Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.1997, Blaðsíða 44

Florence Nightingale.
Trjárista,, Harper's Weekly, 6.6.1857.
og dregið andann
léttar - og byrjað að
skipuleggja framhald
vmnunnar.
Þá var engu
líkara en liönd
örlaganna væri reidd
upp. Að kveldi 14.
nóvember, dagsetn-
ingin brenndist í
hugskot okkar, gekk
veðrið upp og ein-
kennilegur óhugnaður
var yfir öllu þegar
sjórinn í Bosporus-
sundi og öllu Svarta-
hafi var eins og í
sjóðandi katli...
Við urðum öll
angistarfull. Hvað var
að gerast?
Ekki stóð á svarinu: Versti vetur í rnanna minnum var að
boða komu sína á Krím, á vígvöllunum með fárviðri svo engir
mundu annað eins. Bresku herirnir voru illa settir áður, en nú
keyrði um þverbak því mest allur búnaður þeirra fauk á haf út.
Hestar bárust undan veðri margra kílómetra leið, hús fuku og
sjúkraskýlin sem voru við víglínuna svo að segja hurfu.
Mennirnir lágu á berri jörðinni í jökulkulda. Eldivið var ekki
að fá, hermennirnir skriðu um og grófu upp rætur og lurka til
að reyna að kynda eld til að hlýja sér við. Matur var ekki annar
en þurrar baunir og hrátt salt kjöt.
Eina stormasama nótt fórust tuttugu skip undan Krím-
skaga. Þar á meðal birgðaskipið „Prins“ sem beðið hafði verið
vikum saman í Skutari og allir sett von sína á. Það hafði meðal
annars meðferðis tuttugu þúsund skyrtur, matvæli, ullarábreið-
ur og sjúkrabúnað frá Englandi. En síðan kom í ljós að allur
þessi vamingur var lestaður undir birgðum af sprengiefni og
öðrum vígbúnaði sem átti að fara til herjanna. Þess vegna varð
skipið fyrst að sigla til Krím og losa þann farm. Þar tóku svo
örlögin í taumana. Öll sendingin fór forgörðum og neyðin varð
alls ráðandi í Skutari.
Krímstríðið hefur verið kallað hneisa. En það var miklu
verra. „Það voru heimssögulegar ófarir, þœr mestu sem sögur
fara af. “ Dauðasynd þeirra sem dttu sök á að það hófst. Við
förum ekki ígrafgötur um hverjir guldu fyrir það með lífi súiu ...
Sjúkraskýlin á Krím vom yfirfull og hver bátsfarmurinn af
öðrum með særða og sjúka var sendur til Skutari. Vesalings
fórnarlömbin vom í skelfilegu ástandi þegar þangað kom.
Af fremsta megni reyndum við að vera niðri við ströndina
lil að taka á móti þeim með eitthvað heitt að drekka um leið og
þeir komu í land. Hermennirnir voru svo illa á sig komnir að
þeir báðu okkur um að hlífa sjálfum okkur „þeirra eigin mœður
gœtu tœplega snert þá, “ sögðu þeir.
Hermennirnir böfðu heyrt um sjúkrahúsið í Skutari og
orðrómur var á Krím „um góðu konuna“ sem þar væri. Þeir
héldu að allt myndi lagast aðeins ef þeir kæmust til hennar.
Það var bara svo vesaldarlega lítið sem við gátum gert.
Skelfilegt var að verða að láta þessa horuðu og þjáðu kroppa
liggja á grófum hálmdýnum. Þegar við síðar náðum svo langt
að geta látið þáfá rekkjuvoðir sögðu hermennirnir: „Systir, þetta
er eins og í himnaríki. “
En vonir hermannanna áttu eftir að snúast upp í von-
brigði. Særðir en að öðm leyti ekki veikir, smituðust þeir nú af
taugaveiki eða kóleru sem geisuðu á sjúkrahúsinu. Þá greip
vonleysið um sig. Hljóðir drógu þeir ábreiðuna upp yfir höfuð,
gáfu upp öndina og voru jarðsettir í kyrrþey.
En við hin mátlum ekki gefast upp. Við urðum að vera alls
staðar, alltaf.
Florence hafði mælt svo fyrir að hún skyldi kölluð að beði
allra sem vom deyjandi en höfðu meðvitund.
Alltof margir urðu að skilja við aleinir. En eftir því sem í
mínu valdi stóð skyldu eins margir og mögulegt var eiga þess
kost að halda í hendi einhvers stðustu augnablikin. Einhvers
sem hlustaði eftir nafni borið fiam hvíslandi röddu og ritaði það
hjá sér. Síðar gæti ég þá skrifað heim og skilað hinstu kveðju, til
eiginkonu, unnustu eða barns, frá ástvini (jjarska.
Það er áhrifamikið að vera við dánarbeð og getur verið
erfitt að losna við það úr huga sér. Florence Nightingale var í
eigin persónu við næstum tvö þúsund mannslát þessa ógn-
þrungnu vetrarmánuði. Sá styrkur sem hún sýndi með því
virðist ofurmannlegur.
Égfékk kraft frá Guði ogfrá hermönnunum sjálfum. Hinn
enski hermaður er œruverðugasta manneskja sem ég hef mœtt á
lífsleiðinni. Þœr hrœðilegu aðstœður sem hann hafði þarna lent
( náðu ekki að brjóta hann niður. Ég varð vitni að kjarki og
þolinmœði sem mér mun seint líða úr minni.
Dagstundimar dugðu Florence ekki til að komast yfir alla
þá vinnu og ábyrgð sem hvíldi á henni. Það hlaut einnig að
ganga út yfir hvíldartímann.
Þegar allir aðrir, læknar og liðsforingjar, hjúkrunarfólk og
aðstoðarmenn, höfðu dregið sig í hlé til að hvílast hóf Flo
næturgöngur sínar um sjúkrasalina, göngur sem hún er kunnari
fyrir en nokkuð annað sem hún gerði um ævina. Við getum séð
hana fyrir okkur: Smávaxin vera í svörtum kjól, með herðasjal
og lítinn olíulampa í hendinni. Hún átti langa leið fyrir hönd-
um. Fjórar enskar mílur, eða rúma sex kílómetra, með rúm-
stæði í þéttum röðum til beggja handa í drungalegum göngum,
ranghölum og sjúkrastofum, fótgangandi nótt eftir nótt, viku
eftir viku, mánuðum saman allan þennan harðindavetur.
Hermennirnir tilbáðu hana. „Aðeins það að sjá liana vakti
okkur von og traust,“ skrifaði einn þeirra. „Hún sagði nokkur
orð við suma, kinkaði kolli og brosti til annarra, en auðvitað
ekki allra. Við lágum þama hundruðum saman ... En við
hefðum getað kysst skuggann hennar þegar hún fór hjá ... Síðan
gátum við rólegir lagst til svefns.“ „Áður en hún kom,“ skrifaði
annar,“ var hér formælingar og ragn, óp og öskur alla daga. Nú
er hér kyrrð líkt og í kirkju.“
Tár koma ( augu mér þegar ég hugsa um tillitssemi þeirra
við mig. Aldrei heyrði ég svo mikið sem eitt móðgandi orð í
minn garð sem konu.
Hermennirnir unnu Florence. En hvað um hana?
Ég unni hermanninum enska. Fyrir mér var hann
manneskjan ( sinni ýtrustu mynd.
TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA 1. tbl. 73. árg. 1997