Tíminn - 24.12.1948, Blaðsíða 12

72
JOLABLAÐ TIMANS 1948
hreinsunina, en mjög var það litfagurt
og mjúkt áferðar og á ég þykkan, lít-
inn dúk úr þessú líni. Þessi verksmiðja
var stór, að mér fannst. Þarna unnu
um 200 manns og var vakta skipti á
átta tíma fresti og unnið allan sólar-
hringinn. Verksmiðjan var rétt við
brautarsporið og vissi birgðaskemman
út að sporinu, síðan var vinnusalur meö
vélasamstæðum og þurrkhólfi, sem hit-
að var upp, svo að-stráið væri skrauf-
þurrt, er það var sett í brák- og hreinsi-
vél, sem skilaði því hismislausu og til-
búnu að safna því í knippi sem tíu og
tíu voru bundin saman í einn pakka.
Síðan var það sent til írlands til þess
að fá það spunnið þar. Þá var það aft-
ur flutt til Danmerkur og ofið úr því í
verksmiðjunni í Tommerup. Voru það
aðdáanlegir hlutir, sem úr því voru unnir
og á ég einn danskan dúk, sem mér var
gefinn þar af forstjóranum, Niels Peder-
sen. En eins og hann sagði: Það voru
ekki damask dúkar, sem unnir voru úr
dönsku línu fyrstu árin. Sala á vörum
verksmiðjunnar fór fram í smekklegri
búð þar á staðnum.
Ég óskaði þess í hjarta mínu, að öll
sú kunnátta og þau tæknitæki, sem
þarna voru að verki, væru fallin í skaut
míns eigin fósturlands. Og skil ég varla
í að þetta eigi langt í land, ef menn
aðeins eygja hið rétta viöhorf. —
Hjá Steinbuck — Nielsen jarðeigenda
á Norður-Sjálandi gafst mér kostur á
að sjá vatnsfeyskjun í tjörn einni þar í
landareigninni. Hafði hann mestan hug
á að koma sér upp heitavatnsfeyskj un
eftir fyrirkomulagi, sem hann hafði
kynnst í Þýzlcalandi, og sá ég hjá hon-
um teikningar af einu slíku kerfi og sé
ég í huga mínum hve hagkvæm slík að-
ferð væri hér, í landi hinna heitu linda.
Einn ötulasti áhrifamaður á sviði lín-
yrkj unnar í Danmörku um þessar rnund-
ir var Vinkel ofursti. Hann stóð fyrir
félagi því, sem kallað var Dansk Hör-
kompani. Átti hann mikil samskipti við
Chr. Lunden og sendi honum jafnan á-
litsskjöl „til hispurslausrar gagnrýni“
eins og hann sjálfur orðaði það, meðal
annars tillögur þær, sem hann það sama
ár sendi danska landbúnaðarráðuneyt-
inu og sem hann sendi mér eintak af
ásamt vinsamlegu bréfi og ráðlegging-
um, sem hér fara á eftir og gætu orðið
mönnum til umhugsunar og leiðbein-
ingar.
„Út af samtali okkar í gær, sendi ég
yður eftirfarandi upplýsingar:
Áður fyrr ræktuðu menn hér talsvert
af' líni. Fyrir um það bil 100 árum var
línakur svo að segja við hvern bæ. Línið
var unnið til fullnustu á heimilunum.
Það var dregið upp með hendinni, þreskt
með tréskafti, brákað og greitt meö
seinvirkum áhöldum. Að vetrinum var
setið við að spinna og vefa línið. Allt,
sem heimilið þarfnaöist af lökum, hand-
klæðum, diskþurrkum og mörgu fleiru,
var framleitt á staðnum. Allur þessi
heimilisiðnaður lagðist smám saman
niður, menn keyptu línvöru frá Höfuð-
staðnum og notuðu jörðina til aukinnar
búfjárræktar. Þetta var höfuðvilla, bú-
skapurinn varð of einhliða.
Eins og ég gat um, hefi ég unnið að
því síðustu fimm árin að fá danskan
iandbúnað til þess að taka upp ræktun
á líni í stærri stíl en áður var og á öðr-
um grundvelli, sem sé þeim, að flytja
út óspunnið lín.
Á síðasta ári fékk ég Landbúnaðar-
ráðuneytið til þess að skipa nefnd í mál-
ið og tókst mér í sumar að senda 200,000
kg. af dönsku líni til vinnslu í fullkom-
inni nýtízku verksmiðju erlendis. Línið
hafði til jafnaðar sætt svo illri meðferð
yrkendjanna, að ég var í fyllsta máta
mjög kvíðinn um árangurinn. Hann
varð þó öllum vonum fremri. Danskt
lín getur verið góð vara og línyrkja sér-
lega góð tekjulind fyrir landbúnaðinn.
Hvort það ber sig að rækta lín á íslandi,
veit ég ekki, en lín sprettur vel norðar-
lega í Noregi og Svíþjóð, svo að það er
varla nokkur vafi á því að spunalín geti
sprottið á íslandi. Ég gæti trúað að lín-
yrkja ætti eftir að hafa talsverða þýð-
ingu fyrir ísland, ef hún er byggð rétt
upp frá rótum. Hér hafa verið gerðar
allar mögulegar skyssur, en það ætti að
mega læra af þeim, svo þær þyrftu ekki
að endurtaka sig á íslandi.
Fyrst þarf að setja ákveönar reglur
að fara eftir. Við línyrkju er svo margt
að athuga, sem gæta þarf að fyrstu ár-
in. Yrkjendur, sem ekki fara eftir sett-
um reglum, skemma bæði fyrir sjálf-
um sér og málefninu. Ætti ég að gefa
ráð, mundi ég segja þetta:
Að ári yrði gerð tilraun á ýmsum stöð-
um í landinu. AÖeins vandvirkir og á-
Islenzka línið frá Blátúni og: Bessastöðum á
landbúnaðarsýningunni 1947.
reiðanlegir menn gerðu tilraunirnar.
Gefnar væru út reglur um aðferðina,
sem nákvæmlega væri farið eftir. Eftir
uppskeruna væri linið sent til Reykja-
víkur og stjórnin keypti það við á-
kveðnu verði eftir gæðum. Sýnishorn
væru send hingað, svo að hægt væri að
ganga úr skugga um hvernig haga
skyldi ræktuninni framve^is.
Ég hefi því miður aldrei komið til ís-
lands, en eftir því sem ég bezt veit, er
þar aðallega stunduð búfjárrækt, það
kæmi því íslendingum kannske nokkuö
spanskt fyrir að fara að rækta lín, en
erfiðara er það þó ekki en svo að gera
má það eftir góöum leiðbeiningum.
Að endingu: Það mundi gleðja mig
mjög, ef áform yðar heppnúðust.“
Svo mörg voru þau orð þessa gagn
merka manns, og hvar stöndum við 1
dag? Ekki nær en svo, aö ýmsir telja
Mál er að vakna,
vel er sofið.
Bíða ykkar þorskar
og þyrsklingar feitir,
steinbítur, langa,
stórkjöftur, ufsi,
lýsa, keila,
lostæt skítla,
lilýri, ltakarl
og heilagfiski.
En liáfur flýr af miði
og hundfiskur skæður,
lóðskata, vogmeri
og vábeyður allar,
— og krossfiskar, sjópungar,
svampar og maðkar,
ígull, hrúðurkarl,
ormur og skeri
verpast sandi
í votum leynunt.
Vaknið burir
og brúðamakar,
kvenskir strákar
og kirningar aumir,
symjið á sætrjám
of svalar unnir!
En sá, er I landi
latur kúrir,
skellist og smellist,
skakist og bakist,
sveltist og eltist
og síðan klæðist
pilsi af píku
og á pall setjist!
En það get ég sagt þér, Hvítur minn, að þegar
hann vakti okkur á venjulegum róðrartíma nóttina
eftir látið hans Magnúsar gamla, þá gaf hann sér
ekki tíma til kveðskapar. Ef hann hafði stundum
áður verið óðfús til að leita sér og sínum lífsbjargar
upp á árið, þá var hann nú eins og hann ætti líf sitt
undir hverri mínútunni, sem leið. Hann stjáklaði á
miðju gólfi milli rúmanna okkar og kallaði:
— Hvaö er þetta, hvað er þetta? vaknið, vaknið —
strax, undireins!
Og eins og elding vorum við fram úr rúmunum,
vissum hreint ekki, hvaðan á okkur stóð veðrið.
— Þú, Krúsi, verður með mér við að smíða utan um
hann, Gummi hleypur fyrir mig inn á sveit, og þú,
Jói, þú ferð á hlíðina með drengnum og skoðar, hvort
kindurnar eru vísar — og athugar lambahöldin, um
fram allt þau! Og svo var hann rokinn.
Þegar við komum heim, var hann á stjákla á hlað-
inu. Aúðvitað var enginn kominn á fætur, var ekki
nema mitt á milli óttu og miðs morguns. Hann vék
sér að Guðmundi:
— Þú ferð inn á sveit og hittir fyrir mig prest-
inn — jarða á föstudag, ef hægt er, heitt í veðri.
Og þú finnur fyrir mig þá, sem ég vil fá fyrir lík-
menn. Og svo romsaði hann upp tíu, tólf nöfnum —
fyrst þeirra, sem hann kaus helzt, en svo kom hann
að þeim, sem biðja skyldi, ef hinir fengjust ekki,
fleiri eða færri.
— Þú hefir tekið eftir? sagði hann svo. — Lof mér
heyra, stúfurinn! Og nú hallaði hann höfði, lagði
eyrun við, eins og hann byggist við hvísli frá Guð-
mundi, stúfnum, sem hann kallaði, þriggja álna mað-
ur — eða allt að því — hann Gúðmundur, seinna
kallaður Guðmundur stóri.
En það kom hvorki hvísl né annað frá honum,
manninum þeim. Það var nú hvort tveggja, að roms-
an hjá Hákoni hafði verið löng og hann borið ört á,
enda hafði allt lent í graut á höfðinu á Guðmundi.
Og nú hækkaði hann sig heldur betur, Hákon, stik-
aði um hlaðið, talaði og sveittist. — Það var yfir-
tak, hve sá maður, sem hann einmitt hafði valið fyrir
sinn trúnaðarsendiboða, gat verið furðulegur fáráð-
ur og minnislaus aumingi — og haföi alltaf verið þau
þrjú ár, sem hann var búinn að vera á Töngum!
En nú kom húsfreyjan út, fölleit og tekin. Og
hissa varð hún víst, þó að hún segði það ekki. En
ekki vantaði það, að Hákon bóndi kyssti hana og
stryki og bæði gúð að launa henni allt og allt. Það
var eins og þau hefðu ekki sézt í mörg ár. En ein-
hvern veginn hafði hún lag á að teygja hann inn í
bæjardyr án þess að segja neitt, og svo hurfu þau
þá inn. Eftir stutta stund kom svo húsfreyjan út og
kallaöi okkur inn í eldhús. Þar fengum við vökvun,