Morgunblaðið - 28.10.1965, Blaðsíða 23

Fimmtudagur 28. október 1965
MORGU N BLADIÐ
23
Jóhann Jónsson, Val-
bjarnarvöllum — Minning
ÉG hélt að einhver myndi stinga
niður penna í sambandi við frá-
íáll Jóhanns á Valbjarnarvöllum,
en nú er liðinn mánuður frá and-
láti hans, án þess að það hafi ver
ið gert. >ví langar mig til að
minnast nokkrtim orðum þessa
ágæta frænda míns.
IHann fæddist á Val'bjarnarvöll-
um í Mýrarsýslu 29. janúar 1887.
Foreldrar hans voru Jón Guð-
mundsson bóndi og hreppstjóri
frá Stangarholti og kona hans
Besselja Jónsdóttir frá Eskiholti.
Hann ólst upp í foreldrahúsum,
en er hann var 17 vetra fór hann
að heiman og vann við slátrun
á haustin á Borðeyri og Hvamms
tanga. Á sumrin var hann í vega-
vinnu og síðar verkstjóri við
vegagerð.
Póstferðir milli Borgarness og
Staðar í Hrútafirði annaðist hann
í mörg ár. Fyrst' sem fylgdar-
maður frænda síns Jóns pósts í
Galtarholti, en fór vetrarferðir
fyrir hann árin 1915-25. í sögu-
þáttum landpóstanna segir frá
ýmsum svaðilförum Jóhanns. Er
J>ar lýst óvenju dugnaði hans og
því, hve afburða ferðamaður
hann var.
Árið 1926 flyzt hann að Forna-
hvammi í Norðurárdal og bjó
þar til ársins 1944 er hann keypti
föðurleifð sína Valbjarnarvelli
og bjó þar til dauðadags.
í Fornahvammi vildi hann leysa
vanda allra ferðamanna og með-
fædd gestrisni orsakaði það, að
oft átti hann erfitt með að taka
gjald fyrir næturgreiðann. Og
margur var gesturinn sem átti
ekki fyrir gistingunni og lofaði
að senda greiðsluna seinna. Oft
notaði Jóhann þá orðtak sitt í
því sambandi og sagði: „>etta er
allt i lagi“, og lét viðkomandi
fara. En færri voru þeir víst sem
mundu eftir að senda Jóhanni
gjaldið.
Árið 1929 giftist Jóhann ágætri
konu Stefaníu Sigurjónsdóttur.
Hún fæddist að Brandagili í
Hrútafirði 15. maí 1896. Voru
þau samhent um búskapinn og
gistihússreksturinn í Forna-
hvammi. Sarnbúð þeirra hjóna
var slík, að einstakt var. Enda
voru þau sérlega vel látin af
öllum þeim sem til þeirra þurftu
að leita öll árin sem þau voru
í Fornahvammi.
>eir sem bezt þekktu Jóhann
höfðu aldrei orðið þess varir að
hann skipti skapi gagnvart nokkr
um manni. Og þó að sumir réðust
að honum á miður kurteisan
hátt, þá lét hann slíkt aldrei
hagga ró sinni. Að skammast,
eða hveða upp sleggjudóma yfir
öðrum, var fyrirbrigði sem henti
hann aldrei. Karlmennska, hóg-
værð og æðruleysi voru einkenni
hans.
Ég held að hann hafi verið
meiri ferðamaður en bóndi. Og
sem ferðamaður var hann svo
einstakur og svo úrræðagóður, að
sérstakt var. Fyrir utan það sem
sagt er frá í Söguþáttum land-
póstanna, langar mig til þess að
segja frá atviki sem skeði fyrir
niörgum árum er Jóhann var
ásamt tveimur kunningjum sín-
um á skemmtiferðalagi inn á
Laugarvatnsdal. Allir voru þeir
félagar ósyndir. En þá atvikaðist
það, að einn þeirra datt í vatn-
ið og hvarf í hyldýpi fram af
bakkanum. Jóhann sér þetta og
að vanda ekki höndum seinn,
nær í hest sem var þar rétt hjá,
sundreið útí vátnið og félagi hans
náði í taglið á hestinum. >annig
bjargaði hann mannihum. Hann
var fljótur að átta sig á því, hver
var syndur.
Kunningi minn úr Borgarnesi
sagði mér einu sinni, að hann
hefði ætlað á rjúpnaskytterí upp
á Holtavörðuheiði og farið upp
að Fornahvammi og gist þar um
nóttina hjá Jóhanni vini sínum.
Tók Jóhann honum vel að vanda
og spjölluðu þeir margt saman.
Er á kvöldið leið spurði Jóhann
þennan kunningja sinn hvort
hann vantaði ekki nesti fyrir
næsta dag. Sagðist hann hafa út-
búið sig með nóg af brauði að
heiman og þyrfti ekki á meiru að
halda. Snemma næsta morgun
klæðist gesturinn og ætlar af
stað. >á var morgunverðurinn til
reiðu og þá tjáði Jóhann hon-
um að hann hefði leyft sér að
taka nestið hans, því það væri
ekki hefépilegur matur fyrir
mann sem ætlaði að ganga i heil
an dag. En svo bætti hann við:
„En hér er ég með mat handa
þér frá henni Stefaníu minni,
sem þú færð í staðinn og hentar
hann þér betur. Hefðirðu farið
með brauðið þitt hefðirðu orðið
svo þyrstur, en þetta er tómur
súrmatur og hann svalar þér.“
>essi kunningi minn sagði mér,
að aldrei hefði hann haft annað
eins nesti um dagana og að þetta
hefði verið í fyrsta sinn á æv
inni sem hann hefði ekki fundið
fyrir þorsta á svo langri og erf-
iðri göngu.
En þannig var Jóhann, allt í
sambandi við ferðir og ferðalög
þeirra tíma var hans vísinda-
grein.
>au Jóhann og Stefania eign-
uðust þrjú mannvænleg börn.
Eru það Sesselja Sigríður,
Hreinn Heiðar og Sigurjón Gunn
ar. Synirnir tóku við búi íöður-
ins á Valbjarnarvöllum og reka
það með myndarbrag.
30. apríl sl. missti Jóhann konu
sína. >á var sem skrúfað hefði
verið niður í kveik lífs hans. >að
hlýtur að hafa verið æðri ráð-
stöfun hve skammt var á milli
andláts þeirra hjóna.
Bakkus konung fyrirleit Jó-
hann aldrei, enda nákunnugur
öllum siðum þeirrar hirðar, sem
hann umgekkst með reisn. >ví
var sérstök ánægja að gefa hon-
um brjósthýru. Gleðin, mildin og
ánægjan sem lýsti út úr andliti
hans var ógleymanleg. >að vár
sem hann stækkaði og yrði allur
meiri og næði enn betri tökum
á meðfæddri manngæzku.
Síðastliðið vor varð hann sem
sagt blindur. En aldrei kvartaði
hann. >egar ég kom til hans
ásamt móður minni og við höfð-
um orð á því, hve illa hann
sæi, þá bað hann um að fá að
reyna gleraugu móður minnar.
Síðan rétti hann henni þau aft-
ur og notaði orðtak sitt: „>etta
er allt í lagi bara ef ég fæ önn-
ur gleraugu“. — Og sannast að
segja var það þannig, að þeir
sem þekktu hann vel, en sáu
hann sjaldan, tóku vart eftir
blindunni.
>egar ég kom til hans sex dög-
um áður en hann dó, var hlýjan í
handarbandinu enn sú sama,
svipurinn jafn æðrulaus og ljúf
ur, sáttur við ala og enn
konungur heiðanna sem var
óþreyttur og enn vissi hvert átti
að halda þó að aðrir væru villtir
og uppgefnir.
Magnús Jénasson
Minningarorð
HINN 6. október sl. andaðist
Magnús Jónasson, Drápuhlíð 41
í Reykjavík, fyrrverandi bóndi
í Túngarði í Dalasýslu. Við þessa
andlátsfregn rifjuðust upp minn-
ingar frá liðnum árum, meðan
hann lifði og starfaði meðal okk-
ar í Fellsstrandarhreppi.
Magnús Jónasson var fæddur
í Köldukinn hér í hreppi og ólst
þar upp og átti þar heima til
1915, er hann flutist að Túngarði
í sömu sveit. Fyrstu kynni okk-
ar Magnúsar urðu árið 1911. >á
var hann farkennari í sveitinni,
en hafði næsta vetur á undan
stundað nám við Gagnfræðaskól-
ann á Akureyri. Ég var þá hjá
honum vikutíma fyrir barnapróf,
aðha kennslu fékk ég ekki það
ár. Við þessa fyrstu kynningu
fékk ég hlýjan hug til Magnúsar.
Hann leit með skilningi á það,
að ég fylgdist verr með en þau
börn, sem höfðu notið kennslu
allan veturinn. Vorið 1915 flutt-
ist Magnús að Túngarði og hóf
þar búskap með foreldrum sín
um og systur sinni. >ar beið hans
mikið starf. Jörðin hafði verið
í á'búð gamalla hjóna og í kyrr-
stöðu. >að varð því að hefjast
handa með að byggja upp og
rækta, er þarna átti að vera líf
vænt. Á næsta ári byrjaði hann
á að byggja þfceinn, og var því
verki lokið að mestu haustið
1916. >á er það, að unga fólkið
í sveitinni er að vakna og stofna
ungmennafélag, og var það þá
Magnús, sem léði því húsnæði
endurgjaldslaust allan veturinn,
og hefur það ef til vill verið
fyrirboði þess, að í þessum bæ
áttum við mörg okkar margar
ánægjustundir síðar. Vorið 1916
var Magnús fyrst kosinn í hrepps
nefnd og jafnframt oddviti
Reykjavík, 30. september 1965.
Sigurgeir B. Ásbjörnsson.
Hafði að-
gang að
leyni-
skjölum —
fannst nakinn og
og ölvaður
í bifreið sinni
j Washington, 22. október —AP.
EINN meðlima bandariska
utanríkismálaráðsins var í
gær handtekinn fyrir ölvun,
og ólöglegan vopnaburð. Ráð-
ið vinnur að því að marka
stefnu Bandaríkjasjtórnar í
helztu alþjóðamálum.
Lögreglan í Washington
skýrir svo frá, að nefndar-
maðurinn, Charles S. Cum-
ings, hafi fundizt ofurölvi, og
nakinn í bifreið sinn í gær-
morgun. Við hlið hans lá
skammbyssa, og flaska af
áfengi. Önnur skammbyssa
fannst í bílnum, við leit.
Cumings hefur ekki getað
gefið neina viðhlítandi skýr-
ingu á framferði sínu.
Skýrt hefur verið frá því,
að Cumings hafi haft aðgang
að leyniskjölum,, og starfi
fyrir utanríkisráðuneytið, auk
þess, sem ahnn hefur gegnt
umræddum nefndarstörfum.
Utanríkisráðuneytið er valda
mesta nefnd í Bandaríkjun-
um um utanríkismál.
Walt Rostow, formaður
ráðsins, hefur ekki viljað láta
neitt eftir sér hafa um hand-
töku Cumings.
hreppsins. >á voru erfið ár fram
undan. Stríðið hafði staðið frá
1914 tíðarfar erfitt ár eftir ár
og stundum bjargarskortur bæði
fyrir fólk og fénað. Var þá hlut-
verk oddvitans að ráða fram úr,
og skilningur fólks stundum ekki
mikill þó ekki skorti góðan
vilja að reyna að bjarga eins og
bezt föng voru á.
Vorið 1917 kvæntist Magnús
Jónasson Björgu Magnúsdóttur
frá Staðarfelli, hinni ágætustu
konu, og þá má segja, að verði
stórbreyting á högum hans
Næstu árin voru mjög erfið, vetr
arríki ár eftir ár og grasleysi,
verzlunin lamandi og lánsfé ekki
teljandi en hjónin unnu af dugn
aði og tókst þeim á fáum árum,
þó erfið skilyrði væru að skapa
fyrirmyndarheimili bæði úti og
inni. Magnús var sérlega dug-
mkill að hverju sem hann gekk
og minnist ég þess, að ég heyrði,
að hann hefði bundið, með einum
kvenmanni í rökunum, 156 hesta
á einum degi. Á þessum árum
hlóðust á Magnús ýmis störf, svo
sem skattanefndarstörf, búnaðar
félagsstarf og forðagæzla. Öll
þessi störf leysti hann af hendi
með frábærri alúð og samvizku
semi. 1927 var Magnús kosinn
í sýslunefnd og tók hann við því
starfi af tengdaföður sínum,
Magnúsi Friðrikssyni. >essu
starfi gegndi hann þar til hann
fluttist burt úr héraðinu 1951
>að er hægt að fullyrða það, að
Magnús naut óskipts trausts og
virðingar í þessu starfi bæði ut
an hrepps og innan.
VAðalsamstarf okkar Magnúsar
byrjaði 1931. >á varð það hlut
skipti mitt að taka við oddvita
störfum af honum, ég þá lítt van
ur, en hann hjálpaði mér og leið
beindi með allt, og bæri einhver
vanda að höndum leitaði ég til
hans og fór ég aldrei bónleiður
til búðar. >að er Ijúft að minnast
þess, að eftir 20 ára samstarf
sveitarstjórn og fleiru féll aldrei
neinn skuggi á og betri félaga
hef ég ekki eignast. Hann var
svo fljótur að vinna öll verk
bæði við skrift og sérlega sýnt
um að fara með tölur. >að sem
flestum fannst erfitt, var honum
sem leikur.
Magnús og Björg eignuðust 2
börn, Soffíu oé Gest, sem uxu
upp í Túngarði og urðu sönn
heimilisprýði. >au gengu bæði
menntaveginn og nú voru breytt-
ir tímar. Hjónin í Túngarði voru
farin að lýjast og þau ein langan
vetur ,en sólargeislarnir þeirra
komu heim með sumrinu, þar til
að loknu námi, að atvinnan kall-
aði á óskipta krafta. Hjónin í
Túngarði fluttu til Reylijavíkur
og við söknuðum þeirra. Sveitin
var einu bezta heimilinu fátæk-
ari, en við, sem komum til
Reykjavíkur áttum eftir að njóta
margra ánægjustunda í Drápu-
hlíð 41, og þá fannst okkur eins
og við værum komin í bæinn í
Túngarði, þar sem maður naut
þeirrar alúðar, sem verður ó-
gleymanleg. Jarðarför Magnúsar
Jónassonar fór fram frá Dóm-
kirkjunni í Reykjavík hinn 14.
okt. að viðstöddu fjölmenni. Dala
menn, sem fluttir voru til bæjar
ins, voru þar margir. >eir komu
til að færa hinum látna hinztu
kveðju oð þakklæti fyrir allt.
sem hann vann Dalasýslu til
gagns og sóma.
Síðustu kveðjuorð mín til
þessa fallna vinar er þakklæti
fyrir allt, sem hann lagði fram,
ríflegan skerf til að gera ísland
bjartara og betra et« það var áð-
ur.
Blessuð veri minning hans.
Ytrafelli, Dalasýslu, 18. ok„ ‘65.
Guðmundur Ólafsson.
Skýrt frd niðurstöðum oi arnor-
rannsóknum ó fundi
í FaglaverndunarféiOginn
FUGLAVERNDUNARFÉLAGIÐ
hefur fyrsta fund sinn á nýbyrj-
uðum vetri, n.k. laugardag og
yerður fundurinn tileinkaður
erninum. Arnþór Garðarsson
náttúrufræðingur mun þar skýra
frá niðurstöðum rannsókna sinna
í sumar en hann var þá við taln-
ingu þeirra og kannaði varps-
stöðvar þeirra.
Agnar Ingólfsson fuglafræð-
Björn Björnsson
Magnús Jóhannsson
ingur, mun sýna og skýra nokkr-
ar úrvals myndir er hinn kunni
ljósmyífdari Björn Björnsson
Neskaupstað hefur tekið af örn-
um. >á mun Magnús Jóhanns-
son sýna hina frábæru kvik-
mynd sína af erninum.
Fundur þessi verður haldinn í
fyrstu kennslustofu háskólans
og er öllum heimill aðgangur.