Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.1997, Blaðsíða 26

Könnun á ofbeldi gagnvart starfsfólki
innan heilbrigðis- og félagsgeirans
Tekið saman af Astu Möller, byggt á samantekt Félagsvísindastofnunar
„EiHi starfs á meðferðar- og umönnunarstofnunum krefst
náinna samskipta við einstaklinga með aðskiljanleg likamleg,
andleg og félagsleg vandamál. Þessi samskipti eiga sér stað við
kringumstœður, mismunandi ánœgjulegar fyrir bœði sjúklinga
og skjálstœðinga viðkomandi stofnunar og starfsfólk hennar.
Við erfiðar kringumstœður reynir á samskiptahœfni
starfsmanna. Þetta á ekki síst við þegar skjólstœðingur stofn-
unarinnar er af einhverjum ástœðum ósáttur við sjálfan sig eða
umhverfi sitt, hvort sem um er að rœða fólk eða Iduti. Þetta
ósœtti getur birst í kvíða eða reiði sem leiðir stundum til hótana,
árásargirni eða ofbeldis af hálfu viðkonuindi. Við slíkar aðstœð-
ur er mikilvœgt að starfsmaðurinn hafi yfir að ráða kunnáttu til
að bregðast við á fagmannlegan liátt og hafi þekkingu á þeim
reglum sem stofnunin hefur sett varðandi viðbrögð. “
(Ingibjörg Þórhallsdóttir 1996, ()Jl>eldi gagnvart slarsfólki
meðferðar- og heilbrigðisstofnana, forvarnir og viðbrögð)
Félagsmenn Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga, Starfs-
mannafélagsins Séknar og Starfsmannafélags ríkistofnana, sem
starfa á heilbrigðis- og meðferðarstofnunum, hafa á unilan-
förnum mánuðum og árum leitað í vaxandi mæli til stéttarfélaga
sinna vegna ofbeldis og ógnunar um ofbeldi á vinnustöðum
sínum, ónógra öryggisráðstafana og forvarna til að koma í veg
fyrir ofbeldi og óvissu um réttarstöðu vegna andlegra og
líkamlegra áverka sem þeir hafa hlotið vegna ofbeldis á
vinnustöðum. í kjölfar bókana þessara stéttarfélaga í kjara-
samningum um að bæta réttarstöðu félagsmanna vegna aileið-
inga ofbeldis ákváðu stjórnir félaganna á sfðasta ári að bindast
samtökum og gera úttekt á stöðu þessara mála hér á landi.
Verkefnið var styrkt af fjármálaráðuneytinu sem jafnframt
tilnefndi fulltrúa sinn í undirbúningsnefnd vegna könnunar
meðal félagsmanna. Einnig styrktu heilbrigðis- og trygginga-
málaráðuneytið,' Ríkisspftalar og Sjúkraliús Reykjavíkur
verkefnið Ijárhagslega.
Niðurstöður þessa verkefnis verða notaðar til:
• að vekja alhygli á olbeldi gagnvart starfsfólki á
heill>rigðisstofnunum,
• að hvetja til bættrar atvikaskráningar vegna ofbeldis,
• að liafa áhrif á mótun öryggisreglna, t.d. varðandi
mönnun og ýmsar öryggisráðstafanir, lil að koma í veg
fyrir ofbeldi og hvernig á að hregðast við yfirvofandi
ofbeldi,
• að hafa áhrif á mótun reglna um aðstoð við starfsfólk
sem verður fyrir ofbeldi,
• að leitast við að bæta réttarstöðu þeirra sem verða fyrir
ofbeldi.
Verkefninu var skipt í þrjá þætli:
1. Könnun á ofbeldi gagnvart starfsfólki í heilbrigðis- og
félagsþjónustu.
2. Forvarnir og viðbrögð við oflieldi.
3. Athugun á réttarstöðu starfsfólks sem verður fyrir
oflieldi.
Gerður var samningur við Félagsvísindastofnun Háskóla
íslands um að gera könnun meðal félagsmanna lil að afla
upplýsinga um tfðni ofbeldis sem félagsmenn á heilbrigðis- og
meðferðarslofnunum verða fyrir og hvers eðlis ofbeldið er.
Skipuð var undirbúningsnefnd á vegum félaganna sem vann
með Félagsvísindastofnun að undirbúningi könnunarinnar.
Auk formanns Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga unnu
eftirtaldir hjúkmnarfræðingar að undirbúningi hennar: Jóna
Siggeirsdóttir, Guðbjörg Sveinsdóttir og Hjördís Guðbjörns-
dóttir.
Annar þáttur verkefnisins var að gera úttekt á þeim
ráðstöfunum sem gerðar eru af hálfu stofnana og deilda til að
koma í veg fyrir oflieldi gagnvart starfsfólki. Fyrir utan að afla
upplýsinga með könnun Félagsvfsindastofnunar þótti nauð-
synlegt að gera nánari últekt á þessum málum m.a. í þeim
tilgangi að bæta skráningu á ofbeldi, að hafa áhrif á mótun
öryggisreglna til að koma í veg fyrir og bregðast við ofbeldi og
að vekja athygli á hvers konar aðstoð fólk, sem orðið hefur fyrir
oflieldi. jiarfnast. Ákveðið var að ráða starfsmann til að gera
þessa úttekt og var leitað til Ingibjargar Þórhallsdóttur MS,
hjúkrunarfræðings, um verkefnið. Auk þess að taka saman
fræðilegt efni um efnið tók hún viðtöl til starfsfólk og stjórn-
endur á meðferðar- og umönnunarstofnunum. Kannað var
hvaða þjálfun og leiðbeiningar starfsfólk fær til að forðast og
mæta olbeldi, hvaða aðstoð stendur til boða því starfsfólki sem
er þolendur ofbeldis og fá upplýsingar um skráningu ofbeldis.
Skilaði Ingibjörg ýtarlegri skýrslu til félaganna og mun verða
gerð nánari grein fyrir þessum þætti verkefnisins í næsta
tölublaði Tímarits hjúkrunarfræðinga.
Þriðji þáttur verkefnis, athugun á réttarstöðu félagsmanna
sem verða fyrir ofbeldi, er vel á veg kominn og verður gerð
grein fyrir |>ví síðar. Vigdís Jónsdóttir, hagfræðingur Félags
íslenskra hjúkrunarfræðinga, vinnur að því verkefni f.h.
félagsins.
Vegna fyrirspurna |>essa efnis skal tekið fram að Sjúkra-
liðafélagi íslands var formlega boðið að taka þátt í verkefninu,
en ekki var áhugi fyrir þvf af hendi félagsins.
Könnun á ofbeldi gagnvart starfsfólki
i heilbrigðis- og félagsþjónustu
Úrtak Félagsvísindastofnunar var 1000 manns sem
skiptist jalnt á félögin þrjú. Úrtök félaganna eru ekki sam-
svarandi þar sem allir félagsmenn Félags íslenskra hjúkrunar-
fræðinga gátu lent í úrtakinu, en hin félögin Ivö ákváðu að
skoða sérstaklega ofbeldi gagnvart félagsmönnum sínum á
tilteknum tegundum stofnana þar sem félagsmenn eru í beinum
samskiptum við skjólstæðinga. Ástæða þess að Félag íslenskra
hjúkrunarfræðinga ákvað að þýðið yrði allir félagsmenn var að
engar up|)lýsingar liggja fyrir um tíðni ofbeldis gagnvart
hjúkrunarfræðingum á íslandi og áhugi var fyrir hendi að gera
svo víðtæka athugun. Ekki kom því til greina að fella út
ákveðnar deildir né heldur einhverja flokkun hjúkrunarfræð-
inga, t.d. skv. stöðuheitum, þar sem sem tiltekin stöðuheiti lýsa
TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA I. tbl. 73. árg. 1997