Litli Bergþór - 01.12.2013, Blaðsíða 9

Litli-Bergþór 9
fólk. En þegar sjóndeildar-hringurinn víkkaði og
kynni tókust með fleira fólki snerist þetta við og mér
fór að finnast þeir bræður Steini og Tómas faðir minn
sérstakari en mér fannst áður. Báðir urðu þeir gamlar
sálir löngu áður en líkami þeirra varð gamall og það
var betra að fara vel að þeim.
Hjá Steina snerist lífið fyrst og fremst um kindur
og hunda, auk hins daglega búskaparamsturs, en
hann var afburða vinnusamur og ósérhlífinn. Við
búskaparamstrið áttu nýjungar sjaldan greiða leið að
hjarta hans. Haldið var fast í gömul vinnubrögð sem
útheimtu oftast líkamlegt erfiði. Þegar rætt var um að
taka upp nýja tækni eða vinnubrögð var svarið jafnan
„Ég held ég yrði ekkert bættari með það“. Manni verður
hugsað til þess í samanburði við nútímabúskaparhætti
þar sem afköstin eru mikil án þess að mannshöndin
þurfi að gera mikið. Í Helludal bjó Steini með um 200
kindur þegar flest var. Nokkur hross voru á bænum.
Kúnum var fargað 1968, fyrir mitt minni. Arðsemi
af búskapnum var ekki sett á oddinn. Það voru önnur
markmið sem réðu för, þetta var lífstíll. Vinnustundirnar
við hans litla bú voru óendanlega margar og ekki var
verið að hlífa sér á sunnudögum. Það var engu líkara
en markmiðið væri að vinna sér allt erfitt. Hann var
algerlega meðvitaður um það og þegar ég ræddi þetta
við hann var svarið oftast „Sjálfskaparvíti eru verst
af öllum vítum“. Lengra varð ekki komist með það.
Dæmi um það er gamli heypokinn. Steini var lengst af
með sauðfé á tveimur stöðum. Í fjósinu við bæinn og
á Bingnum sem kallaður var, áleiðis inn í Haukadal.
Þangað er u.þ.b. hálfur kílómetri. Til gegninga var
gengið tvisvar á dag í hvaða veðri sem var, ekki þýddi
að reyna að breyta því. Alltaf fótgangandi og með
stóran heypoka sem hann bar fullan af heyi báðar
leiðir fram á síðustu ár. Aðra leiðina með moð austur
á Bing fyrir hrossin. Í bakaleiðinni var hann borinn
fullur af heyi fyrir féð sem var í fjósinu. Það var ekki
vegna þess að ekki væru til tæki til slíkra flutninga.
Aðspurður sagðist Steini bara mega til með að nota
ferðina, sér fyndist bara ómögulegt
að vera ekki með eitthvað á bakinu.
Kvartaði þó gjarnan yfir að hann væri
slituppgefinn eftir pokaburðinn. Ég
minnist líka gamla mörkunarhnífsins,
sem var liðónýtur og bitlaus. Ekki
mátti nota neitt annað lengi vel. Þegar
við vorum að marka lömbin eitt vorið,
mig minnir árið eftir fermingu mína,
og ekkert gekk með þessu verkfæri,
missti ég þolinmæðina og hljóp inn í
bæ og fann þar nýja markatöng sem
ég vissi að hafði verið til í mörg ár
og aldrei verið notuð. Ég tók hana úr
umbúðunum og byrjaði að nota hana
í óþökk Steina til að byrja með. En
upp frá þeim degi, eftir nokkurt þóf,
var gamli hnífurinn aflagður. Hann
gerði síðan grín að því sjálfur hvað
hann hefði verið þrjóskur að ætla að
nota þennan ónýta hníf fram í rauðan
dauðann. Eftir á var hann dauðfeginn
að hnífdruslan var aflögð og mörkunin í öðrum
höndum. Vetrarrúning reyndi Steini í þrjá vetur, þá var
ekki lengur við það unað. „Ég hátta frekar í björtu en
horfa upp á ærnar strípaðar einn veturinn enn“, sagði
hann. Honum fannst alveg óþolandi að sjá féð nýrúið
að vetri og hélt margar ræður um að vetrarrúningur
væri skref aftur ábak og leyndi ég því ekki að ég var
mjög ósammála honum um það. Lengi átti Steini gráa
rollu sem hann kallaði Gúlbikkju. Það kom þannig til
að það myndaðist gúll í annarri kinninni á henni þegar
grastugga safnaðist fyrir þar. Elta þurfti rolluna uppi
sumarlangt á hverjum degi, við misjafna hrifningu
sumra, til að hreinsa úr gúlnum. Ekki kom til greina
að fella hana fyrr en hún var rígfullorðin. Minnisstæð
er mér Svört gamla sem lifði í 18 vetur. Fædd árið á
eftir mér. Síðustu árin fékk hún að dvelja í garðinum
við bæinn. Sumarið sem hún fór yfir móðuna miklu
þurfti að reisa hana á hverjum morgni. Hún dó drottni
sínum án þessa að mannshöndin hefði þar áhrif. Hún
var jörðuð í skógarreitnum ofan við bæinn. Dætur
Svartrar gömlu fengu einnig mikla umönnun síðustu
æviár sín. Þetta er til marks um að skepnurnar hans
Steina nutu nánast fullra mannréttinda. Það duldist
engum sem þekktu hann að framkoman við skepnur
var einstaklega hlý og varfærin. Var þá sama hvort
um var að ræða kindur, hunda, hross eða svín. Hafi
einhver staðið undir því að vera kallaður dýravinur þá
var það Steinar Tómasson. Varla finnast mörg dæmi
um annað eins og ættu aðrir að taka til eftirbreytni.
Oft var ég minntur á að manni myndi hefnast fyrir að
koma leiðinlega fram við skepnur. Mér varð það einu
sinni á að sparka í gyltu sem lét illa að stjórn og þá
fékk ég heldur betur pistilinn frá mínum manni. Ég tel
mig hafa staðið við fyrirheit um góða framkomu við
skepnur eftir það.
Ekki var það algengt að Steini gerði sér glaðan
dag. Hann var heimakær með afbrigðum og bundinn
sínum átthögum. Á þrjár vetrarvertíðir fór hann þó,
tvær suður með sjó og eina í Þorlákshöfn. Vetrarpart
Steinar og Helludalur í baksýn. Myndin er tekin 1987 af Óskari Björnssyni.
Þarna er Steini sjötugur.