Morgunblaðið - 15.06.1966, Blaðsíða 23

Miðvikudagur 15. Júnl í'MtJ
MORCU NBLADIÐ
23
Ræktunarsamböndin 20 ára
FYRRI grein mín um ræktunar-
samböndin endaði á því að
spyrja um árangurinn? Hvað hef
ur áunnizt á þeim tuttugu árum
eem liðin eru síðan fyrstu rækt-
unarsamböndin tóku til starfa?
í árslok 1952 var vélakostur
ræktunarsambandanna orðin sem
hér segir:
10 skurðgröfur (en Vélasjóður
1 var þá og hefur alltaf verið
} aðalaðili um skurðgröfueign
og rekstur).
106 beltatraktorar með ýtu-
búnaði,
1 2 beltatraktorar án ýtu,
32 hjólatraktorar,
21 kílplógur,
55 brotplógar,
40 akurplógar,
4 diskaplógar,
127 diskaberfi,
10 rótherfi.
14 fjaðraherfi,
I, 2 traktorferjur, og eitthvað
( fleira af flutningatækjum.
í árslok 1956 var traktoraeign
ræktunarsambandanna orðin 155
beltatraktorar og 34 hjólatrakt-
orar.
Nýrri tölur um þessa hluti hefi
ég ekki handbærar, veit ekki til
þess að þær hafi verið birtar, en
vitanlega hefur vélakosturinn
þæði aukist, verið endurnýjaður
og bættur stórlega hin síðari 10
árin, sem ræktunarsamböndin
hafa starfað. Nýjar tegundir og
gerðir ræktunarvéla hafa komið
til svo sem tætararnir og Skerpi-
plógarnir.
Ræktunin 1945—1965.
Á árunum 1920—23 er árleg
bylt nýrækt að mjakast úr 35 ha
upp í 81 ha ,og túnasléttur og
nýrækt bylt og bylt alls úr 200
ha upp í 346 ha.
Árið 1924 tekur bylta nýræktin
dálítið stökk og kemst upp í 213
ha. Árið 1945 er bylt nýrækt orð-
in 789 ha, en nýrækt og túna-
sléttur samtals 1399 ha.
Árið 1946 fer nýræktin í fyrsta
sinni yfir þúsund ha. og er þá
2196 ha. Árið 1953 fer nýræktin
í fyrsta sinni yfir 3000 ha, og
er þá 3016 ha. — Og áfram held-
ur það unz hin árlega nýrækt
er nú orðin 4000—5000 ha. (1963
4421 ha, 1964 6036 ha). Aðrar töl
ur sýna þó ef til vill þróunina
ennþá ljósar og á einfaldari hátt.
Á árunum 1921—1925 er töðu-
fengur að meðaltali 647 þúsund
hestar.
Á árunum 1941—1945 er töðu-
fengurinn orðin að meðaltali
1 millj. 333 þús. hestar.
Og á árunum 1961—1963 er
töðufengurinn minnstur 3 millj.
253 þús. hestar, en mestur 3 millj.
447 þús. hestar.
Þetta hefur áunnist. Bnginn er
þess umkominn að reikna út hver
er hin raunverulega hlutdeild
ræktunarsambandanna í þessari
framsókn og framþróun, en öllu
má ljóst vera að hann er mikill
— mjög mikill, svo að annað
verður vart tilgreint er þar beri
hærra. En margt hefur stutt hér
undir, svo sem skurðgröfurnar og
löggjöfin um þær, tilbúni áburð-
urinn bæði fyrr og á þessum
20 árum.
Ekki vek ég athygli á 20 ára
afmæli ræktunarsambandanna og
því, hvernig þau Urðu til, með
það fyrir augum að þess verði
minnst með heildarskýrsluegrð
eða á annan hátt. Jafnvel geri
ég eigi heldur ráð fyrir að slíkt
verði gert þegar samböndin sem
stofnuð voru 1946 ná 25 ára aldr-
inum. Skýrslugerð um heildar-
störf og starfsemi ræktunarsam-
bandanna yrði enginn hægðar-
leikur, svo margt blandast þar
inn í.
Tuttugu og fimm ára afmæli.
En það er annað 25 ára afmæli
sem sannarlega ætti að verða
minnst að nokkru, og þá fyrst
og fremst með greinagóðri
skýrslugerð. með yfirlitsskýrslu
lem samtímis væri miðuð við
sýslur og hreppa. Þetta er 25 ára
afmæli framfærsluframkvæmd-
auua, seui unnar hafa verið með
skurðgröfum Vélasjóðs og öðrum
gröfum á sama tíma. Þegar lýkur
þessu ári hafa skurðgröfurnar
verið að verki í 25 ár. Þess ætti
að minnast með heildarskýrslu
um framkvæmdirnar.
Slíka skýrslu á að vera auð-
velt að semja, hér eru hreinar
línur og hægt um vik á þann
hátt. Um leið gæfi slíik skýrsla
allgóða hugmynd um starfsemi
ræktunarsambandanna, það fer
ekki hjá því. Svo vel vill til —
vona að ég megi orða það svo —
að til eru allvel greinargóðar
skýrslur um skurðgröfumar frá
1942 og til ársloka 1951 eða
fyrstu 10 árin. Á ég þar við rit-
gerðirnar: Skurðgröfur Vélasjóðs
1942—1945 og skurðgröfur að
verki 1942—1951. Vafalítið ætti
að vera hægt oð safna upplýs-
ingum um framkvæmdirnar síð-
ustu 15 árin, svo að gott heildar-
yfirlit fáist, eigi lakara en hin
síðastnefnda skýrsla er, en hún
kom út 1952..
Ég tel fulla ástæðu til þess
að vekja athygli á þessu búnaðor
afmæli, og réttmæti þess að haf-
ist verði handa um útgáfu um-
ræddrar heildarskýrslu. Hér er
hinn rétti aðili Vélasjóður og
Vélanefnd ríkisins, svo að ekki
þarf að óttast að skorti mannafla
né fjárkost til þess að koma
þessu í framkvæmd, enda ekki
um neitt stórvirki að ræða. Hér
ætti að hefjast handa þegar á
hausti komanda og gæti þá af-
mælisritið verið fullgert og prent
að á útmánuðum 1967, jafnvel
þótt tölur um störf og afköst
skurðgrafanna á þessu ári séu
eigi framkomnar fyrr en í ferb.
marz 1967.
Síðari grein
Framræs'luframkvæmdirnar á
landi hér eru svo snar og merki-
legur þáttur í búnaðarsögunni,
og eru farnar að marka svo
greinilega drætti í svipmót sveit-
anna mjög víða, að það er sannar
lega réttmætt að halda til haga
fróðleik um þessa starfsemi og
bókfesta yfirlit um þá hluti.
Ofgnótt búvara.
En aftur að ræktunarsambönd-
unum. Árangurinn af starfi
þeirra, hin mikla ræktun, hefur
orðið til þess að þjóðin býr nú
við ofgnótt búvara til neyzlu,
sérstaklega mjólkur og mjólkur-
vara. Það er talað um „offram-
leiðslu“ og vissulega veldur af-
mikil framleiðsla mjólkur fyrir
innanlandsmarkað nokkrum
vanda eins og nú sakir standa,
og þó bændunum mestum. Lengi
og vel voru bændhr eggjaðir lög
eggjan að auka ræktunina — og
framleiðsluna. Og löggjafarvald
ið studdi þar vel uppundir, sem
ekki skal vanþakkað. Og enn
stendur þessi eggjan, en nú er
þetta orðinn hálfgerður skolla-
Xeikur, svo ekki sé kveðið fast-
ara að orði, og bændurnir orðnir
hálfgerðir leiksoppar.
Með jarðræktarlögunum og lög
unum um Ræktunarsamþykktir
er sagt við bændur, herðið ykk-
ur, ræktið meira, færið út tún-
in, aukið framleiðsluna. Hér ýtir
löggjafarvaldið á og æðstu for-
sjármenn búnoðarmála lofa,
hvetja, styrkja. Jarðræktarlögin
nýjustu eru frá 12. apríl 1965,
gleymum því ekki.
En þegar „offramleiðslan“
gerir vart við sig, svo að um
munar og veldur örðugleikum,
segja hinir sömu aðilar, við
bændur, eins og Hrafn rauði i
Brjánsbardaga: Ber þú sjálfur
fjanda þinn. Offramleiðslunni
verið þið að sjá fyrir sjálfir —
að mjög verulegu leyti, taka á
ykkur þau skakkaföll sem hún
veldur fjárhagslega. Og bændur
verða að gjöra svo vel að ríía
niður með annari hendinni það
sem þeir hafa verið að byggja
upp með hinni. Þeir taka á sig
um þessar mundir einnar kronu
verðfellingu á hvern lítra mjólk-
ur sem þeir leggja inn í mjólkur-
bú sín, til þess að vega á móti
„offramleiðslunni". Mér er ekki
ljóst hvort fólkið í kaupstöðun-
um, og þá sérstaklega Reykjavík,
gerir sér ljóst' hve alvarlegt
þetta er. Meðalmjólkurinnlegg
bænda í Árnes- og Rangárvalla-
syslu mun vera um 35000 lítrar.
Á meira en helming þess mjólk-
urmagns fellur einnar krónu
verðfellingargjald og á hinn
hlutann 50 aura verðfellingar-
gjald.
Og þrátt fyrir þetta er enn
sagt við bændur: ræktið meira
— þá lagast þetta allt. — Hér er
einhver skekkja í „hugsjóna-
reikningum“ ráðamanna. Er það
ekki eitthvað svipað þessu sem
Skagfirðingar eiga við þegar
þeir tala um „illa rekin trypp-
in?“ Hér er að mjög verulegu
leyti haldið rammskakkt á mál-
um, — ræktunarmálunum.
Ný stefna.
Þegar mikið er gert fer sjald-
an hjá því að það vill verða mis-
vel gert. Svo hefir einnig orðið
um ræktunina. Mjög mikið af
henni er ekki annað en fremur
léleg og illa gerð skyndiræktun,
áburðarfrek og áfallasöm. — En
þetta má helst ekki segja, þá
rísa ráðamenn upp og andmæla,
segja að „áreiðanlega" sé þessi
gagnrýni, „þessir dómar ekki á
rökum reistir nema að örlitlu
leyti“. En slíkar fegrunaraðgerð-
ir stoða ekki lengur, það verður
að segja sannleikann í þessu
máli. Hér þarf gjörbreytta stefnu
í ræktunarmálum. Mikill fjöldi
bænda — meiri hluti þeirra að
tölu til, verður að fara að leggja
á það megináherzlu að endur-
bæta ræktun sína fremur en að
auka hana að víðáttu. Plægja
um hin frjómoldarvana nýrækt-
artún, koma búfjáráburði niður
í þau og endurrækta túnin þann-
ig til frjósemis og bættrar eftir-
tekju við hóflega notkun tilbú-
ins áburðar. Breyta verður fram
lögum frá ríkinu til ræktunar á
þann veg að slík endurræktun
miður vel ræktaðra túna sé
bændum að því leyti tii engu
síður hagkvæm heldur en aukin
nýræktun.
Hin árlega endurræktun eldri
túna í spildum og stig af stigi
verður að komast á sem fastur
liður I bústörfum hvers bónda.
Það er hin stærsta hagræðing í
búskapnum heima fyrir sem nú
bíður bændanna. En það 'iggur
í hlutarins eðli að ræktunarsam-
böndin koma hér lítt eður eigi
við sögu.
Á þessu verður að hamra hvað
sem þeir segja þessir forraða-
menn ræktunarmála, sem vilja
halda óbreyttri stefnu í ræktun-
armálum, stefnu sem var rétt í
eina tíð, en er það ekki nú orð-
ið og eins og nú standa sakir,
og hvað sem þeir mörgu bændur
segja, sem ennþá líta á það sem
óframkvæmanlega hluti að
plægja árlega spildu í túninu
sínu til endurræktunar.
Bætt ræktun.
En er þá verkefni ræktunar-
sambandanna þrotið, þeirra tími
liðinn? Nei, vissulega ekki.
Verkefnið stóra að ræsa fram
mýrarnar til hagabóta er enn
risavaxið og mun endast mörg-
um ræktunarsamböndum um
áratugi. Og svo er fjöldi bænda
sem enn þurfa að láta rækta
nýtt land til viðbótar áður rækt-
uðu, og jafnhliða því sem þeir
söðla um í ræktunarháttum og
bæta eldri ræktun svo sem fyrr
var sagt.
Hlutur ræktunarsambandanna
hefir verið mikill á umliðnum
20 árum, og enn getur hann ver-.
ið mikill, þótt breytt við'norf
valdi því að hin eiginlega rækt-
un landsins — túnanna — færist
brátt meira yfir á hendur hinna
einstöku bænda heima fyrir. 1
Framhald á bls. 25
Er Þvottavélin yðar niðri í kjallara?
Þurfið þér að hand-þvo sokka og peysur eða allan
wash’n wear fatnað fjölskyldunnar eins og t. d.
nælonskyrtur, undirföt, orlonpeysur pg stretch-
buxur.
Getið þér þvegið barnableyjur daglega
í þvottavél?
Hve oft komist þér að í þvottahúsinu?
Daglega? Annan hvern dag? eða einu
sinni í viku?
Hvernig væri að fá sér litla auka-þvottavél? Hún
gæti t. d. staðið á baðkerinu, þegar hún er í notkun.
Helst þyrfti hún að komast fyrir inni í skáp þess
á milli. Til þess verðui hún að vera lítil og létt.
Og hún verður að þvo vel. Auk þess má hún ekki
vera dýr. En, er hægt að fá slíka vél?
JA — HÁ. Hún fæst í Kjörgarði, Laugav. 59,
Þar er hægt að sjá daglega kl. 4—6 e.h.
hvernig hún þvær og hún kostar aðeins
kr. 2.380.
Vélina má nota hvar sem næst í vatn, og hún þvær
eins vel og fullkomnustu þvottavélar. Til þess þarf
ekkert rafmagn. Þér snúið einfaldlega handfanginu
í 4 mínútur. Síðan getið þér skolað í vélinni á
sama hátt.
Hún er létt, ca. 4,8 kg.
Hún er sparsöm á þvottaefni, notar ca.
50 gr. í 7 lítra af vatni.
Hún tekur 1,5 kg. af þvotti í hvert sinn.
Hún er ennfremur sterk og þarfnast ekki
viðhalds.
En hversvegna þvær hún svona vel?
Það byggist á þrýstingi sem myndast er gufa losnar
úr vatninu, þegar belgnum er snúið. Þessi þrýst-
ingur þrengir sápuleginum inn í vef fataefnanna og
losar óhreinindi.
Verzl. Búsáhöld
SÍMl 23349.
— SENDUM GEGN PÓSTKRÖFU