Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.1997, Blaðsíða 17

Mórabögglar milli stríðandi pólitískra fylkinga og þar að auki
skarast oft hagsmunir ríkis og sveitarfélaga. Þessi vandræða-
lega staða verður meira áberandi á krepputímum sem við
eigum við að stríða núna. Ósjaldan verða þeir blórabögglar í
illskeyttum umræðum milli stjórnar og stjómarandstöðu þar
sem deilt er um fjárveitingar til heilbrigðismála.
Fátt bendir til að erfið staða stjórnenda breytist til
batnaðar á næstu ámm þar sem sífellt em gerðar kröfur um
meira aðhald í rekstri jafnframt því sem eftirspurn eftir
þjónustu og möguleikar á að veita þjónustu aukast. Ákvarðanir,
sem sjúkrahússtjórnendur em þvingaðir til að taka þegar
fjárveitingar til rekstrar liggja fyrir, em gjarnan skólabókar-
dæmi um viðbrögð við atburðum sem þegar hafa átt sér stað, en
ekki ákvarðanir um hvernig skuli tekist á við framtfðina.
Upplýsingakerfi sem stjórntæki á sjúkrahúsum eru víða af
skornum skammti, mörg úrelt eða veita ekki upplýsingar sem
hafa stjórnunarlegt notagildi. Heilbrigðisþjónustan líður fyrir
skort á langtímaáætlunum og mikill tími fer í áætlanagerð sem
síðar reynist ónothæf. Borið hefur á ákveðnum trúnaðarbresti
milli stjórnvalda og stjórnenda á sjúkrahúsunum og hafa
ummæli stjórnvalda í garð okkar stjórnenda stundum átt þátt í
að grafa undan trausti almennings sem er farinn að trúa því að
á sjúkrahúsunum ríki almennt hin mesta fjármálaóreiða og
okkur sé ekki treystandi fyrir fjárveitingum.
Stefna í heilbrigðismálum
Vissulega er alltaf hægt að gera betur en þjóðin eldist og
tækniþróun í heilbrigðisvísindum kostar mikla fjármuni. Ný
þekking hefur í för með sér að sjúklingar eiga meiri möguleika
á að fá bót meina sinna. En nýjungar í meðferð leiða líka til
lengri biðlista eftir meðferð og aðgerðum. Margar þjóðir hafa
tekið upp þá reglu að setja hámarkstíma á bið eftir ákveðnum
aðgerðum. Skipulögð forgangsröðun sjúklinga eftir þjónustu
hefur til skamms tíma ekki átt upp á pallborðið, hvorki hjá
almenningi né stjómmálamönnum, en að sjálfsögðu er
óskipulögð forgangsröðun sjúklinga eftir þjónustu staðreynd
vegna þess að eftirspurn er meiri en framboðið. Þetta hafa
ýmsir átt erfitt með að horfast í augu við. Núverandi
heilbrigðisráðherra hefur skipað nefnd undir forsæti land-
læknis sem á að koma með tillögur um hvort forgangsröðun sé
möguleg hér á landi og þá hvemig - og er það vel.
í mars sl. lauk störfum nefnd skipuð af heilbrigðisráð-
herra. Hafði ég þ ann heiður að stýra nefndinni. Hún hafði það
hlutverk að koma með bráðabirgðatillögur um hagræðingu og
sparnað með auknu samstarfi og verkaskiptingu sjúkrahúsanna
* Reykjavík og í Reykjaneskjördæmi. Nefndin var skipuð
fagfólki af sjúkrahúsunum: hjúkmnarfræðingum, læknum og
viðskiptafræðingi auk starfsmanns sem er ráðgjafarverkfræð-
tngur. Nefndarmönnum var gert að lyfta sér upp fyrir hagsmuni
stofnana sinna og horfa á hagsmuni heildarinnar og almenna
hagsmuni sjúklinganna.
Nefndin gekk út frá því að nýta bæri smærri sjúkrahúsin
fyrir sjúklinga með einfaldari og algengari sjúkdóma en
sjúklingum með ílóknari og sérhæfðari sjúkdóma yrði sinnt á
Uíkisspítölum og Sjúkrahúsi Reykjavíkur. Sérhæfing á stóm
sjúkrahúsunum í Reykjavík er mikil og fjárfestingin í sér-
hæfingu ekki síður. Lagt var til að verkaskipting milli þeirra
yrði enn aukin og að þau yrðu rekin sem n.k. parsjúkrahús.
Einnig að öldmnarþjónusta yrði sameiginleg fyrir Reykjavíkur-
svæðið og unnið yrði skipulega að uppbyggingu göngu- og
dagdeildaþjónustu sjúkrahúsanna. Að lokum var lagt til að
skoða kosti og galla sameiginlegrar svæðisstjórnar sjúkra-
húsanna til að auka og bæta samhæfingu og samnýtingu.
Nefndin mælti jafnframt með að farið yrði inn á braut
samningsstjórnunar, þ.e. hið opinbera semdi um að kaupa
ákveðna þjónustu af sjúkrahúsunum og mundi það leiða til
aukinnar samábyrgðar bæði kaupanda og seljanda þjónust-
unnar. Það gleður mig að undirbúningur er hafinn við að hrinda
í framkvæmd mörgum þeim tillögum sem nefndin mælti með
við ráðherra.
Rekstrarumfang og árangur á SHR og RSP
Dæmi um gríðarlegt rekstrarumfang tveggja stærstu
spítala landsins, Ríkisspítala og Sjúkrahúss Reykjavíkur, er að
rekstrarkostnaður þeirra er tæpir 11 milljarðar króna árið
1995. Sjötíu og fjórum prósentum af þeirri upphæð var varið í
laun. Legudagar voru 446 þús. í tæplega 1500 sjúkrarúmum.
Kostnaður á legudag var 27 þús. kr. að meðaltali. Á þessum
sjúkrahúsum vinna um 5000 manns í 40 til 50 starfsstéttum.
Engan skyldi undra þó stundum kraumi undir niðri hjá þessu
starfsfólki sem sífellt er verið að biðja um aukið vinnuframlag
og aukna hagræðingu við æ erfiðari aðstæður.
Hagræðing og niðurskurður á sjúkrahúsunum hefur m.a.
leitt til þess að kostnaður hins opinbera á mann vegna reksturs
sjúkrahúsa hefur haldist nokkum veginn óbreyttur undanfarin
ár, árið 1995 var hann 62,4 þús.kr. en árið 1990 var hann
63,6 þúsund krónur (verðlag 1995).
í greinargerð Ríkisendurskoðunar frá því í mars sl. segir
• að stöðugildum hafi fækkað um 6,2 % á ámnum
1990-1995 á sjúkrahúsunum í Reykjavík
• að sjúklingum hafi fjölgað unt 10 % á sama tíma
• að heildarkostnaður á sjúkling hafi lækkað um 5 %
• að meðallegutími hafi styst um 18 %
• að sjúklingum á stöðugildi hafi fjölgað um 17,2 %
Afleiðingar þessara aðgerða eru margs konar og er ekki
ofsagt að sumar þeirra byggist á blóði, svita og támm sjúklinga
og starfsmanna.
Biðlistar sjúklinga lengjast, meðallegutími sjúklinga
styttist jafnt og þétt, sjúklingar em veikari meðan þeir dveljast
á sjúkrahúsinu, sjúklingar em veikari þegar þeir útskrifast og
álag á starfsfólk eykst. Viðhald tækjabúnaðar og húsnæðis er
allt frá því að vera ekkert til þess að vera í lágmarki. Mögu-
leikar á að mistök eigi sér stað aukast og kæmm og kvörtunum
fer fjölgandi.
Þrátt fyrir þessar staðreyndir hafa opinber útgjöld til
heilbrigðismála sem hlutfall af vergri landsframleiðslu aðeins
þrisvar verið lægri á ámnum 1980 til 1994 heldur en þau vom
árið 1995 (6,86 % árið 1995, þar af til sjúkrahúsa 3,66 %), þ.e.
1992,1981 og 1980.
Lengra verður ekki gengið í hagræðingu, sparnaði eða
niðurskurði á bráðasjúkrahúsunum við óbreyttar aðstæður.
Ljóst er að hundmð milljóna króna vantar í heilbrigðisþjón-
ustuna á næstu ámm ef vel á að vera. Því er nauðsynlegt að
leita nýrra leiða í rekstri og þær finnast ekki nema með aukinni
m.a.:
TtMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA 1. tbl. 73. árg. 1997
17