Tíminn - 24.12.1948, Blaðsíða 21

21
JÖLABLAÐ TÍMANS 1948
„Þú verður auðvitað hjá okkur. Þér kemur þó ekki
til hugar að vera ein á gistihúsinu?"
„Það mundi verða leiðinlegt.“
„En hversvegna viltu búa ,í gistihúsi? Við höfum
átta herbergi. Þú getur búið hjá okkur. Og það svo
lengi sem þú vilt.“
„Er það frænka?“
„Elsku barn, þarf ég að fullvissa þig um það?
Heimili okkar er þitt heimili, svo lengi sem þú vilt.“
„En hve þú ert góð, frænka.“
„Blessuð vertu ekki að eyða orðum að þessu. Þú
lætur niður farangur þinn, og kemur á morgun.“
Klukkan var ekki orðin tíu morguninn eftir þegar
leigubíll staðnæmdist við Kalmershúsið.
Adelina var komin með töskur sínar.
Prú Kalmer hafði símtalað við son sinn kvöldið
áður og sagt honum fréttirnar. Hún varð þess á-
skynja að honum þóttu þetta mikil tíðindi. Hún þótt-
ist viss um að þau trúlofuðust. Og ef Adelina vildi
aftur fara til Ameríku, þá mundi ekki standa á Holger.
Hann hafði lengi langað til þess að komast þangað.
Hann mundi geta lært margt á hinum ameríkönsku
sjúkrahúsum.
Ef Adelina vildi vera heima eftirleiðis gat hún vafa-
laust komizt vel áfram, sem dráttlistarkona, og að
líkindum haldið samböndum sínum í Ameríku. Það
mundi verða Holger mikil fjárhagsleg, stoð er hann
færi að vinna að doktorsritgerð sinni.
Frú Kalmer faðmaði frænku sína mjög innilega er
hún kom í dyrnar. Milli faðmlaganna ýtti hún henni
frá sér til þess aðgæta hana.
Frúnni geðjaðist vel að yfirlætisleysi ungu stúlk-
unnar. Enga gremju var hægt að sjá á svip hennar,
aðeins barnslega gleði og þakklátsemi.
Prófessorsfrúin, var hrifin og hrærð. Hún fór þeg-
ar og sýndi Adelinu herbergi það, er hún hafði út-
búið handa henni. Það var uppi á lofti. Adelina var
með tár í augum af ánægju. Hún mælti:
„Þú hefir svo mikið fyrir mér, frænka.“
„Nei,“ svaraði frúin. „Þetta er heimili þitt. Hér
skaltu vera svo lengi, sem þú vilt.“
Svipur Adelinu bar þess vott að hún ætti bágt með ,
að trúa því að hún mætti vera þarna.
„Ég er svo glöð,“ sagði Adelina.
Hún hló og það var létt yfir henni.
„Ég var í svo miklum vandræðum.“
„Vandræðum," sagði frú Kalmer brosandi.
„Hvernig var það?“
Adelina svaraði: „Já, ég var svo óheppin að týna
nælu, sem ég átti að fara með til gullsmiðs vegna
þess að einn steinn í henni hafði losnað. Ög af þvf
varð frú Wimledon fjúkandi reið.“
„Frú Wimledon? Hver er hún?“ Frú Kalmer starði
á frænku sína.
„Frú Wimledon. Það er frúin sem ég kom með frá
Ameríku. Hún á bróður hér. Hann er í ameríkönsku
sendisveitinni.“
„Af hverju varð frúin reið?“
„Hún varð voða reið. Hún fékk hálfgert taugaáfall.
Og svo....“ Adelina leit upp og hló. „Svo missti ég
stöðu mína.“
„Stöðu þína?“
„Já, frænka. Ég var lagsmær hennar. Ég vissi ekki
hvað ég átti að gera. Ég gat ekkert farið.“ — Það
varð löng djúp þögn.
Prófessor Kalmer horfði á konu sína. Svo lagði
liann handlegginn um mitti heímar, og með hinum
tók hann um mitti Adelinu.
Svo sagði hann hátt og skýrt: „En nú hefir þú
fengið tryggan samastað, Adelina mín. Hér er þér
velkomiö að vera svo lengi, sem þú vilt. Og við von-
um bæöi, (hann gaf konu sinni aðvörunarmerki), að
þú dveljir hér lengi.“
„Halló!“ var kallað. „Halló, mamma! Er hún kom-
in.“ „Það er Holger,“ sagði prófessorinn hlæjandi.
„Hann er óþolinmóður. Eigum við ekki að fara niður
til hans?“
Stíginn var svo breiður að þau gátu öll- gengið sam-
hliða. En sem betur fór gekk frú Kalmer þeim megin
sem handriðið var. Það var ágætt. Henni veitti ekki
af að styðja sig við það.
Jóh. Scheving þýddi.
fárlegt væri að eiga sök undir annars
trúnaði. Hann fór einförum alla sína
refilstigu. Heima í ættlandi sínu dró
hann engan með sér í fallinu; einn mað-
ur aðeins, umboðsmaður hans í Lundún-
um, hvarf um leið og Alberti gaf sig
fram, og mun að vísu hafa matað sinn
krók meir en herra hans.
Sparisjóður sjálenzkra bænda sem Al-
berti tók við úr höndum föður síns, var
fjöregg bændastéttarinnar og bakhjarl
þeirra í frelsisbaráttunni. Þeir fengu
Alberti sjóðinn i hendur með hinum
sama trúnaði og verið hafði með þeim
og föður hans. Smjörsölufélag Albertis
og stofnun þess var líka eins konar trún-
aðarmál milli hans og þeirra. Hann
lagði áherzlu á að heildsalarnir mættu
sem allra minnst um þetta vita; þá gætu
þeir síður gert bölvun. Tillögur komu
fram á fyrstu árum Albertis um strang-
ari reglur um endurskoöun og eftirlit
með sparisjóðnum. Alberti lagðist ekki
móti þessu, en bændur felldu tillögurn-
ar sjálfir með atkvæði sínu. Þannig höf
Alberti starfsferil sinn við mikinn trún-
að og sjálfræði.
Hann bauð sig fram til þings í hefnd-
arskyni við Hörup, ritstjóra „Politiken“,
og felldi hann. Það liggur í hlutarins eðli
að Alberti hafði ekki pólitíska skoðun
af innri þörf, en hann var trúnaðarmað-
ur bænda og þeir hans. Hann gat ekki
orðiö annað en vinstrimaður. Hann
stofnaði sér blað, „Dannebrog“, og það
fyrirtæki hans varð traust og öruggt og
blaðið gott blað. Hann sneið það mjög í
líkingu við ,,Politiken“, en var lítið eitt
nær hægrimönnum. Þeir höfðu enn völd-
in. Vinstrimenn greindi á um það helzt,
hvort nokkurra sætta eða samkomulags
skyldi leita við hægrimenn um einhverja
samvinnu. Alberti skipaði sér í flokk
miðlunarmanna, með mikilli varúð.
,Fyrstu tvö árin á þingi hafðist hann
[Hekki að. Hann sat í sæti sínu hvern
fund til enda, þagði og hlýddi til. Hann
talaði aldrei nema um smáatriði, lézt
ekki vita, var fáorður, gagnorður og ljós
í máli, glettinn með algeru látleysi og
ró. Röddin var þurr, en ísmeygileg, á-
kaflega sannfærandi.
Nú var ráðin gagnger tilraun til mála-
miðlunar við hægrimenn, 1894, og var
Alberti kjörinn til meðalgöngu og sátta,
með öðrum, og meðal hinna fremstu.
Hann vann að þessu fram á síðustu
stund. En þá sveik hann allt í einu for-
ingja sinn, Bojsen, sem hann átti kosn-
ingu sína að þakka. Hann skarst úr leik
og gekk í nýtt samband vinstrimanna,
með I. C. Christensen, og batt eftir þetta
pólitísk örlög sín við örlög hans. Þessi
undanbrgð hans þóttu mjög skemmi-
leg í þann tíð. En það þótti öllum ljóst
síðar að þessu réð ekki sannfæring, held
ur nauðsyn hans. Hann fann í þessum
svifum að sjálenzkir bændur voru að
snúast gegn sættunum. Hann gat ekki
án bændanna verið, ekki sleppt forstöðu
sparisjóðsins. Þaðan stóð honum enginn
vegur opinn annar en í tukthúsið. Hon-
um skildist og það af vitsmunum sínum
að I. C. Christensen var framtíöarinnar
maður. Hann tók sér stöðu fast að baki
hans, og honum var aldrei síðan borin
pólitísk tvöfeldni.
Vinstriflokkurinn hafði enn riðlazt í
þessum hálfu sáttum við hægrimenn.
Alberti og Christensen fylktu andstöðu-
liðinu á nýjan leik, milli hægrimanna
og sósíaldemókrata til vinstri. Christen-
sen varð foringi flokksins, en Alberti nán
asti skjaldsveinn hans og bardagamað-
ur. Hann fór þó enn varlega, og aldrei
nema með öruggan vilja bændanna að
baki sér. En því lengur sem leið, því meir
mæddi á honum bardaginn. Hann var
hugrakkur og rósamur, ótrauður til
hryðjaverkanna í vörn og sókn, þung-
höggur, gersamlega vægðarlaus og þó
allra manna gætnastur, fámáll utan
ræðustólsins og svo dulur að enginn mað
ur vissi hug hans.
Ári fyrr en hann bauð sig fram til
þings var hann byrjaður á kauphallar-
braski í svo stórum stíl og við svo fárleg
mistök, að hann seig sífellt niður í þaö
hyldýpi sem vonlaust varð úr að komast.
Hann tók að braska með hlutabréf í
gullnámum og demantsnámum í Suður-
Afrílcu. Hann tapaði og tapaði, kunni
ekki að hætta fremur en aðrir hans nót-
ar, en tók úr sjálfs síns hendi hið tap-
aða fé, flutti á milli sparisjóðsins og
smjörsölufélagsins, rambaði á glötunar-
barmi hverja stund, jafnframt því sem
hann vann sér meira traust, meiri mann
virðingar og meiri aðdáun í opinberu
lífi. Honum auðnaðist að vinna fyllsta
traust foringja síns I. C. Christensens,
svo gerólíkir menn sem þeir voru. Það
er eins og Alberti hafi verið það nauðsyn
að eiga við hlið sér i stjórnmálunum
flekklausan mann og heiðarlegan, því
að hinumegin, í syndum sínum og sukki,
átti hann engan samverkamann, engan
að og engrar hjálpar að vænta. En tryll-
ings von um stórgróða, skyndilegan feng,
hefir haldið honum uppi.
Estrup, hinn harðsvíraði foringi hægri
manna, hrökk frá völdum og samvinna
náðist í þinginu um afgreiðslu fjárlaga.
Hægrimenn höfðu þó enn völdin. En
vinstrimenn sóttu á jafnt og þétt, og
um aldamótin brast loks fylking hægri-
manna og vinstrimenn mynduðu stjórn
í Danmörku 1901. Þetta þótti miklum
tíðindum sæta um öll Norðurlönd, og
fyrir íslendinga og sjálfstæðisbaráttu
þeirra varð þetta afdrifaríkt. Nú fékkst
fram heimastjórn á íslandi.
Svo hastarleg þóttu þessi umskipti í
stjórnmálanefnd Dana að nokkuð var úr
þeim dregið með því að fela flokkslaus-
um manni og pólitískum sjálft forsætis-
ráðuneytið og stjórnarmyndunina.
Christensen varð menntamálaráðherra,
Alberti dómsmálaráðherra. Og á þessum
tveim mönnum lenti það einna mest að
koma formlega fram með nýrri löggjöf
þeim umbótum í réttarfari, persónu-
frelsi og menntamálum, sem vinstri-
menn höfðu svo harðlega barizt fyrir
um hálfa öld. Alberti sótti fast að verða
fjármálaráðherra, en flokkinum þótti ó-
gerlegt að fela það embætti öðrum en
Hage, sem síðar varð mjög kunnur sem
fjármálaráðherra og verzlunarráðherra
Dana.
Þannig bar það til að Alberti varð
æðsti vörður laga og réttvísi í hinu góða
Danaveldi. Þegar hann tók við þessu veg
lega embætti, var hann búinn að stela
úr sjálfs sín hendi nær 7 miljónum
króna og margfalsa reikninga bænda-
sparisjóðsins og smjörsölufélagsins í
meira en tug ára.
Öll hin langa og harða barátta frjáls-
lyndra manna í Danmörku var fyrst og
fremst barátta hins fátæka, heiðarlega
manns fyrir menning og réttlæti í þjóð-
félaginu. Foringjar þeirra voru hug-
sjónamenn, persónulega flekklausir
menn og grandvarir; þetta þótti svo
sjálfsagt, að einn mesti þröskuldur í vegi
þeirra sem sóttu að Alberti var þessi
sjálfgerða vissa, að í hópi þeirra I. C.
Christensens og hans nánustu samherja
gæti þó ekki glæpamaður veriö.
Alberti færðist nú mjög í aukana;
hann varð meir og meir brjóst fyrir
flokki sínum í sókn og vörn; þetta gerði
það meðal annars að almenningur
greindi ekki mjög á milli pólitískra á-
rása á flokkinn og persónulegra árása
á Alberti. Flokksmenn hans vörðu hann
í þinginu í full sjö ár með hrópum og
hlátri að árásarmönnunum. Þessi fár-
lega viðureign um æru dómsmálaráð-
herrans varð meir og meir að pólitískri
skilmingu milli flokkanna. Alberti var
engum líkur í vörn. Hann afvopnaði