Tíminn - 24.12.1948, Blaðsíða 2

2
JOLABLAÐ TIMANS 1948
HALLDDR KRISTJÁNSSDN:
Hugleihing um kristna trú
Þó að trúmál séu í sjálfu sér ekki
skilningsatriði, er þó rétt að gera sér
grein fyrir áhrifum trúarlífsins. Ungt
fólk nú á tímum vill vera frjálst og ó-
háð. Það lætur ekki skipa sér að trúa
og það lætur heldur ekki kúga sig til
uppgerðarlotningar. En væntanlega læt-
ur það ekki heldur banna sér að trúa
eða virða.
Þó ao menn verði hvorki trúaðir né
vantrúaðir af hagkvæmisástæðum, er
það ekki ómerkilegt að athuga hvaða
álirif trúin hefir haft og hefir enn. Það
er að minnsta kosti ekki verra fræði-
legt viðfangsefni en hvað annað. Hitt
má svo muna líka, að áhrifin ein eru
ekki sönnunargagn. Stundum er börn-
um sagt ósatt til að ná heppilegum á-
hrifum og sjálfsagt má finna margt í
sögu trúarbragðanna, sem er í ætt við
það.
Það er ekki ætlunin með þessum lín-
um að sanna neitt trúfræðilegt. Hins
vegar vænti ég að geta átt samleið með
þeim, sem hleypidómalaust vilja skoða
reynsluna í ljósi eigin skilnings. Ég ætl-
ast ekki tii þess, að neinn trúi því, sem
brýtur í bág við skynsemi hans, þegar
henni er beitt af fullri einlægni.
Þetta á ekki að vera trúboð, heldur
aðeins hleypidómalaus athugun nokk-
urra staðreynda, sem snerta áhrif krist-
innar trúar.
Kristin kirkja greinist í ýmsar deildir
og jafnvel hér á landi er mikill ágrein-
ingur milli trúaðra manna. Slíkt verð-
ur ekki fengizt við hér. Þaö sem er sam-
eiginlegt skiptir mestu máli. Þó að saga
trúarbragðanna sé flókin og löng, virðist
mér þó að greina megi með fáum orð-
um kjarna kristindómsins eitthvað á
þessa leið:
Maðurinn hefir skilyrði til að vaxa og
þroskast til fullkomnunar í réttlæti og
siðgæöi, ef hann vill það af einlægni og
leitar sér hjálpar tii þess.
Æðri máttarvöld vaka yfir mönnun-
um í kærleika og náð og grípa inn í líf
manna með vissum hætti. Menn geta
náð andlegu samfélagi við þetta góða
afl ef þeir leita þess með réttu hugar-
fari og alvöru.
Kristur er opinberun hins eilífa kær-
leika, sem vakir yfir mönnunum og læt-
ur ekki af að vinna sín líknarstörf meðal
hinna smáu og þjáðu og mótmæla ó-
réttinum hvað sem það kostar, hikar
ekki við sjálfsfórn, en heldur áfram að
lifa og hjálpa jafnvel ofsækjendum sín-
um, því að kærleikurinn er ódauðlegur.
Þessi kjarni mun vera, sameiginlegur
öllum kirkjudeildum kristinna manna,
þó að það sé næsta mismunandi, sem
utan um er ofið á hverjum stað.
Nú má segja, að kristindómurinn
byggist mjög á öðrum trúarbrögðum,
frumkristnin hafi mjög mótast af-trú
og helgiritum Gyðinga, og í siðfræði
Krists sé fátt eða ekkert, sem ekki megi
finna annars staðar. Líf Krists og fórn-
ardauði eigi sér líka hliðstæður.
Allt hefir þetta nokkuð til sins máls,
en breytir hvergi því, sem hér er um
að ræða.Glugginn minn er jafngóður, þó
að ljós dagsins falli einnig um aðra
glugga. Höndin, sem leiddi mig, er jafn
mikils virði fyrir mig, þó að hún hafi
hjálpað fleirum eða aðrar hendur leitt
aðra.
Boðskapur kristninnar og líf og starf
á ekki gildi sitt undir því að vera ein-
stakt og dæmalaust, heldur hinu, að
vera satt og rétt. Og trauðla mun trú-
uðum manni finnast því minna til um
hinn guðdómlega kærleika, sem hann
kemur víðar fram í sögu og samtíð.
Frægasta skáld, sem nú er uppi á ís-
landi, lætur einn speking sinn og and-
legan leiðtoga segja:
„Siðferði er ekki til í hlutunum. Og
það er ekki til neitt siðgæði, aðeins mis-
munandi hagkvæmar venjur.“
í samræmi við þetta segir spekingur-
inn líka:
„Þaö er aðeins til einn heimur og í
honum ríkir annað hvort hagkvæmt eða
óhagkvæmt ástand fyrir þá, sem lifa.“
Þessi andlegi leiðtogi talar líka um
„óvin lífsins, guð kristinna manna.“
Þetta er eitt afbrigði af kenningu efn-
ishyggjumanna. Það er ekki til neitt sið-
gæði og við eigum að miöa allt við það,
hvað hagkvæmast er og þægilegast.
Það er rétt að setja þessa skoðun upp
við hlið hinnar kristnu grundvallar-
reglu:
Það, sem þér viljið að mennirnir geri
yður, það skuluð þér og þeim gera.
Ef til vill segir einhver, að þetta sé
hagkvæmasta reglan. Hún mun að sönnu
verða það fyrir heildina, en einstakling-
urinn á oft að velja milli þess að fylgja
hinu kristna siðgæði eða hinu, sem hag-
kvæmast er fyrir hann.
Þessi hagkvæmnisregla einkennir
mjög þjóðiíf okkar í dag. Það þykir
hagkvæmt, að þjóöfélagið hafi miklar
og margvíslegar skyldur við þegnana.
Það á að sjá fyrir mönnum að mörgu
leyti.
Skólar, sjúkrahús, margskonar hæli
og hjálparstofnanir er heimtað af þjóð-
félaginu. Það er hagkvæmt. Til þess að
þetta sé hægt, þarf ríkissjóður tekjur.
Þá er hagkvæmt að hafa lög og reglur
um skatta og skyldur. En jafnframt er
það hagkvæmast fyrir hvern einstakan
að smeygja sér undan skyldunum. Á
grundvelli hins hagkvæma vilja meim
gjarnan vera heimilislausir og undan-
þegnir sköttum og skyidum meðan þeir
þurfa einskis með, því að þjóðfélagið
veitir sína hjálp jafnt þegar hennar þarf
með, þó að vangert og misgert hafi ver-
ið við það .
Hér kemur lítil dæmisaga, sem er mjög
lærdómsrík. Hún er um ávexti þess
mannlífs, sem leitar hins hagkvæma á-
stands en afneitar siðgæðinu.
Ógift móðir var með fjögra ára barn,
sem þurfti hælisvistar. Hún hitti einn
af yfirmönnum heilbrigðismálanna og
krafðist réttarins. Víst átti barnið ský-
lausa kröfu til hælisvistar, en þar var
fullskipað fyrir. Konan talaði margt um
vonzku og vanrækslu þjóðfélagsins, sem
brigðist skyldum sínum. Embættismað-
urinn mótmælti engu og konan talaði
af hita, því að hún fann til óréttarins.
Að lokum sagðist embættismaðurinn sjá
eina leið til að bjarga málinu. Það vant-
aði starfsfölk á hælið. Konan væri laus
og liðug. Hún gæti fengiö þar atvinnu
fyrir ágætis kaup með ríflegum fríum
og tómstundum. Þá skyldi hann sjá svo
um, að hliðrað yrði til og barnið nyti
hælisvistar.
Konan fór og hefir ekki leitað aftur
til þeirrar skrifstofu. Hún var að leita
þess, sem hagkvæmast væri fyrir sig,
en hlustaði ekki eftir því, að það, sem
hún vildi að aðrir gerðu sér, ætti hún að
gera þeim.
Þessi dæmisaga er sönn þjóðlífsmynd.
Það er létt verk að smala saman mak-
ráðum og eigingjörnum smásálum til að
gera kröfur á hendur hins ópersónulega

Kristján Sigurðsson, Brúsastöðum:
Þift innsta vígi
Við yzta haf þitt auga skynjar rönd,
af eiíífheiðu Ijóssins geislaveldi.
Þar byggir vonin víð og fögur lönd
og viljinn knýr að fara um landnámseldi.
Hver gaf þér hina glöðu leitarþrá?
Hver gœddi líf þitt starfsins undramætti,
og óf í sál þér hneigð að hlýða á
huldumál z lífsins strengjaslœtti?
Sem úfin poka stikar inn um sirönd,
og steypir dökkum hjúp á jörðu þína,
en geislinn sundurgreiðir styrkri hönd
liinn gráa kufi og nœr á þig að skína,
í andans ríki eins cr glíma háð,
þar örlög tvís f/n skapast mannabörnum,
en upp er skorið eins og tii er sáð,
það er þér leiðarmerki villugjörnum.
\
Og haturs nátííröll herja þína jörð.
Þeim heiðniguðum enn er lyft að stalli
og þsirra er dýrð í þinni bœnagjörð,
og þér finnst nautn að hlýða þeirra kálli.
Þótt valdsins grœðgi teygi krabbaklœr
og kreisti hrjáðar þjóðir inn að hjarta,
þá er það máski anda þínum nœr,
en eiga tal við Mannsinssoninn bjarta?
Þó sannar hann að sálar þinnar blik,
er sígilt tákn úr andans furðuveldi,
og aö þú fremur við þig sjálfan svik
að selja öðrum vald í þínum eldi.
m
Hann laust við sprota, kom fram kœrleiks- 1
lind,
hann kenndi þér að elska hana og finna,
að hún er lífs þíns sanna sigurmynd
og samnefnari geislabrota þinna.
Lát innra lífs þíns bjartast morgunblik
með beinu.skeyti nema tröllsins auga
því sigurleysi sannar allt þitt hik.
Já, seg þú slitið fyigd við nceturdrauga
því dómur guðs er genginn um þitt pund.
Hann gaf þér reit og kvisi er áttu að sinna.
Ef kemur þú í kœrleiksgróðurlund,
þar- köllun þinni muntu verksvið finna.
Þá gefst þér tóm að virða vígið þitt,
þar vex og dafnar margs kyns flœkjugróður,
þar tímans blekking mörg á sœti sitt
og sannleiksandinn gengur þar um hljóður
og enn mun brotna bylgj'an mörg á þér
því brimhljóð tímans flytur þar um sanninn,
en treysta má að vígið öruggt er
ef alltaf má þar finna sjálfan manninn.
\
i