Sveitarstjórnarmál - 01.12.2000, Blaðsíða 41

FELAGSMAL
Ingustofa var tekin í notkun á 70 ára afmæli Sólheima. Húsið ber nafn Ingu Berg Jó-
hannsdóttur. I Ingustofu er listasmiðja, vefstofa, jurtastofa og leirvinnsla auk aðstöðu
til listsýninga. Húsið er byggt fyrir söfnunarfé en sl. fimmtán ár hefur verið safnað yfir
200 milljónum króna til uppbyggingar að Sólheimum.
til sveitarfélaga. Stofnanir, vist-
heimili og sambýli vom lögð niður
eftir nokkum aðlögunartíma en við
tók sjálfstæð búseta á heimilum.
Staða byggðarhverfanna sjö í Nor-
egi sem þjóna fötluðum er óbreytt
og ekki þótti koma til greina að
breyta rekstrarformi þeirra þótt
sveitarfélögin tækju málaflokkinn
yfir. Félagsmálanefnd norska Stór-
þingsins kaupir búseturétt með einni
greiðslu fyrir 180 einstaklinga í sjö
byggðarhverfum, en var í upphafi
lagasetningar fyrir 120 einstaklinga.
I Noregi voru settar reglur til að
tryggja sjálfstæði byggðarhverfa
eins og Sólheima („to work unhind-
ered by bureaucracy"). Nils
Christie, prófessor við Oslóarhá-
skóla, einn fremsti vísindamaður
Norðurlanda i félagsfræði, telur
þessi byggðarhverfi athyglisverð-
ustu félagslegu tilraunina i áratugi.
Ritaði Nils Christie bók um rann-
sóknir sinar, „Bortenfor anstalt og
ensomhet - Om landsbyer for used-
vanlige mennesker", byggða á 20
ára rannsóknarstarfi.
Eftir að ný lög öðluðust gildi í
Danmörku árið 1980 um málefni
fatlaðra, sem höfðu það markmið að
stuðla að blöndun eða samskipan
fatlaðra og ófatlaðra og leggja niður
stofnanir og vistheimili, var m.a.
byggðarhverfið Hertha stofnað í
sveitarfélaginu Herskind 25 km
utan Arósa. Samkvæmt þróunar- og
framkvæmdaáætlun fyrir byggðar-
hverfið er gert ráð fyrir að íbúar
verði 150-200, þar af 40 fatlaðir.
Hertha er eins og Sólheimar opið
byggðarhverfi. Hluti íbúanna starfar
ekki við þjónustu við fatlaða og
lögð er áhersla á að fá til búsetu ein-
staklinga með sjálfstæðan atvinnu-
rekstur. í byggðarhverfinu er nú
þegar arkitektastofa, auglýsinga- og
hönnunarfyrirtæki, gullsmíðaverk-
stæði og bakarí. Gullsmíðaverk-
stæðið selur ffamleiðslu sina í versl-
anir víðs vegar um Danmörku, en
bakaríið til bamaheimila og fyrir-
tækja í nágrenninu. Staðir eins og
Skógar og Eiðar svo og minni sjáv-
arþorp em kjörnir fyrir slíka upp-
byggingu hér á landi. Ekki er óeðli-
legt að álykta að hér á Islandi væri
grundvöllur fyrir 2-3 önnur byggð-
arhverfi sem störfúðu á svipuðum
gmndvelli og Sólheimar, þótt þau
sinntu ekki öll þjónustu við fatlaða.
Þá hefur „Sólheimafyrirkomulagið"
verið útfært í borgum erlendis með
byggingu lítilla þjónustukjarna og
sjálfstæðri búsetu fatlaðra í ná-
grenninu.
Fjölbreytt atvinnu-
starfsemi
Atvinna á Sólheimum byggði í
fyrstu á landbúnaði og garðyrkju.
Fyrstu árin leigði Sesselja hluta af
jörðinni Hömmm og rak þar fjárbú.
Síðar var byggt fjós á Sólheimum
og rekið kúabú. Forsendur voru
ekki fyrir þeim rekstri eftir að niður-
greiðslur urðu stór hluti mjólkur-
verðs og Sólheimum var neitað um
þær. Vefstofa tók til starfa um 1940,
trésmíðaverkstæði 1979 og um
svipað leyti kertagerð. Um langt
skeið var starfandi dúkkugerð og
bókband.
Árið 1995 var samþykkt stefnu-
mótun í atvinnumálum. Rekstur fyr-
irtækja á Sólheimum skal taka mið
af efnahagslegum og félagslegum
áhrifum á samfélagið. Lögð er
áhersla á lífræna ræktun, vinnslu af-
urða úr náttúrlegum efnum og end-
urvinnslu. Ákveðið var að skilja á
milli vemdaðra vinnustaða og sjálf-
stætt starfandi fyrirtækja í eigu Sól-
heima. Nú em starfandi fimm fyrir-
tæki og fimm verkstæði að Sól-
heimum, auk Sólheimabúsins og
þjónustumiðstöðvar. Fyrirtækin em
Garðyrkjustöðin Sunna, Kertagerð
Sólheima, Skógræktarstöðin Ölur,
Gistiheimilið Brekkukot og Versl-
unin Vala. Fyrirtækin starfa öll á
kröfuhörðum samkeppnismarkaði
og verða ein og óstudd að róa á
þeim ólgusjó. Verkstæðin em aftur
á móti hluti af starfsemi Sólheima.
Þar er lögð megináhersla á starfs-
þjálfun og listsköpun. Verkstæðin
eru vefstofa, listasmiðja, tré- og
hlj óðfærasmiðja, keramikverkstæði
og á næstunni tekur til starfa jurta-
stofa. Sólheimar reka eigin vatns-
veitu, rafmagsveitu, hitaveitu og
fráveitukerfi, annast sorphirðu og
lagningu og viðhald gatnakerfis.
Haróar deilur
Starf Sólheima mætti oft tor-
295