Fréttatíminn - 27.02.2015, Blaðsíða 18

É
g ólst upp í Wioming sem er mikil
náttúruparadís. Pabbi minn var
mikill veiðimaður og útivistar-
maður og við eyddum miklum
tíma saman í náttúrunni,“ segir
David sem ákvað snemma að hann skyldi
verða fjallgöngumaður. „Ég var ellefu ára
þegar ég komst yfir bók sem kallaðist „Mo-
untains“ og var um helstu fjöll veraldar. Þar
var einn kafli um Himalajafjöllin og mynd af
Tenzing Norgaym á Everest árið 1953. Tenz-
ing var með súrefnisgrímu og hélt á ísexi
umkringdur þjóðfánum hinna ýmsu landa.
Myndin, sem var tekin af Edmund Hillary,
hreyfði svo við mér að ég ákvað að feta í fót-
spor hans þegar ég yrði eldri.“
Byrjaði sem byrðarberi á Ama Dablam
David byrjaði stuttu síðar að klífa kletta og
fjöll sem urðu sífellt hærri þar til hann fór
loks til Himalaja árið 1979. „Mig langaði að
starfa við fjallaklifur en á þessum tíma voru
mjög fáir sem gátu lifað af því, bara þeir
allra frægustu. Ég byrjaði á að klífa Ama
Dablam sem er 6.812 metra hátt og á leiðinni
upp hitti ég nokkra klifrara sem voru líka
ljósmyndarar og kvikmyndatökumenn. Ég
hugsaði með mér að þetta væri góð leið til
að borga klifrið og byrjaði að taka á 16 mm
filmu fyrir sjónvarp og fékk svo vinnu hjá
ABC sem aðstoðartökumaður og við að bera
byrði. Ég var mjög stoltur af því að vera kom-
inn í sama starf og Sherparnir, í raun ánægð-
ari með að bera byrði en að taka myndir til
að byrja með, en svo jókst áhuginn á tök-
unum,“ segir David sem hefur „skotið“ um
40 kvikmyndir síðan og hlotið viðurkenning-
ar fyrir, þar á meðal 4 Emmy-verðlaun. Árið
1983 tók hann upp fyrstu beinu sjónvarps-
tökuna frá Everest og tveimur árum síðar
varð hann fyrsti Bandaríkjamaðurinn til að
hafa klifið fjallið tvisvar.
Dagurinn sem átta manns létu lífið
Vorið 1996 fór David upp í hlíðar Everest
með það að markmiði að taka þar upp fyrstu
IMAX kvikmyndina en þann 10. maí gekk
hvirfilbylur yfir efstu hliðar fjallsins með
þeim afleiðingum að átta manns létu lífið.
David og hópurinn hans voru í 7.400 metra
hæð þegar óveðrið gekk yfir. „Ég var leið-
angursstjórinn og hópurinn var samansettur
af algjöru toppfólki. Við þurftum að gera
sérstakar ráðstafanir vegna mjög þungra
kvikmyndatökuvéla, þrífóta og filmnanna
sem þurftu sérstaka meðferð í öllu frostinu.
Við komumst upp í þriðju búðir sem eru í
7.400 metra hæð og ætluðum að vera fyrsti
hópurinn upp fjallið þetta árið, til að losna við
umferð og fótspor í snjónum fyrir mynda-
tökuna en við snerum til baka í búðirnar því
vindarnir voru svo sterkir. Við hefðum getað
farið upp þrátt fyrir vindinn en við hefðum
ekki getað myndað við þessar aðstæður og
þess vegna snerum við til baka. Þegar við
komum niður hittum við þá sem stuttu síðar
fórust í storminum, Rob Hall og hópinn hans
og hóp Scott Fisher, sem Jake Gyllenhall
leikur í myndinni. Þeir ákváðu að fara upp
enda hafði veðrið batnað. Það hafði enginn
hugmynd um að stormur væri í aðsigi. Þetta
var enginn venjulegur stormur heldur var
Myndatexti David:
Missti félaga sína á Everest
David Breashears hefur fjórtán sinnum
klifið Everest og fimm sinnum komist
á toppinn. Ástríðu sína fyrir fjallaklifri
hefur hann sameinað kvikmyndagerð
og hlotið mikla viðurkenningu fyrir.
David var staddur við tökur á Everest
vorið 1996 þegar átta fjallgöngumenn
létu lífið í stormi. Greint var frá atburð-
inum í metsölubókinni „Into Thin
Air“ eftir Jon Krakauer en Baltasar
Kormákur byggir einmitt kvikmynd
sína Everest, sem David meðfram-
leiðir, á bókinni. Auk þess að fram-
leiða kvikmyndir og klífa fjöll ferðast
David um heiminn til að auka með-
vitund fólks um loftslagsbreytingar
og bráðnun jöklanna í Himalaja. Hann
mun segja frá upplifun sinni af Everest
og fjalla um bráðnun jökla í Hörpu á
sunnudaginn.
þetta hvirfilbylur frá Bengalflóa, ég hafði
aldrei séð neitt þessu líkt.“
Gengu fram á lík vina sinna
Næstu dögum lýsir David sem skelfilegum
en hann og restin af hópnum hans tóku þátt í
björgunarstarfinu eftir storminn. „Við klifum
upp og niður fjallið og hjálpuðum særðu fólki
niður. Flestir í mínum hóp þekktu til ein-
hverra sem fórust í storminum. Scott Fischer
var góður vinur minn, við byrjuðum 18 ára að
klifra saman og ég þekkti Rob Hall líka vel.
Við vorum ein eftir í fyrstu búðunum og til-
finningalega vorum við í rúst. Það var skrítið
að upplifa svona sterkt hversu stutt er á milli
lífs og dauða. Okkur leið eins og fjallið hefði
breyst í grafreit og ættingjar okkar allra
sögðu okkur að koma heim. En við ákváðum
að vera sterk og fara aftur upp. Það var mjög
átakanlegt því á leiðinni upp gengum við
fram hjá líkum vina okkar.“
„Það sem er enn efst í huga mínum eftir
þessa reynslu er að fjallið er óútreiknanlegt.
Og að það getur verið mjög hættulegt þegar
mikill metnaður er ekki í samræmi við
reynslu. Ég skil að fólk vilji fara á Everest en
ég sé fullt af fólki fara upp sem er alls ekki
nógu fært. Í dag reiðir fólk allt of mikið á leið-
sögumennina en viðmiðið ætti alltaf að vera
að sá sem klífur kunni að bjarga sér í verstu
mögulegu aðstæðum sem upp gætu komið,
án þess að vera með leiðsögumann.“
Berst gegn bráðnun jökla
Auk þess að segja frá upplifun sinni af Eve-
rest í Hörpu um helgina mun David kynna
sína nýjustu ástríðu, GlacierWorks. Gla-
cierWorks er þverfagleg stofnun sem David
stofnaði árið 2007 en tilgangur hennar er að
berjast gegn hlýnun jarðar og bráðnun jökla
Himalajafjallgarðsins með vísindi og listir
að vopni. „Ég verð að segja að þetta starf er
ótrúlega spennandi og það er mun meira
gefandi en nokkuð annað að klífa fjöll í þágu
vísinda og samfélagsins sem býr á svæð-
inu,“ segir David og hvetur alla til að mæta í
Hörpu eða kynna sér verkefnið á heimasíðu
félagsins.
Háfjallakvöld með David Breashears og
Baltasar Kormáki verður í Eldborgarsal
Hörpu, sunnudagskvöldið 1. mars klukkan
19.30. Það er í boði 66°Norður, Félags ís-
lenskra fjallalækna, Ferðafélags Íslands og
Vina Vatnajökuls. Aðgangseyrir er 1000
krónur og rennur ágóðinn í rannsóknarsjóð
Jöklarannsóknarfélags Íslands á breytingum
íslenskra jökla.
Halla Harðardóttir
halla@frettatiminn.is
Baltasar Kormákur
Í Hörpu mun Baltasar segja frá gerð myndar-
innar sem fyrirhugað er að frumsýna næsta
haust. „Kvikmyndin Everest hefur verið langt
ferðalag en ég hef verið meðframleiðandi síðan
árið 2004. Við erum mjög ánægð með að hafa
fengið Balta sem leikstjóra. Hann er alveg rétti
maðurinn í verkið, enda mjög vanur köldum
og erfiðum aðstæðum. Ég er búinn að sjá litla
hluta úr myndinni og það lítur ótrúlega vel út,
tökurnar eru svo vel gerðar að það er eins og
maður sé á staðnum,“ segir David sem gerði
sjálfur heimildamyndina „Storm over Everest“
árið 2007 sem er byggð er á viðtölum við þá sem
upplifðu storminn.
Langar í ísklifur á Íslandi
David Breashears hefur eytt stórum hluta ævi
sinnar í hlíðum Everest og náði toppnum í fimmta
sinn árið 2004. Hann er alls ekki hættur þrátt
fyrir að verða sextugur á árinu, enda í toppformi.
Þegar blaðamaður náði af honum tali var símtalið
truflað af póstmanni sem kom færandi hendi með
útbúnað fyrir næstu ferð. „Ég fer til Himalaja 15.
mars svo það er í nógu að snúast sem þýðir að ég
get ekki verið lengi á Íslandi í þetta sinn, sem er
synd því mig langar svo í ísklifur í einhverjum af
þessum fallegu fossum sem þið eigið. Ég geri það
bara næst.“
Tómas Guðbjartsson
skurðlæknir
Tómas verður með erindi á Everest kvöldinu
ásamt Ólafi Má Björnssyni lækni fyrir hönd Félags
íslenskra fjallalækna (FÍFL). Þeir munu greina frá
hugmyndum um gönguleið í kringum Vatnajökul
en einnig sýna myndir úr fjallaskíðaferðum á há-
lendi Íslands. Tómas situr í stjórnum Ferðafélags
Íslands og Vina Vatnajökuls og þetta er í sjötta
sinn sem félögin halda háfjallakvöld. „Það sem
mér finnst svo áhugavert, sem lækni og fjalla-
manni, er af hverju menn taka svona kolrangar
ákvarðanir á röngum
tíma, eins og gerðist
þennan örlagaríka dag
árið 1996. Veðrið byrjar
að versna en samt
halda leiðsögumennirnir
áfram með kúnnana, þrátt
fyrir að vita að þeir
eiga eftir að snúa
til baka í myrkri.
Það er vel þekkt
að súrefnisleysi
hefur áhrif á
dómgreind
og það er
mjög senni-
legt að það
hafi spilað inn í.“
Auk þess að segja frá upplifun sinni af Everest í Hörpu um helgina mun David kynna sína nýjustu ástríðu, GlacierWorks. GlacierWorks er þverfagleg stofnun sem David
stofnaði árið 2007 en tilgangur hennar er að berjast gegn hlýnun jarðar og bráðnun jökla Himalajafjallgarðsins með vísindi og listir að vopni. Ljósmynd/Einkasafn.
18 viðtal Helgin 27. febrúar–1. mars 2015