sem
eru viðkvæmir og vilja aðeins hafa
það mýksta sem völ er á næst sér.
Þess vegna verður silki eða silki-
blandað garn oft fyrir valinu fyrir
ungbörnin og það sem á að vera
næst hálsinum. En fyrir þau ný-
fæddu er annað sem vegur þyngra
og það eru temprandi eiginleikar
silkisins. Silki er heitt í kulda en
svalt í hita. Þess vegna eru húfur úr
silki svo góðar fyrir yngstu börnin
svo þau geti haft eitthvað mjúkt og
notalegt á höfðinu þar sem mesta
hitatapið er og án þess að svitna.
Meðhöndlun
Eins og ullina þarf að þvo silki ann-
að hvort í höndum eða í þvottavél
á kerfi fyrir viðkvæman þvott og
nota ávallt mildan þvottalög. Silki
fæst í mörgum ákaflega fallegum
og djúpum litum en það er vert að
hafa í huga að til að lita silki þarf
meira magn af lit en til dæmis
fyrir ull og bómull. Því er líklegt
að dökkir og sterkir litir láti lit við
fyrstu þvotta.
Prjónaður kragi úr silki
leiðrétting:
Það slæddist inn ein villa í uppskriftinni af ungbarnaskónum sem kom í Fréttatímanum í maí. Í kaflanum þar sem ristin er mótuð á að
standa: Næsta umf (réttan): 9S, setjið þessar L á nælu, klippið lit A, fellið af 1L .... Biðst velvirðingar á þessu.
4. munsturumf: Fellið af 3L (1L á HP), 8S,
(5B, 1S) tvisvar = 21L.
5. munsturumf: 1S, úrt: 2Ssz, 1S, Y, 5S, Y, 1S,
úrt: 2Ss, 6S, Y, 3S = 22L.
6. munsturumf: 1S, 6B, 3S, (5B, 1S) tvisvar.
7. munsturumf: 1S, úrt: 2Ssz, Y, 7S, Y, úrt:
2Ss, 6S, Y, 1S, Y, 3S = 24L.
Nú koma styttar umf inn á milli til að móta
kragann:
Stytt umf 1 (Ra) & 2 (Ré): Fellið af 3L (1L á
HP), 5S, vefjið næstu L, snúið við, færið
vafða L á HP, 6S af VP.
Stytt umf 3 & 4: 1S, 5B, vefjið næstu L,
snúið við, færið vafða L á HP, 6S af VP.
8. munsturumf: 9S, (5B, 1S) tvisvar.
Þessar 8 umf eru endurteknar með styttu
umf inn á milli.
Endurtakið þær 15 sinnum í viðbót og
endið á 8. umf munsturs.
Prjónið 2 umf slétt (garðaprjón). Fellið af
frá Ré.
Frágangur
Leggið kragann í bleyti, kreistið mesta
vatnið út og strekkið hann í rétt form og
leyfið að þorna.
Notið annað hvort tölu/hnapp eða borða
til að festa saman að framan.
Með tölu:
Saumið tölu/hnapp á efra hornið vinstra
megin, heklið hneslu á efra hornin hægra
megin.
Með borða:
Notið mjóan borða og festið við neðri horn
kragans og þræðið í brúnirnar sitt hvoru
megin þar sem uppfitin og affelling er.
Hnýtið saman að ofan með lítilli slaufu.
Þýðing úr bókinni Aster eftir Louisa Harding.
Garnið fæst í Storkinum og ykkur er
velkomið að leita ráða þar ef þið lendið í
vandræðum með uppskriftina.