Fréttablaðið - 20.12.2014, Blaðsíða 102

20. desember 2014 LAUGARDAGUR| HELGIN BÆKUR | 74
Hugar-
heimur
Humberts
Humbert er
jafn yfir-
gengilegur
og þessi texti
er alveg jafn
lifandi í dag
og hann var
árið 1955.
FÆRT TIL
BÓKAR
! Óvæntasti smellur jólabókaflóðs-
ins er sennilega skáldsaga Ófeigs
Sigurðssonar, Öræfi. Ekki nóg
með að hún sé tilnefnd til Ís-
lensku bókmenntaverðlaunanna
í flokki fagurbókmennta og hafi
á dögunum verið valin besta
íslenska skáldsagan af starfs-
fólki bókaverslana víða um land,
heldur hafa kaupendur bóka
nánast slegist um bókina og nú
er svo komið að þriðja prentun
er á hinum frægu þrotum hjá
Forlaginu. Búið er að starta
fjórðu prentun sem væntanleg er
í verslanir eftir helgina og hafa
Öræfi þá verið prentuð í 10.000
eintökum. Ekki slæmt það.
Slegist um Öræfi n hans Ófeigs
Upplestrarkvöld verður í Iðu Zimsen í
kvöld frá klukkan 20 til 22. Þar kemur
iða skálda saman og les fyrir okkur
úr nýútkomnum bókum, bæði frum-
sömdum og þýddum. Meðal höfunda
sem lesa upp eru Oddný Eir og Ófeigur
Sigurðsson.
Iðandi skáld
ÞÍN EIGIN
ÞJÓÐSAGA
VINSÆL
Barnabókin Þín
eigin þjóðsaga
eftir Ævar Þór
Benediktsson er
vinsælasta barna-
bók landsins og
situr í fjórða sæti
yfir vinsælustu
bækur í öllum
flokkum.
Samtök þýðenda í Frakklandi völdu
um síðustu helgi bókina Konuna
við þúsund gráður eftir Hallgrím
Helgason best þýddu bók ársins.
Þetta er fyrsta verk þýðandans, Jean-
Christophe Salaun, sem er 28 ára
gamall Frakki.
Best þýdda bókin
Þetta er það fræg bók og rómuð að ég
furða mig dálítið á því að enginn skuli
hafa þýtt hana á íslensku fyrr,“ segir
Árni Óskarsson þýðandi sem réðst í það
stórvirki að eigin frumkvæði að þýða
Lolitu eftir Vladimir Nabokov fyrir
einu ári. Bókin kom fyrst út árið 1955
og hefur verið uppspretta heilmikilla
umræðna allar götur síðan enda efnið
afar eldfimt. „Maður hefði fyrirfram
búist við því að þýðing þessarar bókar
hefði forgang fram yfir margt annað,“
segir Árni.
Og var ekkert hræðilega erfitt að þýða
hana? „Þetta var fyrst og fremst óskap-
lega gaman. Auðvitað mikil vinna, en
gríðarlega skemmtilegt.“
Hefur Lolita verið í uppáhaldi hjá
þér lengi? „Ég veit ekki hvað ég á að
segja um það. Maður las þetta náttúru-
lega fyrst mjög ungur og skildi kannski
bókina ekki nógu vel þá. Uppgötvaði svo
þegar maður fór að lesa hana síðar að
ansi margt hafði farið fram hjá manni.
Nabokov er höfundur sem lesandinn
þarf dálítinn tíma til að átta sig á og
læra að meta og eftir því sem ég las
fleira eftir hann varð snilld hans ljós-
ari.“
Dreginn á tálar
Verðskuldar Lolita það fjaðrafok sem
hefur verið í kringum hana í tæp sextíu
ár? Er þetta hræðileg bók? „Vissulega
fjallar hún um hræðilega hluti og þetta
er mikill skálkur sem verið er að lýsa,
en um leið er hún afskaplega fyndin og
lesandinn er dálítið dreginn á tálar, lokk-
aður inn í siðleysi. Sögumaðurinn meira
að segja gerir dálítið grín að lesandanum,
kallar hann bróður sinn og lýsir honum
á einum stað mjög hlægilega, þannig að
þótt efnið sé í sjálfu sér alvarlegt og þetta
sé öðrum þræði tragískt verk þá er gríð-
arlega mikill húmor í því líka.“
Margir lesendur hafa kvartað yfir því
að persóna Humberts Humbert sé svo
vel gerð að þeir hafi staðið sig að því að
finna til samstöðu með manni sem hald-
inn er barnagirnd. „Já, það er galdur text-
ans. Það er svo fallegur texti sem kemur
frá honum að hann vefur lesandanum
um fingur sér, en lesandinn hrekkur þó
öðru hvoru við og fer að spyrja sig hvar
hann sé staddur. Alltaf annað slagið glitt-
ir í fórnarlambið og raunir hennar. Hún
heitir líka Dolores sem undirstrikar sárs-
auka hennar og eftir því sem líður á bók-
ina kynnist lesandinn betur kvöl hennar
og illum örlögum.“
Það er kannski skiljanlegt að þetta efni
hafi fælt fólk frá fyrir sextíu árum en er
þetta sjokkerandi efni fyrir nútímales-
anda? „Já, þetta er sjokkerandi og eldfimt
efni. Ég held að áhrifamáttur þessarar
bókar sé alveg jafn mikill í dag. Hugar-
heimur Humberts Humbert er jafn yfir-
gengilegur og þessi texti er alveg jafn lif-
andi í dag og hann var árið 1955.“
Draumatexti
Svo við snúum okkur aftur að þýðing-
unni, þú talar um að í textanum sé
ekki allt sem sýnist, var ekkert erfitt
að koma því til skila í þýðingu? „Jú,
það er náttúrulega alltaf erfitt að koma
öllu til skila, þarna er til dæmis mikið
um orðaleiki sem eru illþýðanlegir og
mikið af tilvísunum innan textans og
vísunum í önnur bókmenntaverk. En
það er ákaflega gaman að glíma við
svona vel stílaðan texta og reyna að
skila honum óbrengluðum.“
Árni hefur starfað sem þýðandi síðan
1996 og þýtt mörg öndvegisrit. Er Lolita
mesta ögrun sem hann hefur tekist á við?
„Já. Allt hitt var eiginlega bara undir-
búningur fyrir þetta verkefni. Þetta er
draumatexti fyrir þýðanda að spreyta sig
á. Ég er mjög ánægður með hvað þessi
þýðing hefur fengið góðar viðtökur. Það
er greinilegt að hún fellur í góðan jarð-
veg og þá er tilganginum náð.“
Þarna í anddyrinu sat hún, innilukt í þykkbólstruðum blóð-
rauðum hægindastól, niðursokkin í æsilegt kvikmyndablað.
Einhver náungi á mínum aldri í tvídjakkafötum (hótelið
hafði um nóttina fengið á sig tilgerðarlegt yfirbragð óðals-
seturs) góndi á Lolitu mína með útkulnaðan vindil og þvælt
dagblað fyrir framan sig. Hún var í hinum einkennandi
hvítu sokkum sínum og tvílitu reimuðu skóm og skærlita
bómullarkjólnum með ferkantaða hálsmálinu; flekkur af
daufu lampaskini laðaði fram gylltan hýjunginn á heitum
brúnum útlimum hennar. Þarna sat hún, með fótleggina
kæruleysislega krosslagða hátt uppi, renndi fölleitum
augum yfir línurnar og deplaði þeim öðru hverju. Eigin-
kona Bills hafði tilbeðið hann úr fjarlægð löngu áður en
þau kynntust– raunar hafði hún verið launhrifin af þessum
fræga unga leikara þegar hann fékk sér rjómaís á kaffistofu
Schwabs. Ekkert hefði getað verið barnalegra en stutt og
uppbrett nef hennar, freknótt andlitið eða purpurarauði
bletturinn á berum hálsinum þar sem ævintýravampíra
hafði gert sér glaðan dag, eða ósjálfráð hreyfing tungunnar
þegar hún kannaði vott af rósrauðu útbroti kringum
þykkar varirnar; ekkert gat verið skaðlausara en að lesa
um Jill, atorkumikið smástirni sem bjó til sín eigin föt og
nam alvöru bókmenntir; ekkert gat verið saklausara en
skiptingin í þessu gljábrúna hári með þessum silkiglampa
á gagnauganu; ekkert gat verið einfeldningslegra … En því-
líkri sárgrætilegri öfund hefði þessi lostafulli náungi, hver
sem hann var– vel á minnst, hann minnti svolítið á sviss-
neska frænda minn Gustave, einnig mikinn aðdáanda le
découvert– fundið fyrir ef hann hefði vitað að hver taug í
mér var ennþá smurð og ómaði af snertingunni við líkama
hennar– líkama ódauðlegs púka í dulargervi meybarns.
➜ Textabrot úr Lolitu
Lolita enn jafn áhrifamikil
Lolita eftir Vladimir Nabokov, ein umdeildasta bók allra tíma, er komin út í íslenskri þýðingu Árna Óskarssonar. Efnið er
eldfimt, söguhetjan Humbert Humbert er gagntekinn af barnungri stúlku, er sem sagt barnaníðingur sem segir söguna út
frá eigin viðmiðunum. Árni segir söguna jafnsjokkerandi í dag og fyrir sextíu árum og textann lokka lesandann inn í siðleysi.
ÁRNI ÓSKARS-
SON „Þetta er
draumatexti
fyrir þýðanda að
spreyta sig á.“
FRÉTTABLAÐIÐ/ERNIR
Friðrika
Benónýsdóttir
fridrikab@frettabladid.is