Fréttablaðið - 20.12.2014, Blaðsíða 66

20. desember 2014 LAUGARDAGUR| HELGIN | 66
Sigursveinn–
Baráttuglaður brautryðjandi
Höfundur Árni Björnsson
Útgáfa Hið íslenska
bókmenntafélag
Fjöldi síðna 376
Ári seinna eða 1927 komu þær í heimsókn til Ólafsfjarðar mæðg-urnar Guðrún Valný Þorláksdóttir og Magna Sæmundsdóttir, og Sig-
ursveini var boðið að dveljast
sumarlangt á Krakavöllum. Fjöl-
skyldan hafði um 1920 flust úr
gamla bænum sem stóð uppund-
ir fjalli í nýjan bæ á mel niður
undir ánni. Þetta átti að vera
bráðabirgðahúsnæði en annað var
aldrei byggt. Úr því varð að Sig-
ursveinn dvaldist nokkur sumur
og eitt heilt ár hjá þeim Sæmundi.
Seinast virðist hann dveljast þar
mestallan veturinn og fram á mitt
sumar 1937 þegar hann er orðinn
hálfþrítugur. Hann hélt áfram
að læra ensku og dönsku hjá
Sæmundi en bætti nú ýmsu við,
einkum þýsku og mannkynssögu.
Hjá Sæmundi komst hann líka
í ágætt bókasafn, en hann getur
þess einmitt í samtali að slíka
stofnun hafi skort í Ólafsfirði á
þessum árum. Einnig rifjar hann
það upp sem honum hafði verið
sagt af þeim bræðrum þegar
Gísli var á fimmta ári en hann
sjálfur á þriðja ári og þeir höfðu
verið að lýsa óskum sínum um
framtíðina. Gísla hafði dreymt
um að byggja svo stóran bæ að
hann næði alla leið frá Minni-
Þverá að Stóru-Þverá. Sigur-
sveinn hafði á hinn bóginn óskað
sér að eiga svo margar bækur
að þær fylltu baðstofuna. Hvað
sem sannleiksgildi þeirrar sögu
líður varð fólki snemma ljós
bókhneigð Sigursveins. Eitt
sinn færði Magnús bróðir hans
honum tvær bækur sem hann
hafði keypt á Akureyri. Önnur
var Afmælisdagabók sem Guð-
mundur Finnbogason hafði valið
vísur í, og hin var Svartar fjaðr-
ir eftir Davíð Stefánsson. Báðar
las hann spjaldanna á milli en
auk þess hélt hann mikið upp á
Sæmundar-Eddu og segist hafa
lært Hávamál næstum utanbók-
ar. Hann nefnir í því samhengi að
þessar bækur hafi átt betur við
sig en Biblían.
Sæmundur Dúason virðist hafa
verið allt að því alæta á bók-
menntir. Fyrir utan skáldsögur og
ljóð sem Sigursveinn las jafnan af
mikilli áfergju, hafði hann þarna
á Krakavöllum meðal annars til-
tæka fjölmarga árganga af Skírni,
Íslendingasögurnar og ýmis rit
um þjóðfélagsmál. Þeir frændur
tóku nú í félagi að panta bækur
frá Noregi þar sem Akureyring-
urinn Geir Jónasson var við nám
í sagnfræði og hafði milligöngu
um útvegun bóka. Meðal annars
fékk Sigursveinn hið upplýsandi
rit Arbeidernes Leksikon í nokkr-
um bindum sem varð honum mikil
uppspretta þekkingar um alþjóð-
leg verkalýðsmál og hvað eina í
því samhengi. Einnig nefnir hann
tvær miklar bækur sem hann las
eftir H. G. Wells, The Outline of
History og The Work, Wealth and
Happiness of Mankind. Þá segist
hann í fyrsta skipti hafa gert sér
grein fyrir baktjaldamakki auð-
hringa á sviði vopnaframleiðslu
við að undirbúa nýtt stríð.
Auk hinnar bóklegu fræðslu
taldi hann sig hafa hlotið mikið
líkamlegt gagn af að böðlast með
öðru fólki í heyskap og taka þátt í
öðrum sveitastörfum á Krakavöll-
um, klifra yfir garða og fleira slíkt
sem hann átti síður kost á heima
í þorpinu. Þessi mikla hreyfing
verkaði sem eins konar endurhæf-
ing. Það voru sniðnar á hann sér-
stakar olíubuxur svo hann blotnaði
síður í öllu brasinu. Hann átti það
líka til að stjórna dráttarhesti við
heyskapinn og sat þá með aktaum-
ana uppi í kerru. Frænka hans og
jafnaldra, Magna Sæmundsdóttir,
segir þannig frá þessu:
Þá er mér ekki síður minnis-
stætt, með hvílíkri atorku hann
þjálfaði þann hluta líkamans sem
heilbrigður var. Einkum útivið á
sumrin. Hann vildi fylgjast með og
taka þátt í sem flestum störfum
utanhúss. T.d. smíðaði hann sér
hrífu með stuttu skafti og rakaði
hey uppi á túni. Færði sig til með
höndunum á milli hrífufara. Af
öllu þessu varð hann mjög sterk-
ur í höndunum og handleggjun-
um.
Þá er ógetið mesta afreks
hans á þessu sviði, sem má kall-
ast ofurmannlegt. Hann fór upp
háa og bratta fjallshlíð alveg
upp á Brún og niður aftur. Þetta
dró hann sig á höndunum. Með
honum fór Sæmundur Baldvins-
son, fósturbróðir minn þá ung-
lingur, en hann mátti ekkert
hjálpa honum, bara fylgjast með.
Sigursveinn var oft búinn að tala
um að sig langaði til að fara upp
á Brún. Faðir minn var ekki hrif-
inn af þessari ferðaáætlun, en þá
fór Sigursveinn bara þegar faðir
minn var ekki heima og fékk
Sæmund með sér eins og fyrr
segir. Sigursveinn lét ógjarnan
af því sem hann ætlaði sér.
Það var stundum glatt á hjalla
á mannmörgu heimili og Sigur-
sveinn var oftar en ekki lífið og
sálin í gleðskapnum með fiðluna
sína sem fyrr var nefnd og þau
kölluðu stundum ‚gaulu‘. Gangna-
menn komu líka við á haustin á
þessum fremsta bæ í dalnum
og hann var stundum settur í að
syngja og spila fyrir þá, enda var
þá enn ekki komið útvarp! Eftir
tilkomu þess segir hann ýmislegt
hafa breyst í heimaskemmtunum.
Að stælast á sál og líkama
Árni Björnsson hefur skráð sögu Sigursveins D. Kristinssonar sem lamaðist við þrettán ára aldur og var bundinn við
hjólastól alla tíð síðan. Hann bjó yfir miklum viljastyrk og tókst að ryðja úr vegi flestum hindrunum sem á vegi hans urðu,
ruddi nýjar brautir í tónmenntamálum, stofnaði alþýðlegu tónskólana á Íslandi og kom að stofnun Sjálfsbjargar. Hér er
gripið niður í ævisögunni þar sem Sigursveinn dvelur ungur við nám og störf hjá á Krakavöllum í Flókadal í Vestur-Fljótum.
RUDDI NÝJAR BRAUTIR Í TÓN-
MENNTAMÁLUM Sigursveinn
stjórnar stórum blokkflautukór á
Siglufirði þann 17. júní árið 1960.
LAMAÐIST VIÐ ÞRETTÁN ÁRA ALDUR
Sigursveinn situr ungur í kafgresi í sveitinni.
KENNIR BÖRNUM
Sigursveinn leiðbeinir
börnum í Reykjadal
árið 1966.