Tíminn - 24.12.1957, Blaðsíða 19

★ JPLABLAÐ TÍMAN5 1957 ★
19
Jónar Guðmiindssosi, síýrlmaður:
VITÍNN Á STRAUMNESI
Þennan fagra sautjánda
júnímorgun, eins og andríkir
menn mundu orða það, var
gott að lenda báti við klapp-
irnar á Straumnesi. Vita-
skipið Hermóður hafði varp-
að akkerum skammt frá
fandi og þegar var hafizt
handa að koma gashylkj-
unum fil vitans á lamdi, þó
ekki væri enn kominn skrif-
stofutími, eins og einhver'
orðaði það, þegar ræst var
út.
Vélbátnum var slakað úr uglum
og síðan voru hylkin látin um borö
í hann. Þegar þvi var lokiö, var
lagt af staö í land. Flestir voru
syfjaöir ennþá, þvi skömmu áöur
um nóttina var komiö viö á Horn-
bjargsvita, meö flutning.
Fuglinn i fjörunni íiaug garg-
ancli upp, þegar vélbáturinn náig-
aðist lanaiö: — Séröu þetta hvita
þarna á steininum, sagöi Guöni
Valda viö mig: Þaö er svartíugl..
og þetta þarna er greinilega half-
biiki, hélt hann áfram og benti á
feita æóarkoilu, sem sat a sjónum
rétt við bátinn.
En mér stökk ekki bros yfir þess-
ari gamansömu dýraí'rædi hjá
Guðna Vaiua, þvi satt aö segja var
skapiö ekki sem bezt ennþá. Hvern
ig átti maöur líka aö geta verió í
góöu skapi kl. sex aö morgni á
sjálfan þjóöhátiöardaginn og eiga
í vændum aö fara aö kiungrast
meö hundraökilóa gasfiöskur yíir
stórgrýtisurö á sjálfum sér.... Nei,
þaö var sannarlega ekki nein sér-
stök ástæöa til aö vera i góöu skapi
nú.
Vitinn á Straumnesi stendur á
dálitlum tanga, eöa nesi, eins og
nafniö bendir til, undir háu fjalli,
sem heitir Straumnesíjall.
Á algengri sigiingaieiö sýnist
fjaran þarna svolítiö grýtt, en þeg-
ar í land er komið, sést að hún er
meira en svolítiö grýtt, því annað
eins samansafn af eggjagrjóti er
víst varla til á íslandi og er þá
langt til jaínað. — Og þegar tveir
menn reyna að díaga hundraökílóa
gasflöskur á sjálfum sér upp fjör-
una, þá blöskrar manni fyrst þessi
einkennilega grjótnáttúra hér í
Straumnesi, og maöur hlýtur aö
undrast kjark þeirra manna, er á
sínum tíma lögðu í aö byg'gja
þarna vita, eöa með öðrum oröum
töldu ekfci eftir aö bera heilan vita
úr sementi á sjálfum sér upp þessa
fjöru, þar sem hendur og fætur
dugöu ekki samanlagt til gangs,
hvað þá til að bera klyfjar. En
hvað sem því líður, þá er vitinn
þarna, hár og reisulegur.
Þý^ingarmikil leiíisögn
Straumnesvitinn er afar þýðing-
armikill fyrir allar siglingar við
austanvert ísafjaröardjúp og enn-
fremur sem landtökuviti fyrir tog-
arana, því djúpt í norðri liggja
ýmis fengsælustu fiskimið togara-
flotans, og þegar NA-stórviðrin
bresta á > g skipin leita lands, þá
er oft g' .c að hafa vita í fjörunni,
„sem sýnist svolítiö grýtt“.
Það er kannske réttara, aö geta
þess hér, vegna þeirra, sem ókunn-
ugir eru vitamálum, að flestir ljós-
vitar á fslandi brenna gasi, sem
flutt er í þá a. m. k. einu sinni á.
ári. Vitarnir brenna þó mismiklu
af gasi, eftir því hvert ljósmagn
beirra er. Gasiö er geymt á sér-
stöknm stálhyikjum, eða flöskum,
sem tengdar eru við sérstakt
leiðslukerl'i í vitanum. Efst í vita-
húsinu er sjálf ljösakrónan. Ljósa-
krónur þessar eru afar dýrar og
vandaðar, því raunar fara gæöi
vitans m -st eftir stærð og gæöum
hennar. Ljósakrónur þessar eru m.
a. búnar einföldum, sjálfvirkum
ventlum, sem opna og loka reglu-
bundið fyrir gasið, eftir því hvern-
ig vitinn á aö leiftra (blikka). Þaö
er afar þýöingarmikiö fyrir alla,
aö leiftur hinna mörgu einstöku
vita séu örugg og alltaf hin sömu,
því á þeim ljóseinkennum einum
veröur oft aö þekkja þá. Ljósa-
krónan, eöa ventlaútbúnaöurinn,
opnar og lokar fyrir gasiö, eins og
áöur var sagt, en þó logar stanz-
laust lítill logi og er hann nefndur
vökuloginn. Vökuloginn hefir þaö
hlutverk aö kveikja í hinum reglu-
bundnu gasskömmtum, sem ventl-
arnir skammta. -
Ljósabúnaöur þessi eöa kerfi sem
hér er lýst, er afar öruggur, en þó
einfaldur. Er aö heita má viðburö-
ur, ef hann bilar, enda er æskilegt
að svo sé. Aðferö þessi er uppfinn-
ing sænsks manns, sem lét aö lok-
um líf sitt við tilraunir á þessu
sviöi. Sami maöur fann einnig
upp acSferö til að láta gæzlulausa
vita og dufl aðeins sýna ljós í
myrkri, en ekki þegar bjart er. Sú
aöferö hefir geysilegan eldsneytis-
sparnaö í för meö sér, en ekki þyk-
ir þó slíkt borga sig hér á landi,
þar sem nætur eru bj artar á sumr-
um og aagurinn stuttur í skamm-
deginu. Þó eru fáeinir íslenzkir vit-
ar búnir slíkum Ijóstækjum. Er-
lendis er aöferö þessi mikiö notuö,
sérstaklega þar, sem ekki eru vita-
verðir, sem geta slökkt ljósin yfir
hábjartan daginn.
Það er m. a. hinum hagkvæma
útbúnaði að þakka, að íslenzku
vitarnir þurfa mjög litla gæzlu og
eru þar af leiöandi ódýrir í
rekstri, þar sem ekki þarf sér-
stakan mann á hverjum vitastaö.
Hinn einfaldi hugkvæmi útbúnaö-
ur heldur stöðugan vörö á löngum
skammdegisnóttunum í flestum
vitum á íslandi. Vökuloginn 'brenn-
ur án afláts, svo smár, aö hann
sést varla og þegar ventlarnir opna
fyrir gasið blossar skært ljósið og
sker vetrarmyrkriö mílur til hafs
og leiöbeinir þannig sjófarendum
framhjá skerjum og landi.
Vitaveríir og vitaskip
Þó vitarnir séu, eins og áður var
sagt, sjálfvirkir, eru þó til öryggis
og viöhalds vitaveröir við flesta
vita. Varzlan er þó víöast hvar
aukastarf manna, sem búa í ná-
grenni við vitana. Víða hagab' svo
til, aö vitar standa nærri sveita-
bæjum og er þá bóndinn á bænum
oft vitavörður. Sumar þessar jarð-
ir eru í eigu Vitasjóös og er vita-
gæzlan þar ábúöarkvöð. Sumir vita
veröir annast einnig ýmsa aöra
þjónustu fyrir sjófarendur, svo sem
veðurathuganir og radíóvita.
Afskekktustu vitana, þar á meö-
al skerjavitana, annast vitaskipið
„Hermóður“ eingöngu.
Meðal þeirra vita, sem vitaskipið
„Hermóöur“ annast, er Straumnes-
vitinn. Bæði er hann mjög af-
skekktur og auk þess er tíðum
mjög erfitt að lenda þar í fjörunni,
vegna brims og sjógangs. Kemur
hinn sjálfvirki öruggi útbúnaöur
sér því vel þar, eins og annars stað
ar, þar sem erfiöleikar eru á reglu-
bundinni gæzlu.
Hægt er aö lenda báti við
Straumnes á tveim stöðum: að
austanverðu og vestanverðu við
nesiö. Á báðum stööum er lent við
klöpp og raunar er hvorugur stað-
urinn svo sem nein lending, því
ekkert má vera aö veðri, til að ó-
fært sé.
Við lentum að austanverðu í
þetta skipti, því dálitla SV undir-
öldu lagöi upp á nesiö, en við
klöppina var sem sagt ládautt. Rétt
áður en við komum að, lét Ólafur
stýrimaður henda út drekanum og
hélt við á honum, unz stefni báts-
ins kenndi létt við klöppina. Ólaf-
ur er búinn aö vera í vitaflutning-
um árum saman og kann vel tök-
Greinarhöfundur, Jónas Guömundsson, stýrimaður. (Ljósm. Garðar Páisson).
Skipstjórinn Guðni Thorlacius