Fréttablaðið - 20.12.2014, Blaðsíða 40

20. desember 2014 LAUGARDAGUR| FRÉTTASKÝRING | 40
Það er verið að skreyta fyrir jólin á Litla-Hrauni. Stórar málaðar viðar-skreytingar prýði veggi og hlið og risavaxið jólatré verður reist á miðju torg-
inu. Margrét er stolt af vistmönnum
sem leggja mikið upp úr því að gera
umhverfið vistlegt um jólin. Hún
hefur leitt blaðamann um fangelsið
og frætt hann um mikilvægt skóla-
starf sem þar fer fram. Nýafstaðin
eru próf og margir fanganna hafa
fengið einkunnir sínar. Flestir hafa
staðist þau með ágætum.
Á skrifstofu Margrétar eru ljós-
myndir og bréf frá þakklátum föng-
um í hillum og á veggjum. Á einni
ljósmynd má líta einn þeirra sem
ber stúdentshúfu og stendur stoltur
með fjölskyldu sinni, konu og ungu
barni. „Ég fæ mikið af bréfum og
myndum sendum til mín. Þeir eru
svo margir sem hafa staðið sig vel.“
Í desembermánuði hefur Frétta-
blaðið fjallað um menntamál fanga
sem líða fyrir fjárskort. Búið er að
skera niður stöðu náms- og starfs-
ráðgjafa í fangelsinu, þá er mikill
munur á aðstöðu fanga til náms eftir
því hvar þeir afplána og íslensk
stjórnvöld standast ekki þær alþjóð-
legu skuldbindingar sem þau hafa
gengist undir.
Brosið fer ekki af þeim
Margrét segir það mundu hafa mikil
og víðtæk áhrif væri betur stutt við
menntamál fanga. „Það myndi hafa
mjög góðar víðtækar afleiðingar,
ekki bara fyrir þá heldur okkur
öll. Það hefur sýnt sig að margir
sem stunda nám hér halda áfram
þegar þeir koma út. Þegar þeir eru
einu sinni búnir að átta sig á því að
þeir geta lært þá vilja þeir halda
áfram og verða betri þegnar í sam-
félaginu.“ Hún segir gjöfult að fylgj-
ast með því þegar þeir uppgötva
fyrst að þeir geti lært. „Stór hluti
fanga hefur flosnað upp úr námi í
grunnskóla. Þegar þeir hafa áttað
sig á því að þeir geta lært, sem er
oft þegar þeir hafa náð fyrsta próf-
inu sínu, þá fer brosið ekki af þeim.“
Skilningur hefur aukist á mikil-
vægi skólastarfs í fangelsum og
námi sem betrun að mati Mar-
grétar. Þó vantar upp á að sá skiln-
ingur skili sér í fjárstuðningi. „Nú
er ég að berjast fyrir því að fá
náms- og starfsráðgjafa aftur í fulla
stöðu. Það breytti svo miklu að fá
slíkan ráðgjafa árið 2007. Þetta er
allt spurning um forgangsröðun, við
erum kannski ekki komin ofarlega
á listann en skilningur hefur aukist
mikið fyrir námi sem betrun. Það er
alveg ljóst að nám dregur úr endur-
komutíðni.“
Fá metnað fyrir börn sín
Áhrif náms fanga eru víðtækari.
Þau ná til fjölskyldu hans. „Við erum
kannski með vistmann hér sem
sér að hann getur lært og hann á
kannski sjálfur ungling sem á erfitt
með nám. Um leið og vistmenn hér
fá metnað fyrir sjálfa sig, þá fá þeir
líka metnað fyrir börnin sín. Að þau
leggi rækt við námið og fái þá þjón-
ustu sem þeim ber í grunnskólum.
Þjónustu sem þeir fengu ef til vill
ekki þegar þeir voru sjálfir börn.
Þetta skiptir mjög miklu máli.“
Ríkið verslar ekki nægjanlega
mikið við Litla-Hraun
Meginmarkmið Margrétar er að
sjá til þess að vistmenn fái rúm til
betrunar. Það gerir hún með því að
veita vistmönnum atvinnu og tæki-
færi til náms. „Það sem við þurfum
að hafa til staðar í hverju fangelsi
er framboð af vinnu og framboð
af námi. Hlutverk stjórnvalda er
að skapa aðstæðurnar, að sjá til
þess að tækifærin séu til staðar.
Við erum alltaf að leita að verkefn-
um fyrir vistmenn hér. Við erum í
góðu samstarfi við Íslenska gáma-
félagið, þar sem er verið að hirða
úr gömlum tækjum endurnýtan-
lega málma, við höfum líka feng-
ið verkefni frá Landvörslu ríkisins
þar sem við erum að skanna inn
myndasafnið þeirra. Við höfum
líka hreinsað vegastikur, hreinsað
þær og endurmerkt. Við erum allt-
af að ná okkur í lítil verkefni. Það
er ekki nóg af þessum verkefnum.
Við misstum í hruninu frá okkur
verkefni og það er ekki nægjan-
lega ríkur vilji hjá ríkisstofnun-
um eða hálfopinberum stofnun-
um að versla við okkur húsgögn
sem við smíðum. Við megum ekki
auglýsa, sem er algjörlega fárán-
legt. Þetta er endurhæfing og ekki
samkeppni, það ætti að líta á það
á þann hátt.“ Námi á Litla-Hrauni
hefur líka verið breytt töluvert
til að skapa fleiri tækifæri. Nú
geta fangar skráð sig í nám hve-
nær sem þeir koma til afplánunar.
Námsráðgjafinn fyrrverandi kom
þessu til leiðar.
Lærði að lesa í fangelsinu
Bakgrunnur þeirra sem koma til
afplánunar er oft sá að þeir hafa
flosnað upp úr grunnskóla á barns-
aldri. Því er að mörgu að huga
þegar hugað er að námi. Margrét
segir stóran hóp sem kemur í fang-
elsi til afplánunar ólæsan eða með
engan lesskilning. Hún segir sögu
ólæss drengs sem lærði að lesa í
fangelsinu og tók íslenskupróf í
haust. Hann fékk 9,2 í öðru þeirra.
„Við erum smátt og smátt að
uppgötva að það er stór hópur sem
kemur í fangelsi sem er ólæs eða
með engan lesskilning. Þeir geta
ekki lesið sér til gagns. Það hefur
heldur ekki verið horft á það í fjár-
veitingum. Ég fékk hins vegar styrk
úr sjóði sem ég sótti um og í fram-
haldi af því höfum við verið með
lestrarnámskeið í gangi allt þetta ár
sem hafa verið að skila ótrú legum
árangri. Einn drengur sem var
stautandi og hafði engan lesskiln-
ing fór á lestrarnámskeið í janúar á
þessu ári. Í maí gat hann lesið upp
úr AA-bókinni á fundum. Í haust tók
hann svo sitt fyrsta próf í íslensku,
þá átti hann að lesa fjóra kafla og
taka krossapróf. Hann tók tvö próf.
Í öðru fékk hann 8,6 og hinu 9,2.“
Hún segir sögu þessa drengs
dæmigerða. Margir ungir dreng-
ir flosni upp úr námi og fari með
brotið sjálfstraust út í samfélagið.
„Þessi drengur átti mjög erfiða
æsku, á einhverjum tímapunkti
lætur samfélagið sig ekki varða
um það að hann á erfiða æsku. Þótt
öllum hafi verið það ljóst. Hann
hefur fengið nokkra dóma og hefur
aldrei getað lesið þau gögn sem
hann skrifaði undir. Þetta er óskap-
leg hefting fyrir einstakling að geta
ekki lesið sér til gagns. Mér finnst
þetta svo mikill sigur, honum finnst
það líka. Þetta eykur sjálfstraustið
og von um að það sé hægt að gera
eitthvað annað. Það að það sé hægt
að læra og stunda vinnu og afla sér
einhverra réttinda. Í því samhengi
þurfum við miklu meira verknám
og við þurfum aðstöðu fyrir það.“
Kristjana Björg
Guðbrandsdóttir
kristjanabjorg@frettabladid.is
1 2 3 4MENNTAMÁL FANGA
Þroskaðist á Litla-Hrauni
Í sjö ár hefur Margrét Frímannsdóttir gegnt embætti forstöðumanns Fangelsisins Litla-Hrauni. Hún segir starfið gjöfult og
þroskandi og er í stöðugri baráttu fyrir vistmenn sína. Skólastarfið á Litla-Hrauni segir hún öllu máli skipta í betrun og endur-
hæfingu fanga og stundum vinnast þar ótrúlegir sigrar. Í ár lærði ólæs drengur að lesa á Litla-Hrauni og fékk 9,2 á íslenskuprófi.
Stór hluti fanga hefur flosnað
upp úr námi í grunnskóla. Þegar
þeir hafa áttað sig á því að þeir geta
lært, sem er oft þegar þeir hafa náð
fyrsta prófinu sínu, þá fer brosið
ekki af þeim.
Við erum smátt og smátt að
uppgötva að það er stór hópur sem
kemur í fangelsi sem er ólæs eða með
engan lesskilning. Þeir geta ekki lesið
sér til gagns. Það hefur heldur ekki
verið horft á það í fjárveitingum.
Nú, sjö árum eftir að ég kom
hingað, þá finnst mér starfið enn þá
jafn gefandi. Jafnvel enn meira,
maður öðlast alltaf meiri skilning og
þroska. Ég hef þroskast mikið á
Litla-Hrauni.

FRÉTTABLAÐ
IÐ
/G
VA