Morgunblaðið - 15.06.1966, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐID
Miðvikudagur 15. Júní 1965
ENDA þótt rithöfundum i Sov
étríkjunum sé nokkuð þröng-
ur stakkur sniðinn og biaða-
útgáfa öll við það miðuð að
ala þjóðina upp í kommún-
isma, verður því vart neitað
að bóka- og blaðaútgáfa er
í ýmsu til fyrirmyndar.
Bækur eru yfirleitt afar ó-
dýrar á okkar mælikvarða og
lestraráhugi mikill — sums
staðar geta bókaforlög ekki
annað nema 70—80% af eftir-
spurninni. Er ástæðan sú, að
yfirstjórn sovézkrar bókaút-
gáfu, sem aðsetur hefur í
Moskvu, skammtar hverju ríki
ákveðið magn af blaða- og
bókapappír og var hvarvetna
kvartað um, að skammturinn
væri of lítill.
Ekki verður á hinn bóginn
með nokkurri sanngirni sagt,
að bækur séu fallegar útlits —
flestar eru heldur ljótar og
illa unnar, pappírinn grófur,
setning og prentun ekki góð
og bókband eftir því, enda
var okkur sagt, að bókagerð-
armenn, einkum setjarar og
prentarar, væru með lægst
launuðu vinnustéttum. Beztu
bækur eru þó vel í meðallagi,
miðað við vestrænan mæli-
kvarða, og stöku útgáfur fal-
lega skreyttar og frágengnar.
Við heimsóttum í Riga rík-
isbókaforlagið „Liesma", sem
gaf út á síðasta ári 800 bóka-
titla í 8 milljón eintökúm, þar
af 05% á lettnesku, en 5% á
rússnesku. Við sáum þarna
nokkur sýnishorn af bóka-
gerð „Liesma“ og vöktu þar
sérstaka athygli ljóðabækur í
smáu broti, 100—150 bls., vel
unnar og ljómandi fallegar.
í sölu kosta þessar bækur
32 kópeka — rúmlega 15,00 ísl.
kr. Þetta verð stendur engan
veginn undir kostnaði en mis-
munurinn greiðist af hagnaði
af sölu skáldsagna, sem eru
vinsælasta bókmenntagreinin
og kosta yfirleitt á aðra rúblu
eintakið. Algengt er að ljóða-
bækur séu prentaðar 1 15—16
þús. eintökum en skáldsögur
í 30.—100.000 eintökum eftir
vinsældum höfundanna.
Við sáum þarna einnig safn
af Shakespeare þýðingum,
hver bók um 600 siður og kost-
áði u.þ.b. 1 rúblu. Töluvert er
þýtt á lettnesku, bæði úr
rússnesku og erlendum mál-
um, en skortur á góðum þýð-
endum hamlar þeirri starf-
semi, að sögn forráðamanna
„Liesma."
Val bóka til útgáfu hvert
ár fer fram með þeim hætti,
að allar deildir útgáfufélags-
ins, tíu að tölu, senda uppá-
stungur til útgáfuráðs. Þar
eru þær ræddar og þær tillög-
ur, sem til greina koma, send-
ar til þeirrar nefndar lett-
neska lýðveldisins, sem hef-
ur umsjón með bókaútgáfu
og er ábyrp gagnvart lett-
neska menntamálaráðherran-
um. Stundum er ákvörðun
þessarar nefndar vísað til
bókaútgáfuráðsins í Moskvu,
en það er ekki einhlýtt.
Auk „Liesrna" hefur Vís-
indaakademía Lettlands með
höndum útgáfu, einkum vís-
indarita — og verið er að
koma á laggirnar sérstöku for
lagi til útgáfu á kennslubók-
um. Svipað kerfi var okkur
sagt, að væri í flestum lýð-
veldum Sovétríkjanna.
svo nokkur dæmi séu nefnd.
Jafnframt hefur hann fengizt
töluvert við ljóðaþýðingar.
Beekman kom til fslands
árið 1958 ásamt hóp sovézkra
ferðamanna, dvaldist hér í tíu
daga og skrifað síðan litla bók
um land og þjóð. Bók þessi
seldist upp á örfáum dögum
og er nú ófáanleg.
Beekman hjónin búa í 2ja
hæða einbýlishúsi í gróður-
sælu umhverfi í útjaðri Tal'l-
in. Húsið byggðu þau sjálf að
mestu leyti. Það er hlaðið úr
hvítum múrsteinum og inn-
réttingar og málning bera ljós
vitni skandinaviskum áhrif-
um, létt yfir öllu, hreinlegt
og skemmtilegt, en þó tæpast
nokkúð umfram það, sem ger-
ist á flestum íslenzkum heim-
ilum, þar sem ungt og smekk-
legt fólk hefur farið um hönd-
um. Leiðsögumanni okkar
fannst mikið til um ríkidæmi
rithöfundarins og sagði, að þar
væri allt langt fyrir ofan það,
sem almennt tíðkaðist í Sovét-
ríkjunum.
Hjá Beekman hittum við
einnig ritstjóra bókmennta-
tímarits, sem kallast „Loom-
ing“. Á vegum þessa rits, sem
er hið myndarlegasta, eru gef-
in út skáldverk í eins konar
vasaútgáfu, hræódýrri — ein-
takið kostar 10 kopeka. Bæk-
ur þessar eða bæklingar koma
út vikulega og eru vinsældir
þeirra slíkar, að 20—25.000 ein
taka upplag selzt jafnan upp á
örfáum dögum. Alls hafa ver-
ið gefin út rúm 400 skáldverk
í þessu formi, ýmist verk
eistneskra og annarra Sovét-
höfunda eða þýðingar á verk-
um erlendra höfunda. Beek-
man sýndi okkur nokkur
sýnishorn af þessari útgáfu
og voru þar margir helztu
vestrænir höfundar, eldri og
yngri, m.a. Franz Kafka,
William Heinesen, Heming-
way, Vainö Linna, Camus,
Max Frisch, svo fáein dæmi
séu nefnd — og síðasta ein-
takið nr. 438 var sag‘a eftir
James Baldwin. Að því er
Beekman sagði, hefur „Loom-
ing“ í sinni þjónustu marga
góða þýðendur og gæti gefið
út a.m.k. 30% meira ef ekki
skorti pappír — og betra
prentverk, því gjarna vildu
þeir bæta ögn útlit bókanna.
En varla hygg ég, að menn
setji fyrir sig, þótt ekki sé
alltof falleg í bandi sú bók,
er þeir kaupa fyrir tæpar 5
krónur.
Við áttum afar skemmtilega
og athyglisverða stund rheð
þessu ágæta fólki, gátum
rabbað milliliðalaust við
Beekman, þar sem hann tal-
ar ágæta sænsku. Þegar við
höfðum gætt okkur á ríku-
legum og smekklegum veit-
ingum kvöddum við Beekman
hjónin með þeirri von að fá
að sjá þau sem fyrst á íslandi.
f næstu greinum verður
sagt frá fréttastofunum TASS
til Sovétríkjanna:
Bdkin um ísland seldist
upp á fáeinum dögum
Sagt iró hcimsókn til eistneskra rithöíunda
og bóknútgdfu í Rign
og NOVOSTY, — dagblaða-
útgáfu og heimsóknum í rit-
stjórnarskrifstofur timarit-
anna NOVI MIR og LITER-
NATURNAYA GAZETA.
Mbj.
Aimée og Vladimir Beekman
IJr blaðamannaför
Rithöfundar, sem á annað
borð eru viðurkenndir i Sovét
ríkjunum eru yfirleitt vel sett
ir í þjóðfélaginu. Laun þeirra
eru há og aðstaða á allan hátt
betri en almennt gerist. í Tall-
in í Eistlandi, þar sem mikill
myndarbragur var á flest-
um hlutum, heimsóttum við
ungan og einkar geðþekkan
rithöfund, Vladimir Beekman
og konu hans Aimeé, sem einn
ig er rithöfundur. Þau hjónin
hafa skrifað nokkrar bækur í
sameiningu, m.a. ferðasögur
frá Austurríki og Hollandi og
eina skáldsögu. Beekman hóf
ritferil sinn sem ljóðskáld en
hefur á seinni árum einkum
fengizt við skáldsagnagerð,
m.a. skrifað sögulegar skáld-
sögur um ýmis efni, baráttu
Eistlendinga gegn Þjó'ðverjum
og Dönum á 12. og 13. öld,
ýmsa atburði í Austur-Evrópu
á síðari árum, til dæmis bylt-
inguna í Ungverjalandi 1956,
Hús rithöfundanna Aintée og Vladimir Beekmans