Fréttatíminn - 27.02.2015, Blaðsíða 32

P arís hefur verið heimsborg öldum saman og sogað til sín fólk hvaðan-æva. Borgin hefur lengi haft sterkt aðdráttarafl fyrir fólk sem leitar
að betra og áhugaverðara lífi. Og því fleiri
sem borgin freistar því kröftugri verður hún
og nær að soga til sín enn fleiri. París er því
sigurverk sem knýr sjálft sig áfram og endur-
nýjar sig sjálfkrafa. Eða næstum því svo.
Þessi aldagamli sogkraftur borgarinnar
er líka aðdráttardráttarafl fyrir ferðamenn.
Þeir leita uppi gamla anda sem
fundu áhugavert líf í borginni
og kveiktu þar enn áhugaverð-
ara líf. Listamannahverfi sem
eitt sinn lokkaði myndlistarfólk
alls staðar að. Jazzbúllur þar
sem Ameríkumönnum af afr-
ískum uppruna var fagnað sem
listamönnum meðan þeir voru
aldrei annað en þriðja flokks
borgarar heima fyrir. Frjáls-
lyndið sem Gertrude Stein,
Hemingway og aðrir Banda-
ríkjamenn fundu á flótta undan
forpokaðri siðsemdinni. Og svo
framvegis. Þeim sem leita uppi
þennan liðna anda skal bent á
að París er ekki lengur sú sem
hún var. Picasso kemur ekki á
Lapin Agile eftir langan dag á
vinnustofunni, Sartre situr ekki
lengur á Les Deux Magots,
Hemingway drekkur ekki á Le
Select og Josephine Baker dans-
ar ekki lengur í Folies Bergère.
Það er álíka líklegt að þú rekist
á anda þessa fólks í París og að
þú rekist á Njál á Bergþórshvoli.
Þægindi liðins tíma – spenna
nútíðar
En það skiptir svo sem fæsta
ferðamenn í París nokkru máli.
París er einskonar Disney
World fyrir fullorðna; risastór
skemmtigarður með frábærum
veitingastöðum, glæsilegum
söfnum, iðandi götulífi, lifandi
skemmtanalífi og öllu sem ferðamenn þurfa
á að halda þegar þeir sleppa að heiman og fá
loksins frí. Fimmta hvert launað starf í París
sinnir þörfum ferðamanna. Á hverjum tíma
eru ferðamenn um 15 prósent borgarbúa –
hið minnsta. Um hásumarið eru ferðamenn
örugglega nærri fjórðungur þess fólks sem
er innan borgarmúranna. Og eins og inn-
flytjendur mótuðu París fyrrum;
þannig hafa 30 milljónir ferða-
manna á ári líka lagað borgina
að sínum þörfum. Það er líklega
hvergi þægilegra að vera túristi en
í París. Öll borgin vill þjóna þér.
Þú þarf ekki einu sinni götukort
því það er miklu meira gaman
að villast en að rata. Það er sama
hvert fæturnir bera þig, svo til
allar götur eru spennandi og öll
hverfin indæl, hvert á sinn máta.
En ef fólk vill kynnast heims-
borginni París í mótun verður
það að fara út fyrir fjölmennustu
ferðamannastaðina og leita uppi
svæði þar sem fólkið,
sem flykkst hefur til
borgarinnar á undan-
förnum áratugum,
hefur mótað borgina
og er enn að móta
hana. Ef fólk vill finna
sambærilegan kraft
og fylgdi rússneskum
flóttamönnum undan
bolsévikum, banda-
rískum Afríkönum á
flótta undan kynþátta-
fordómum eða hinum
drykkfellda Hem-
ingway að flýja bann-
árin þá er líklegast að
finna hann í alsírsk-
um hluta Parísar,
í vestur-afrískum
hverfum, indverskum
eða kínverskum.
Fyrir fólk frá þessum
og öðrum svæðum
utan Vesturlanda er
París miðja heimsins
og upphaf að nýju lífi
og nýrri menningu
þótt borgin sé ef til
vill ekki lengur miðja
stjórnmála, verslunar-, lista- eða
menningarlífs í huga Vestur-
landabúa – kannski frekar höfuð-
borg liðins tíma.
Allt fólk varð franskt og allir
siðir urðu franskir
París hreinsaði náttúrlega fyrst
upp sveitir Frakklands og sogaði þaðan til sín
kraftmesta fólkið. Þetta var áður en nokkrum
datt í hug að kalla allt fólk í Frakklandi eina
og sömu þjóð. Fólkið sem fluttist til Parísar
talaði ólíkar mállýskur og flutti með sér ólíka
menningu, mat og siði. Þetta mótar enn svip
borgarinnar, Það má víða sjá veitingastaði og
verslanir sem leggja áherslu á mat frá mis-
munandi svæðum Frakklands.
Úr þessu stefnumóti varð til sú
deigla sem gat af sér franska
veitingaeldhúsið, sem lagði
heiminn að fótum sér seint
á nítjándu öld og í byrjun
þeirrar tuttugustu. Það gerðist
þá í París sem síðar varð á
norðanverðri Ítalíu þegar fólk
frá suðrinu flykktist norður
til að vinna. Mílanó, Tórínó
og þvílíkar borgir urðu þá
sá suðupottur sem gat af sér
ítalska nútímaveitingahúsið,
eins og við þekkjum það.
Á nítjándu öld komu bylgjur
Pólverja, Portú-
gala, Ítala, Spán-
verja og Belga til
Parísar og runnu
saman við deiglu
borgarbúa. Þrátt
fyrir mismun-
andi bakgrunn
og ólíka siði og
trú féll þetta fólk
að hugmyndum
um hvað það var
að vera Frakki.
Það hjálpaði til
að 1905 sam-
þykkti þingið
lög sem rauf öll
tengsl ríkis og
kirkju. Frakki
gat verið trúlaus,
mótmælandi,
kaþólskur – og
meira að segja
gyðingur eftir
Dreyfuss-málið
og enn frekar
eftir seinna stríð.
Til að gefa
hugmynd um
þá deiglu sem
París var má geta þess að ljóð-
skáldið Guillaume Apollinaire
var pólskrar ættar eins og líka
efnafræðingurinn Marie Curie,
leikgyðjan Simone Signoret
og René Goscinny, höfundur
teiknimyndasagnanna um
Ástrík. Hjartaknúsararnir
Yves Montand og Jean-Paul
Belmondo eru báðir af ítölskum
ættum eins og fótboltasnillingarnir Michel
Platini og Eric Cantona og ritjöfurinn Émile
Zola. Sjálfur Serge Gainsbourg er af rúss-
nesku bergi brotinn og líka Jacques Tati. Og
Johnny Hallyday er Belgi og leikarinn Jean
Reno er spánskur. Og svo var Edith Piaf
berbi. Það sem við höldum að sé franskast
af öllu frönsku er í raun afrakstur af mótun
Parísar á nítjándu öld og fyrri hluta þeirrar
tuttugustu. Það var franskt að hafa sjálfs-
traustið til að draga til sín áhrif annars staðar
en ófranskt að óttast.
Samlögun strandar
Hugmyndin um að París og Frakkland gæti
innlimað allt og gert að sínu breyttist hins
vegar með nýlendustefnunni. Þótt alsírskir
og marokkóskir hermenn hafi barist með
franska hernum í fyrri heimstyrjöldinni og
verkamenn frá Norður-Afríku flutt til Frakk-
lands á fyrstu áratugum síðustu aldar; var
ekki litið svo á að fólk frá þeim slóðum gæti
orðið Frakkar á sama hátt og
fólkið sem kom frá Suður- eða
Austur-Evrópu. Eða gyðingar.
Fólk frá Norður-Afríku var í
Frakklandi skilgreint út frá trú
upprunalandsins; íslam. Til varð
hugtakið Islam français, sem átti
að ná utan um stöðu þessa fólks
innan fransks samfélags. Hug-
myndin var að fólk frá löndum
íslam væri og yrði ætíð háð trú-
ariðkunum sínum; bænum fimm
sinnum á dag, föstum, banni við
áfengisdrykkju og svínakjötsáti
(ekkert paté og rauðvín!) og
öðrum helgisiðum samofnum
daglegu lífi sem skolast höfðu
burt úr lífi kristinna mörgum
öldum fyrr. Utan frá virkaði
taktfast og agað helgihald mús-
lima á franska stjórnarerindreka
eins og þar færi fólk sem hefði
takmarkaðri rétt eða vilja til
sjálfstæðra skoðana. Þeir mátu
það svo að þarna færu agaðar
hópsálir ofurseldar tilskipunum
síns mullah.
Þessar hugmyndir byggðu
náttúrlega á kynþáttafordóm-
um sem voru leiðandi þáttur í
vestrænni samfélagshugsun frá
nýlendutímanum og fram yfir
seinna stríð, þegar við blasti í
útrýmingarbúðum nasista hvert
slík hugsun leiddi. En þessar
hugmyndir hurfu ekki við hryll-
inginn í stríðslok. Um margt eru
hugmyndir Vesturlandabúa um
múslima enn þær sömu og frönsk
stjórnvöld mótuðu fyrir rúmri
öld. Okkur hættir til að líta á múslima sem
ósjálfstæðar hópsálir sem geta beitt sjálfa sig
Heims-
borgin
endur-
nýjar sig
á nýjan
máta
Á síðustu áratugum hafa myndast
margar miðjur í París sem þjónusta fólk
frá ólíkum heimshlutum; og ekki síst
bragðkirtlum. Þar er hægt að nálgast
vörur og andrúmsloft frá ólíkum
deildum jarðar. Norður-Afríka, Vestur-
Afríka, Indland, Víetnam, Kína – allt á
þetta sín sýnishorn í borginni. Þessar
miðjur eru bæði merki um fjölmenn-
ingu borgarinnar en ekki síður um
aðskilnaðarstefnu franskra yfirvalda.
Vestur-Afríka
í París
Í kringum Château
Rouge í austurhlíðum
Montmartre eru fleiri
afrískar hárgreiðslustof-
ur en í nokkurri afrískri
borg. Út frá lestrar-
stöðinni í austurátt er
Goutte d’Or-hverfið
(gulldropinn) og þar eru
líka alskyns fatabúðir
og búðir sem selja afrísk
efni. Eilítið austan við
stöðina er matarmark-
aður við rue Dejaen.
Þar er mest um að
vera á föstudögum og
laugardögum. Það sem
einkennir þennan mark-
að eru vestur-afrískar
rætur, chillipipar og
ódýrir partar af dýrum;
nýru, þindar, fætur. Hér
verslar fátækt fólk.
Indland
í París
Það eru ekki nema um
tuttugu ár síðan fólk
frá Pakistan og Sri
Lanka tók að umbreyta
nágrenni Gare du Nord,
úr niðurdröbbuðu
hverfi í sýnishorn af
Indlandi. Takið metró að
La Chapelle og gangið
suðureftir í átt að Gare
du Nord; eftir rue du
Faubourg Saint-Denis
og hliðargötum. Þar eru
verslanir sem selja silki
og annan indverskan
klæðnað, veitinga-
staðir, vídeóbúðir með
Bollywoodmyndum,
blómasalar, hárgreiðslu-
stofur og stórar matar-
verslanir sem anga af
þykkum kryddilmi. Þar
sunnar eftir Boulevard
de Magenta eru víða
pakistönsk áhrif og
við Passage Brady er
fjöldi pakistanskra
veitingastaða í hverfi
sem stundum er kallað
litla Islamabad.
Kína
í París
Tang Frères-markaður-
inn á Avenue d’Ivry í 13.
hverfi á vinstri bakk-
anum hefur vaxið upp í
að verða að verslunar-
keðju sem finna má víða
um Evrópu. Markaður-
inn var stofnaður af
hinum kínversku Tang-
bræðrum sem flúðu
Laos, en fólkið sem
hefur mótað kínahverfið
þar um kring er flest
komið af fólki sem flutti
frá Kína fyrr á öldum
til Indókína; Víetnam,
Laos, Kambódíu;
og varð kjarninn í
verslunarstétt þessara
landa. Svæðið í kringum
Avenue d’Ivry, Avenue
de Choisy og Boulevard
Masséna er nú stærsta
kínahverfi Evrópu.
Gunnar Smári Egilsson
skrifar um mat og
menningu frá Montmartre
gunnarsmari@frettatiminn.is
Þeir sem gera sér
ferð í vestur-
afríska hverfið við
Château Rouge
utan í austur-
hlíð Montmartre
ættu að ganga
aðeins í norður
eftir Boulevard
Barbès að horninu
á Boulevard Orn-
ano. Þar númer
sjö er La Rose de
Tunis, bakarí sem
bræður frá Túnis
stofnuðu fyrir
tuttugu árum.
Bakkelsið þar er
eins og borgin;
fjölbreytt, lit-
skrúðugt og sætt.
Ljósmynd/Alda Lóa
Leifsdóttir
32 matartíminn Helgin 27. febrúar–1. mars 2015