Tíminn - 24.12.1948, Blaðsíða 23

JÓLABLAÐ TÍMANS 1948
23
á skíðum um Bjarkarhlíðina á heiðbjörtum vetrar-
kvöldum þegar stjörnurnar tindruðu. Þá kom þeim
í hug:
Ef til vill má hér sjá ljós í glugga í nýja bænum
okkar næsta vetur.
Dag nokkurn fyrir jól var lánbeiðnin tekin til
meðferðar.
Hún var felld.
Því var borið við að hér væri ekki um innansveitar-
mann að ræða.
Nefndarmenn kváöu ýmsa menn borna og barn-
fædda í sveitinni, sem vantaði lán. Þeir viðurkenndu
að Lars væri óvenjulega duglegur. En það varð að
neita umsókn hans.
Lars og Marit féll þetta þungt. Allar framtíðar-
vonirnar fuku út 1 veður og vind.
Um kvöldið fóru þau út í hlíðina — til drauma-
landsins. Það var tunglskin og ágætt skíðafæri. Snjór-
inn var mjúkur sem silki. Kvöldiö*var töfrandi. Him-
ininn, jörðin og hafið var allt geislum stráð. Þvilík
fegurð!
En þeim var svo þungt í skapi að þau veittu þessari
miklu fegurð litla athygli.
Þau voru vængbrotin. Draumurinn búinn.
Lars mælti: „Hérna átti bærinn að standa. En
þannig er lífið. Við heimilisleysingjarnir verðum að
fara stað úr stað. Við getum ekki fengið að sýna
hvað í okkur býr, hvað við getum, aðeins strita fyrir
aðra, þar til kraftarnir dvína. Svo er það hreppurinn
sem við tekur.“ Hann sagði þetta með nokkurri
gremju.
En er hann tók aftur til máls var rómurinn mýkri.
„Ég verð að fara héðan. Ég eignast aldrei neitt
teljandi án þess að freista gæfunnar. Heimurinn er
stór, og víða betri möguleikar til að komast áfram.
Ef til vill verð ég svo stæður einhverntíma að geta
byggt án þess að fá lán. Ætlarðu að bíða eftir mér?“
Hann lækkaði róminn er hann sagði síðustu orðin.
„Þú þarft ekki að spyrja mig um það,“ svaraði
Marit. „Það veiztu.“ En hún var náhvít, og grátstaf-
urinn í röddinni er hún sagði:
„En það má kaupa gullið af dýru verði. Það er illt
að láta beztu árin fara til einskis. Það hafa margir
þá sögu að segja, allt of margir." Hún þagnaði. Svo
mælti hún:
„Við getum reynt aftur að sækja um lán, undir
mínu nafni. Enginn getur neitað því, að ég sé héðan
upprunnin.“
„Þú,“ sagði Lars. „Þú ert kvenmaður. Það ber eng-
an árangur. Karlmennirnir ganga fyrir og það er
nóg af þeim.“
Hún mælti: „Ég ætla að reyna. Þú getur frestað
burtför þinni til vors. Við skulum bíða eftir svarinu.“
„Jæja, það má reyna þetta,“ sagði hann. „Það er
heldur ekki árennilegt að fara út í óvissuna um há-
vetur. Og ég get verið hjá þér dálitið lengur." Hann
brosti og faðmaði hana að sér. Hún brosti einnig.
Aftur lifnaöi vonin í brjóstum þeirra. Þau voru ung.
Alit gat lagast.
Tíminn leið.
Dag nokkurn um veturinn gerðist sá atburður, sem
kom hugum fólksins í mikið uppnám. Hákon, einka-
sonurinn, hafði farið upp í sel eftir heyi. En Lars
vann að skógarhöggi eins og venjulega.
Er fram á daginn leið gerði blindhríð af norð-
vestri, Lars varð að hætta vinnu og kom heim.
Nú var orðið svo áliðið daginn að Hákon hefði átt
að vera kominn heim, ef allt hefði gengið að óskum.
En það voru komnir skaflar, sem hlutu að seinka
för hans.
Bóndinn fór oft út til þess að hlusta. Menn fóru
að verða hræddir urn Hákon. í þvílíku óveðri segir
fátt af einum.
Lars sagðist þá ætla að fara inn í dalinn og moka
verstu snjóskaflana, því að hestinum gengi illa að
draga ækið í ófærð þeirri, sem komin var.
Fólkinu létti við að heyra að Lars færi.
Veðrið var reglulega vont. Það sá ekki út úr aug-
unum. Hríðin lamdi Lars í framan. Hann varð sí-
fellt að þurrka augun. En hann var þrekmikill, bauð
hríðinni byrginn og beit á jaxlinn. Hann varð að
finna Hákon. Ef til vill var hann hjálparþurfi.
Það dimmdi stöðugt meir og meir. Hve langt var
irnar í þinginu urðu harðari og hvass-
ari. Flokksmenn Albertis hlógu þær enn
allar af sér. Alberti höfðaði 10 til 20 meið
yrðismál á blöðin vikulega. Hann fékk
dóm fyrir því, að blaðið „Köbenhavn"
skyldi ekki mega nefna hann á nafn. Þá
komu einu sinni í blaðinu fáeinar smá-
línur: Barnið hjalar í vöggu sinni: A —
A — A. En móðirin segir dauðskelkuð:
Guð hjálpi þér, barn! Hvað ætlarðu að
fara að segja! Alberti stefndi líka fyrir
þetta!
Hann bannaði með ráðherravaldi að
ráöherrar væri nefndir á nafn í „revíu“.
En höfundarnir og leikararnir höfðu þá
ýms brögð við. Þá bannaði Alberti allar
revíur.
Við fjárlagaumræður 1908 urðu árás-
irnar á Alberti óvenjulega harðar. Gegn-
um hlátrasköll og liróp flokksmanna
hans skáru sig framígrip manna eins og
Edvard Brandes, Hermans Trier o. fl.:
Dómsmálaráðherrann lýgur! Slikt var
óheyrt áður í þingsölum Dana. Við
þriðju umræðu fjárlaganna stóð Alberti
í ræðustólnum og varðist af hinni sömu
karlmennsku og fyrr. En þá stóð svit-
inn á enni honum, sem ekki var honum
eiginlegt. Þá bar hann skammbyssu í
vasa sínum. Nú vissi hann ekki lengur
á hvaða augnabliki úrslitasönnunin gæti
komiö fram. Þá ætlaði hann að ganga
afsíðis og binda enda á málið. Þá nótt
sat Christensen og horfði á hann, og þeir
sem þekktu hin ljósgráu, kyrru augu
hans lásu nú þar dauðadóm Albertis.
Litlu seinna leysti hann Alberti úr
stjórninni við hina mestu sæmd sem
verða mátti. Alberti varð formaður í
Stóra norræna félaginu og hafði þá árs-
tekjur sem nema mundu 70—80 þúsund
krónum. Það var geysifé á þeim árum.
Allir fjandmenn Albertis töldu nú að
hann hefði undan borið fyrir fullt og
allt. Óreiðan í fjármálum hans gæti
ekki verið svo mikil að honum væri nú
ekki innanhandar að ráða þar bætur á
í kyrrþey.
I. C. Christensen hafði farið um Jót-
land með Friðriki konungi sumarið 1908.
Það var slik sigurför fyrir hann, að fár
eða enginn danskur forsætisráðherra
mun hafa hlotið slíka för. Hann stóð nú
á hátindi valda sinna og ástsældar og
vissi sér einskis ótta von.
Ameríski sendiherrann ætlaði að gifta
dóttur sína þriðjudaginn 8. september.
Hann bauð hinum sæmdum hlaðna Al-
berti til veizlunnar. Alberti afþakkaði
boðið með stuttorðu bréfi — „það er
búið að bjóða mér annað“ — skrifar
hann. Og þessi brúðkaupsda|;ur Banda-
ríkjameyjarinnar rann upp í dýrð sinni.
Danska stjórnin átti mikið annríki við
kurteisi. Hún stóð öll í sínu fegursta
stássi úti á Löngulínu, meö I. C. Christ-
ensen í broddi fylkingar, til að taka á
móti Alexöndru Bretadrottningu og Dog-
mar keisaraekkju frá Rússlandi, en þær
lögðu þar að landi. Það hafði átt að vera
■ ráðuneytisfundur um daginn, og á dag-
skrá var ríkislánið til Albertis. En þess-
ar tignu konur rugluðu fundinum, og
næsti fundur ráðuneytisins fékk annað
verkefni. „Politiken" sagði þennan morg
un, nær berum orðum, að Alberti falsaði
reikningai Næstu daga átti að vera aðal-
fundur bændasparisjóðsins. Nú var þar
engin undankomu von.
Þennan morgun kom Alberti i skrif-
stofu sína sem vani hans var. Hann fór
inn í Glyptotek-matstofuna, sem hann
var vanur, át mat sinn, og sá enginn að
honum væri brugðið. En eitt gerði hann
þennan morgun sem ekki var venja
hans: hann kom tvisvar til rakarans og
lét hann raka sig tvisvar.
Og meðan I. C. Christensen stóð úti á
Löngulínu, lagður gyltum borðum með
Napóleonshatt og ráðherra sína í kring-
um sig, þrammaði tröllið Alberti yfir á
Nýtorg, upp þrepin á dómhúsinu, gegn-
um lögregluvarðstofuna. Allir spruttu
upp og bruktuðu sem ákaflegast. Hann
gerði boð fyrir lögreglustjóra, en hann
var ekki við. Ungur lögfræðingur tók á
móti honurn og bauð hinum göfuga gesti
sæti.
Alberti sagði rólega og brotalaust: Ég
er kominn til að ákæra sjálfan mig fyrir
skjalafölsun og fjársvik, sem nema níu
miljónum. (Hann vissi ekki sjálfur bet-
ur en þetta, hvað peningamálunum
leið!) — Fulltrúanum féll allur ketill í
eld. Alberti endurtók orð sín og sagði í
skipunartón: Viljið þér ekki skrifa
þetta!
Einn ráðherrann varð of seinn í fín-
heitin úti á Löngulínu. En nú kom hann
þangaö fróðari en hinir. I. C. Christen-
sen mun sjálfur hafa sagt svo frá, að
honum sortnaði fyrir augum. Nú var
annað efni fyrir ráðherrafund. Christen-
sen vildi segja af sér með alla stjórnina,
þegar í stað, en var atkvæðum borinn
eftir harð'ar umræður. Fjórum dögum
seinna sagði stjórnin af sér. Þá var
hneisa Danmerkur útmáluð í öllum blöð
um jarðar. Utanríkisráðherrann baðst
fyrstur lausnar.
En úti á íslandi voru þessa daga tai-
in atkvæði eítir alþingiskosningarnar.
Tíu fylgismenn „uppkastsins“ voru
kosnir, tuttugu og fjórir andstæðingar
þess. Samvinna íslenzku forustumann-
anna við vinstrimennina dönsku, um
nýja skipun á sambandi landanna, var
brotin beggja megin hafsins. Alberti réð
litlu eða alls engu um úrslitin hér á
landi. En fregnmiðinn sem andstæðing-
ar Hannesar Hafsteins báru hér um bæ-
inn daginn fyrir kosningarnar, feitletr-
aður: „íslandsráðherra í tukthúsið“ —
hann sýnir hversu fast og hlífðarlaust
var barizt. Þessi miði varð ekki blað í
sögu þjóðarinnar. En hann er og verður
eins og bókmiði milli tveggja blaða í
sögu íslands, þar sem kapítulum skipti.
Alberti flækti mál sitt með þrjósku og
stórlæti í tvö ár. En hann hafði ekki svo
mikið við að áfrýj a undirréttardóminum.
Hann var áður búinn að kynna sér laga-
stafinn. Hann gekk hnarreistur inn í
fangelsið í Horsens, rétt fyrir jólin 1910.
Fangaverðirnir heilsuðu honum allir
með heiðurskveðju þegar hann gekk inn.
Svo mikil var persóna þessa synduga
manns, og slíkur var hann að orðspori.
Hann sat og prjónaði sokka í fangels-
inu í sjö ár, og lærði spönsku. Hætti þó
við að fara til Argentínu og bar beinin
í Danmörku.
Meðan hann var dómsmálaráöherra
hafði hann komið fram tveim breyting-
um á reglugerð um fangelsið sem beið
hans: í fyrsta lagi að fangarnir skyldi
þéraðir. í öðru lagi að þeir skyldi fá
vexti greidda af kaupi sínu. Eitt sinn baö
fanginn Alberti að mega tala við for-
stöðumanninn. Hann lagði fyrir hann
viðskiptabck sína við fangelsið og taldi
að sér væru vanreiknaðir 2 aurar í vexti.
Forstöðumaðurinn athugaði málið.
Kvörtun fangans reyndist rétt og 2 aur-
um var bætt við innieign Albertis hjá
danska ríkinu.
Alberti kom aftur á sínar fornu slóðir
í Kaupmannahöfn, það er að segja: gat-
an stóð honum enn opin, veitingastof-
urnar, söfnin, veðhlaupabrautin, að ó-
gleymdum „Privatbankanum", þar sem
hann átti nokkrar sparisjóðsbækur og
gætti með natni. Hann bar örlög sín með
fáorðri ró og vann aftur semúð margra
fyrir karlmennsku sína og stolt.
Sú saga er sögð að hann kæmi til I. C.
Christensens, berði að dyrum og segir,
þegar opnað er: Þekkirðu mig ekki,
Christensen? — Nei, ég þekki þig ekki,
Alberti, segir Christensen og lokaði hurð
inni. En sannleikurinn er sá, og hefir