Tíminn - 24.12.1948, Blaðsíða 16

16
JÓLABLAÐ TÍMANS 1948
bæran sjúkdóm að stríöa, og bar annarr
fótur hans menjar þess æ síðan. Dró
það úr þreki Þorsteins við erfiða vinnu,
einkum eftir að aldur færðist yfir hann.
Þvi iýsti hann meö þessari vísu:
Sízt fæ ég nú sýnda rögg,
sina er biluö keðja,
gaf ég þó áður hamarshögg
heitu járni á steðja.
Um lestur sinn og bóklega iðju fórust
honum orð á þessa leið:
Sjónin óðum minnkar mér,
það mæðu fjölgar pundum,
hef ég þó áður horft í kver
í hálfrökkrinu á stundum.
Á ævikvöldinu varð Þorsteinn og að
minnast þess, að manninum ber að efla
sinn andlega þroska. Á það bendir þessi
vísa:
Mál er kornið að sjá að sér,
svo mun betur haga.
Kenni drottinn mildur mér
mína að telja daga.
Hér eru birt sýnishorn af rithönd
Þorsteins, upþháfsstöfuni og bókahnút-
um.
Magnús Bjarnason
Árið 1927 ritaði Bogi Th. Melsteð
grein í tímarit um Magnús Bjarnason
frá Hnappavöllum. Þar segir svo:
„Magnús Bjarnason er borinn og
barnfæddur í Öræfunum, einhverri
hinni einangruðustu byggð á íslandi.
Þar bjuggu á Hnappavöllum í nærri
fjörutíu ár um miðja 19. öld hjónin
Bjarni Pálsson og Ingunn Magnúsdóttir
og höfðu forfeður þeirra átt lengi heima
í Austur-Skaftafellssýlu. Eru gamlir og
seigir menn til í ættinni, svo sem séra
Brynjólfur Guomundsson, er var prest-
ur í 60 ár (1726—1786) á KálfafellsstaÖ
í Suðursveit og varð 86 ára.
Árið 1839 á annan þriðjudag í jóla-
föstu, er þá bar upp á 10. desember, ól
Ingunn húsfreyja son og var það Magn-
ús. Hann ólst upp hjá foreldrum sínum
og var lengstum hjá þeim, á meðan þau
voru uppi. Hann varð snemma veikur
af beinkröm og þjáðist lengi af henni,
enda mun lítið hafa verið um læknis-
hjálp, allra sízt í tæka tíð. Hefir hann
jafnan borið minjar eftir veiki þessa,
því að hann er bæklaður og á erfitt
með að ganga. Hann gat því ekki unnið
erfiða vinnu, en hafði ofan af fyrir sér
með því að binda inn bækur, eins og
það tíðkaðist til sveita. Líka tók hann
snemma að sér sölu á bókum og blöð-
um. Um nokkur ár hafði hann líka póst-
afgreiðslu á hendi í Öræfum.
Það leið ekki á löngu, áður en blaða-
útgefendur tóku að gefa gaum að út-

sölumanni sínum í Öræfum, því að allt-
af kom skilvíslega borgunin frá honum.
Eitt af þeim blöðum, sem Magnús hafði
útsölu á, var „Fróði,“ er Einar Ásmunds-
son í Nesi átti mestan þátt í að koma
á fót, en Björn Jónsson prentari gaf út,
fyrst á Akureyri (1880—85), en seinast
í tvö ár á Oddeyri (1885—87). Hann
lagði svo vel í þökk útsölu M. B. á blað-
inu, að hann bað hann um að koma
norður á Akureyri og taka að sér alla
útsendingu þess. Hann vantaði nú mann
til þess. M. B. réð þá af að takast starf
þetta á hendur og fór norður, en þá var
hann svo óheppinn, að blaðið hætti að
koma út fyrsta sumarið, sem hann var
nyröra (1887). Hann varð því af þeirri
vinnu. Þó dvaldi hann þarna nyrðra í
þrjú ár, en síðan réðst hann vestur um
haf með mönnum, sem fóru að norðan
til Ameríku, og settist að í Bandaríkjun-
um, Mauntoin-byggðinni í Norður-
Dakota. Þetta var 1890 og var M. B. þá
á 51. árinu.
Þá er M. B. var setztur að vestra,
byrjaði hann brátt á bóka og blaöasölu
fyrir íslehdinga og hefir haft hana á
hendi jafnan síðan, (þ. e. til 1927). Varð
bókasala hans brátt miklu meiri en á
meðan hann var á íslandi. Hann mun
hafa selt blöð og bækur fyrir flesta
bóka- og blaðaútgefendur á íslenzka
tungu, þá er gefið hafa nokkuð út að
ráði, og reynzt öllum jafnan hinn áreið-
anlegasti maður.
Taldi t. a. m. Þórhallur biskup Bjarn-
arson hann vera beztan af öllum útsölu-
mönnum Kirkjublaðsins. Reynzla Hins
íslenzka fræðafélags er og hin sama. í
raun réttri á M. B. engan sinn líka að
reynslu fræðafélagsins. Þá er ný bók er
í vændum frá félaginu, skrifar hann því,
segir, hvað mörg eintök hann vilji fá
af henni og eftir nokkurn tíma, venju-
blessaðan fugl.... Og hann var, eins og reyndar
oftar, fljótur út.
Eftir örlitla stund fór ég á eftir honum. Mér hafði
dottið ofurlítið í hug út af því, hve órólegur hann
varð, og hve snarborulegur hann var, þegar hann
næstum hentist út úr dyrunum.... Og hvað sé ég
ekki, þegar ég kem út á hlaðið? Þar stendur sú
svarta og snyrtilega kista, lokið ekki á henni nema
að hálfu, og Hákon bóndi að troða ofan í hana tvenn-
um grásleppuspyrðum. Það hafði ekki verið kistulagt
fyrr en kvöldið áður, en þegar búið var að því, var
eftir að slátra hrútnum og vinnumennirnir komnir
niður í verbúð. Svo hafði þá Hákon rokið í það, en
síöan gleymt þessari þjónustu við gamla manninn,
þangaö til þarna við matborðið, — því að hann hafði
ekki lengur haft áhyggjur út af honum, talið vand-
ann leystan.
En nú heyrðist sagt við hlið mér:
— Hákon, gáðu að guði! Hvað ertu að gera?
Þetta var Sæhildur húsfreyja. Hún hafði verið uppi
á dyralofti að búa sig og stóð nú þarna við híiðina á
mér í sparifötunum.
Hákon vék sér við, var búinn að hagræða spyrð-
unum og setja lokið á sinn stað:
— Komdu hérna, Krúadrengurinn, og hjálpaðu
mér að tylla lokinu.... Svo vatt hann sér að konu
sinni: — Ég er að friða þennan aumingja — hann
heimtar þetta, heimtar, segi ég, heimtaði það sein-
ast í fyrrinótt, Dúfa mín elskuleg. Og ég taldi þá rétt
að hafa þær tvennar, aðrar frá mér, úr því að hann
munar í þetta á annað borð, þann sómamann!
Hún starði á hann, konan, og leit síðan á mig,
voru spurnar- og rannsóknar- og vafaaugu. Og Há-
kon vék sér í áttina til mín.
— Þaö er óhætt, öllu óhætt, — það var einmitt
hann, þarna — litli hausinn með stóra vitið, sem
leysti vandann, sem fann það sjálfsagða ráð, — jamm,
ekki ég, ekki hann Hákon Oddsson. Síðan snéri hann
sér aftur að kistunni, sem ég var að skrúfa á lokið,
vék sér að fótagaflinum á henni og signdi yfir þetta
legurúm líksins og grásleppuspyrðanna, trúlega þeirra
einu, sem á hefir verið kastað rekum'vígðrar moldar
í íslenzkri kristni.
, Og húsfreyjan spennti greipar, drúpti höfði og
bærði sínar bogadregnu varir. Hún var auðsjáan-
lega — að yfirveguðu máli og hafandi heyrt orð
bónda síns — orðin sér þess meðvitandi, að þarna
mundi svo fullnægt óskum þess framliðna skjólstæð-
ings hennar sem framast væri unnt af þeirra hendi,
sem stæðu ennþá hérna megin við þokubakkann ....
Og þá er heim var komið aö kvöldi, virtist hún ganga
að húsmóðurstörfum af sinni venjulegu ró og at-
orku, — því að hún og þau hjón bæði höfðu gert
allt, sem í þeirra valdi stóð, til þess að gera heim-
för jarðneskra leifa Magnúsar gamla Vigdísar-
sonar, sem kallaður var jólagat, svo virðulega og
rausnarlega sem hann hefði verið vel stæður og
vel metinn bóndi og fullkominn meðal gjaldandi.
Hitt var svo annað mál, en var þó ekki nema hlið-
stætt því, sem dæmi voru til áður, að séra Ásgeiri <
stúdent hafði ekki farnazt sem bezt í sínum em-
bættisverkum, þegar til kirkjunnar kom. Hann hafði
drukkið fast á inneftirleiðinni — ekki verið tekin \
af honum ráðin um það, — Hákon ekki þótzt til þess
kallaöur. En þegar prestur var kominn í kirkju, mælti
hann einungis:
— Ég er ekki hingað kominn til þess að bera út
hugsanlega bresti þessa hérvistaraumingja — þessa
óskilagemlings, sem nú fyrst mun komast í sína skila-
rétt. Takið hann og berið hann út!
Og það var gert.
En Hákon leiddi prest við hlið sér út aö gröfinni,
og næstir á eftir kistunni gengu þeir. En þegar að gröf-
inni kom og kistan hafði verið látin síga þrjár álnir
í jörðu niður, þagði prestur og hafðist ekki að.
Þá spurði Hákon, sem hafði fengið presti spaðann:
— Ætlarðu ekki að kasta rekunum?
Ónei, séra Ásgeir geröi sig ekki líklegan til þess.
En Hákon Oddsson, sá maður, gerði það ekki enda-
sleppt við Magnús Vigdísarson. Hann greip um hönd
prests og lét hann kasta rekunum þremur, og hann
hafði yfir orðin um uppruna mannlegs holds, aftur-
hvarf þess í móðurskaut jarðar og upprisu þess í fyll-