Uppeldi og menntun - 01.07.2013, Síða 126

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 22(2) 2013126
sJálfBærnimenntUn í leikskÓla
hugsun og stefnu sem felst í sjálfbærni, uppruna hennar og mikilvægi. Síðast en ekki
síst er menntun til sjálfbærni leið til að breyta viðhorfi fólks til umhverfis síns og að
efla samkennd og væntumþykju til náttúru og samfélags (bls. 38).
Eftir lestur ritsins er ég margs vísari um merkingu hugtaksins sjálfbærni og upplýst-
ari um sögulegt samhengi og alþjóðlegar ráðstefnur og stefnumörkun um umhverfis-
mál . Einnig er ég fróðari um þá mikilvægu ákvörðun Menningarmálastofnunar Sam-
einuðu þjóðanna (UNESCO) að útnefna áratuginn 2005–2014 áratug menntunar til sjálf-
bærrar þróunar. Það varð til þess að Íslendingar gerðu sjálfbærni að einum af grunn-
þáttum menntunar í nýrri aðalnámskrá sinni, til að styrkja nemendur í að takast á við
þau úrlausnarefni sem þeir eiga eftir að standa frammi fyrir í efnahags-, samfélags- og
umhverfismálum á 21. öldinni (bls. 17).
Smátt og smátt, þegar líður á lestur ritsins, opnar höfundurinn stjórnendum og
kennurum sýn á það hvernig skólar geta fetað sig í átt til sjálfbærni. Það er lítið um
beinar kennsluleiðbeiningar í ritinu en höfundur litar frásögnina og gerir lesturinn
skemmtilegan með því að flétta inn í textann verkefnum, dæmisögum og þjóðsögum
sem gætu nýst í leik og námi, sbr. Skötutjörn (bls. 6), Þinjóð og börnin hennar (bls.
39) og Eplið og Jörðin (bls. 18–19). Til hagræðingar fyrir lesendur eru þessi verkefni
og dæmisögur í sérstakri skrá í síðasta kafla bókarinnar (bls. 54). Einnig er að finna í
ritinu lista yfir heimildir og ítarefni sem skólar geta nýtt sér.
Margar lEiÐir fÆrar
Eflaust eru margir skólar að skoða hvaða leiðir eru farsælastar til að efla menntun til
sjálfbærni. Í innleiðingarferlinu skiptir miklu máli þátttaka skólastjóra eða kennara,
sem hafa brennandi áhuga á málefninu, með þekkingu og skilning á sjálfbærni og
löngun til að fylgja henni eftir. Til að breytingar fái brautargengi þurfa nauðsynlegir
innviðir skólans að vera til staðar, svo sem stefna, sýn, hvatning og hæfni. Skólastjóri
er þar í lykilhlutverki og þarf að hvetja skólasamfélagið til að nýta sér fjölbreyttar
kennslu- og starfsaðferðir. Einnig er hann í lykilaðstöðu til að leiða ferlið með því að
dreifa völdum og ábyrgð til annarra (Ebbeck og Waniganayake, 2003; Fullan, 2001;
Stefán Bergmann, Erla Kristjánsdóttir, Eygló Björnsdóttir, Kristín Norðdahl, Þórunn
Reykdal og Ingólfur Ásgeir Jóhannesson, 2010; sjá einnig Sjálfbærni, bls. 45). Skólar
ættu að gefa sér góðan tíma til að ræða sig niður á sameiginlega merkingu og skilning
á orðinu sjálfbærni og skoða hvort/hvar sjálfbærni birtist í skólastarfinu.
„EKKi þarf aÐ finna Upp HjóliГ
Höfundur ritsins Sjálfbærni bendir á útinám sem mikilvæga leið til að innleiða menntun
til sjálfbærni og á ágæti þess að halda í heiðri sígild lögmál kennslufræðinnar, um að
fara frá hinu þekkta til hins óþekkta og að tengja námið við einstaklingana persónu-
lega (bls. 45). Í þessu sambandi sé óþarfi að finna upp hjólið því skólar geti litið til
verkefna svokallaðra Skóla á grænni grein, sem eru fjölmargir hér á landi, á öllum